377

Аннотация. Ушбу мақола муаллифларнинг кўп йиллик тадқиқотлари асосида оддий ва мураккаб дурагайлаш натижасида яратилган тизмаларнинг Хanthomonas malvacearum бактерияси билан сунъий зарарлантирилган муҳитда гоммоз ва Verticillium dahliae Kleb замбуруғи билан табиий зарарлантирилган муҳитда вилт касалликларига бардошлилиги таҳлил қилинган. Гоммоз касаллигининг баҳорги шакли билан 7,8-11,5% гача, кузги шакли билан эса 1,6-7,0% гача касалланганлиги кузатилган. Андоза нав сифатида ўрганилган С-6524 на- вининг гоммоз касаллигининг баҳорги шакли билан 15,9%, кузги шакли билан эса 13,0% зарарланганлиги қайд этилган. Вилт касаллиги билан умумий зарарланиши оддий дурагайлашдан олинган тизмаларда 5,3% дан Т-95 тизма, 12,7% гача Т-87 тизма, кучли зарарланиши эса 2,1% дан Т-95 тизма, 8,5% гача Т-87 тизмада зарарланганлиги аниқланган. Мураккаб дурагайлаш натижасида яратилган тизмаларда умумий зарарланиш
миқдори 2,5% дан Т-119 тизма, 9,6% гача Т-115 тизма, кучли даражада зарарланиш эса 0% дан, 4,9% гача бўлганлиги кузатилган. Андоза сифатида олинган С-6524 навининг вилт билан умумий зарарланиши 42,4% ни, кучли даражада эса 18,4% ни ташкил этган. Тадқиқотлар натижасида яратилган янги тизмаларда толаниинг сифат кўрсаткичлари олинган намуналарда толанинг Мic, SCI, Length (дюйм), Str (g/tex) ва UI (%) каби кўрсаткичлари таҳлил қилинган. Толанинг сифат кўрсаткичлари “Сифат” сертификатлаш марказида HVI замонавий ўлчов асбобида аниқланган. Бунда яратилган янги тизмаларда микронейр кўрсаткичи 4,3 дан 4,7 гача, ип йигирувчанлик коэффициенти 133 дан 164 гача бўлганлиги, тола узунлиги 1,10 дюймдан 1,19 дюймгача, тола бир хиллиги эса 83,3% дан, 84,3% гача, солиштирма нисбий узилиш кучи эса 31,8 г/тексдан, 36,0 г/тексгача бўлганлиги аниқланган.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system29-04-2022
  • Read count377
  • Date of publication28-03-2022
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages28-34
Ўзбек

Аннотация. Ушбу мақола муаллифларнинг кўп йиллик тадқиқотлари асосида оддий ва мураккаб дурагайлаш натижасида яратилган тизмаларнинг Хanthomonas malvacearum бактерияси билан сунъий зарарлантирилган муҳитда гоммоз ва Verticillium dahliae Kleb замбуруғи билан табиий зарарлантирилган муҳитда вилт касалликларига бардошлилиги таҳлил қилинган. Гоммоз касаллигининг баҳорги шакли билан 7,8-11,5% гача, кузги шакли билан эса 1,6-7,0% гача касалланганлиги кузатилган. Андоза нав сифатида ўрганилган С-6524 на- вининг гоммоз касаллигининг баҳорги шакли билан 15,9%, кузги шакли билан эса 13,0% зарарланганлиги қайд этилган. Вилт касаллиги билан умумий зарарланиши оддий дурагайлашдан олинган тизмаларда 5,3% дан Т-95 тизма, 12,7% гача Т-87 тизма, кучли зарарланиши эса 2,1% дан Т-95 тизма, 8,5% гача Т-87 тизмада зарарланганлиги аниқланган. Мураккаб дурагайлаш натижасида яратилган тизмаларда умумий зарарланиш
миқдори 2,5% дан Т-119 тизма, 9,6% гача Т-115 тизма, кучли даражада зарарланиш эса 0% дан, 4,9% гача бўлганлиги кузатилган. Андоза сифатида олинган С-6524 навининг вилт билан умумий зарарланиши 42,4% ни, кучли даражада эса 18,4% ни ташкил этган. Тадқиқотлар натижасида яратилган янги тизмаларда толаниинг сифат кўрсаткичлари олинган намуналарда толанинг Мic, SCI, Length (дюйм), Str (g/tex) ва UI (%) каби кўрсаткичлари таҳлил қилинган. Толанинг сифат кўрсаткичлари “Сифат” сертификатлаш марказида HVI замонавий ўлчов асбобида аниқланган. Бунда яратилган янги тизмаларда микронейр кўрсаткичи 4,3 дан 4,7 гача, ип йигирувчанлик коэффициенти 133 дан 164 гача бўлганлиги, тола узунлиги 1,10 дюймдан 1,19 дюймгача, тола бир хиллиги эса 83,3% дан, 84,3% гача, солиштирма нисбий узилиш кучи эса 31,8 г/тексдан, 36,0 г/тексгача бўлганлиги аниқланган.

Русский

Аннотация. Проанализирована устойчивость линий, созданных в результате многолетних исследований на основе простой и сложной гибридизации на гоммоз в искуственно зараженной среде бактерией Хanthomonas malvacearum, а также, на вилт в условиях природного заражения грибом Verticillium dahliae Kleb. Наблюдались заражения весенней формой гоммоза от 7,8 до 11,5% , осенней формой от 1,6 до 7,0% . Тогда как у растений стандартного сорта С-6524 отмечалось заражение весенней формой гоммоза 15,9 , осенней формой – 13,0%. Общее поражение вилтом линий, полученных от простой гибридизации, составило от 5,3% у Л-95 до 12,7% у Л-87 и сильное поражение - от 2,1% у Л-95 до 8,5% у Л-87.
Уровень общего заражения у линий, полученных в результате сложной гибридизации, составил от 2,5% у Л-119 до 9,6% ов у Л-115 и сильного заражения - от 0 до 4,9% . Общее поражение вилтом стандарного сорта С-6524 составило 42,4% , в сильной степени -18,4% . Проведены анализы таких качественных показателей волокна как Мic, SCI, Length (дюйм), Str (g/tex) и UI (%) в образцах, полученных от новых линий. Эти качественные показатели волокна определены в центре “Сифат”
в системе HVI. При этом, показатель микронейра у созданных линий составил от 4,3 до 4,7, коэффициент прядильности - от 133 до 164, длина волокна от 1,10 до 1,19 дюйма, однородность волокна от 83,3 до 84,3%, относительная разрывная нагрузка волокна – в пределах от 31,8 до 36.0 г\текс.

English

Annotation. The article shows the tolerance of lines created in the result of multi-year experiments on the base of simple and complicated hybridization on the bacterial blight of cotton in the artificially infected medium with bacteria Хanthomonas malvacearum and on wilt disease in the natural infected medium with fungus Verticillium dahliae Kleb. Observed infection with spring strain of bacterial blight 7,8 to 11,5 percentage, autumn strain out of 1,6 to 7,0 percentage. While, in the plants of standard variety S-6524, remarked the infection with spring strain of bacterial blight 15,9 per cent, by autumn strain 13,0 percentage. General infection with wilt the lines taken from simple hybridization was defined from 5,3 per cent in the line L-95 to 12,7 per cent in the line of L-87 and strongest infection from 2,1 per cent in the line L-95 to 8,5 per cent in the line of L-87. The amount of general infection in the lines taken from complicated hybridization was observed from 2,5 per cent in the line L-119 to 9,6 per cent in the line L-115 and strong infection from 0 per cent to 4,9 percentage of plants. General infection of standard variety S-6524 with wilt consisted of 42,2 per cent, with strong rate 18,4 percentage. Such quality indexes of fiber as Мic, SCI, Length (inch), Str (g tex-1) and UI (%) in the samples taken from new lines created in the result of researches were analyzed. These quality values were defined in the center of “Sifat” with using of modern measuring equipment of HVI. At this, index of micronaier of newly created lines consisted of 4,3 to 4,7, coefficient of thread spinning from 133 to 164, fiber length from 1,10 inch to 1,19 inch, uniformity of fiber from 83,3 to 84,3 percent, indexes from 31,8 g tex-1 to 36,0 g tex-1 were indentified on the relative rupture strength in the studied lines.

Author name position Name of organisation
1 Ibragimov P.S. Professor ПСУЕАИТИ
2 Toreev F.N. Dosent ПСУЕАИТИ
3 O'razov B.O. Katta ilmiy xodim ПСУЕАИТИ
Name of reference
1 Вердеровский Д.Д. Меры борьбы с гоммозом хлопчатника. Гос. Изд. УзССР. –Ташкент,1938. –С. 5-11.
2 Вердеровский Д.Д. К вопросу о селекции хлопчатника на болезнеустойчивость //Хлопководство. -Ташкент, 1959. -№9. -С. 52-53.
3 Ибрагимов П.Ш., Аллашов Б.Д., Амантурдиев Ш.Б. Ғўза селекциясида мураккаб дурагайлаш. Монография. Тошкент, “Фан”. 2010. 127 б.
4 Ибрагимов П.Ш., Низамов С., Муратов А., Шадраимов Е., Бабаназаров А., Уразов Б. Способность к вилтоустойчивости // Сельское хозяйство Узбекистана. 2006. № 1. -18 с.
5 Каримов М.А. Ғўза касалликлари -Тошкент, 1975. 53-62 б.
6 Ким Р.Г. Скороспелость хлопчатника и ее взаимосвязь с вилтоустойчивостью у отдаленных внутри и межвидовых гибридов хлопчатника на вилтовых фонах зараженных расами гриба А и Б Verticillium dahliae Kleb. //Материалы международной научной конференции «Эволюционные и селекционные аспекты скоро- спелости и адаптивности хлопчатника и других культур» посвященной 95-летию со дня рождения академика С.С.Садыкова. -Ташкент.: Фан, 2005. -С. 65-66.
7 Ким Р.Г., Марупов А. Влияние различных географических изолятов (штамм) гриба Verticillium dahliae Kleb на вилтоусточивость сортов и линий вида G. Hirsutum L. // Материалы международной научной конференции «Эволюционные и селекционные аспекты скороспелости и адаптивности хлопчатника и других культур» по- священной 95-летию со дня рождения академика С.С.Садыкова. -Ташкент.: Фан, 2005. -С 112-113.
8 Марупов А. Экологические чистые технологии защиты хлопчатника от вертициллезного вилта в Узбекистане. Ташкент, 2003. -67 c.
9 Марупов А. Обоснование и практическое использование агротехнических и биологических средств защиты хлопчатника от вертициллезного вилта: Автореф. дис.... докт. с. х. наук. -Ташкент, 1993. -26 с.
10 Расулов У. Ингичка толали ғўза касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари. –Тошкент, 1971. 4-10 б.
11 Ҳусанов Н. ва бошқалар “Қишлоқ хўжалик экинлари генетикаси, селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологияларининг долзарб муаммолари ҳамда ривожлантириш истиқболлари” мавзусида халқаро ил- мий-амалий конференция тўплами Тошкент. 2018 йил (18-19 декабр) 614-616 б.
12 Ўрозов Б.О., Тореев Ф.Н. Agro ilm журнали №2 илова (72)-2021 йил 3-4 б.
13 Bird «Оf cotton G.arboreum x anomalum wand its allatetraploid». -J. Agr Res 1981.-№6 -Р. 228-243.
14 FahyP.C., Paulline C. Races of bacterial blight Xanthomonas campestris pv malvacearum present in Australian cotton crops in 1964-1980 Australasian Plant Pathology. Vol 16. (1). 1987. - Р.17-18.
Waiting