190

Сўнгги йилларда дунё бўйича 221 миллион гектар майдонда буғдой етиштирилиб, замонавий интенсив технологияларни қўллаш натижасида ялпи ҳосил 769 миллион тоннани ташкил этмоқда. Буғдой ўсимлигига турли компонентли макро ва микро элементларни барги орқали қўллаш, тупроқ орқали қўлланиладиган минерал ўғитларнинг иқтисод бўлиши билан уларнинг ўсимлик томонидан ўзлаштирилиш самарадорлиги ошиб, ҳосил ошиши ва дон сифатининг яхшиланишига таъсир қўрсатади. Тажрибамизда кузги юмшоқ буғдойни баргидан озиқлантиришнинг қўллаш муддат ва меъёрлари ўсимликнинг технологик сифат кўрсаткичларига таъсири ўрганилди. Турли биостимуляторлар билан баргидан озиқлантириш 1000 дона дон вазни, умумий оқсил миқдори ва ҳўл клейковина миқдорига ижобий таъсир этиши кузатилди. Бунда энг юқори кўрсаткич албатта юқори агрофон ва вегетация даврининг ҳар бир фазасида қўшимча озиқлантирилган вариантда кузатилган
бўлсада, минерал ўғитларни 2 баробар қисқартирилган ҳолатда фақат байроқ барг чиқаришдан олдин бир марта баргдан озиқлантириш ҳисобига юқоридаги барча кўрсаткичлар бўйича оптимал даражага эришиш мумкин эканлиги аниқланди. Ишнинг амалий натижалари шундаки, оч тусли бўз тупроқлар шароитида кузги буғдойга (NPK 180:90:60 кг/га) анъанавий ўғит қўллаш миқдорининг 50% қисми (NPK 90:45:30 кг/га) қўллаб, таркибида турли компонентли макро ва микро элементлар билан бойитилган суюқ суспензия препаратларини ишлатилганда минерал ўғитлар тежалиши, дон ҳосили ва сифатининг ошишига таъсири аниқланди. Кузги буғдойни турли компонентли суспензиялар билан кузги туплаш фазасида, байроқ барг чиқариш даврида ва бошоқлашдан кейин озиқлантириш назоратга нисбатан дон натураси (42,9; 43,7; 36,8 г/л) ва дон таркибидаги оқсил миқдори (1,2; 1,2; 1,1%) юқори бўлганлиги қайд қилинди.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system18-06-2022
  • Read count190
  • Date of publication28-03-2022
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages76-81
Ўзбек

Сўнгги йилларда дунё бўйича 221 миллион гектар майдонда буғдой етиштирилиб, замонавий интенсив технологияларни қўллаш натижасида ялпи ҳосил 769 миллион тоннани ташкил этмоқда. Буғдой ўсимлигига турли компонентли макро ва микро элементларни барги орқали қўллаш, тупроқ орқали қўлланиладиган минерал ўғитларнинг иқтисод бўлиши билан уларнинг ўсимлик томонидан ўзлаштирилиш самарадорлиги ошиб, ҳосил ошиши ва дон сифатининг яхшиланишига таъсир қўрсатади. Тажрибамизда кузги юмшоқ буғдойни баргидан озиқлантиришнинг қўллаш муддат ва меъёрлари ўсимликнинг технологик сифат кўрсаткичларига таъсири ўрганилди. Турли биостимуляторлар билан баргидан озиқлантириш 1000 дона дон вазни, умумий оқсил миқдори ва ҳўл клейковина миқдорига ижобий таъсир этиши кузатилди. Бунда энг юқори кўрсаткич албатта юқори агрофон ва вегетация даврининг ҳар бир фазасида қўшимча озиқлантирилган вариантда кузатилган
бўлсада, минерал ўғитларни 2 баробар қисқартирилган ҳолатда фақат байроқ барг чиқаришдан олдин бир марта баргдан озиқлантириш ҳисобига юқоридаги барча кўрсаткичлар бўйича оптимал даражага эришиш мумкин эканлиги аниқланди. Ишнинг амалий натижалари шундаки, оч тусли бўз тупроқлар шароитида кузги буғдойга (NPK 180:90:60 кг/га) анъанавий ўғит қўллаш миқдорининг 50% қисми (NPK 90:45:30 кг/га) қўллаб, таркибида турли компонентли макро ва микро элементлар билан бойитилган суюқ суспензия препаратларини ишлатилганда минерал ўғитлар тежалиши, дон ҳосили ва сифатининг ошишига таъсири аниқланди. Кузги буғдойни турли компонентли суспензиялар билан кузги туплаш фазасида, байроқ барг чиқариш даврида ва бошоқлашдан кейин озиқлантириш назоратга нисбатан дон натураси (42,9; 43,7; 36,8 г/л) ва дон таркибидаги оқсил миқдори (1,2; 1,2; 1,1%) юқори бўлганлиги қайд қилинди.

Русский

В последние годы пшеницу в мире выращивают на площади 221 млн га, а общий урожай составляет 769 млн. тонн, что указывает на результаты применения современных интенсивных технологий. Листовая подкормка пшеницы различными компонентами макро и микроэлементов, наряду с экономией основных минеральных удобрений, вносимых в почву, повышает эффективность их усвоения растением, повышает урожайность и улучшает качество зерна. В нашем исследовании изучено влияние сроков и норм внесения листовых подкормок озимой мягкой пшеницы на технологическое качество зерна. Отмечено положительное влияние листовых подкормок различными биостимуляторами на массу 1000 зерен, содержание
общего белка и сырой клейковины. Хотя наибольший показатель наблюдался при высоком агрофоне и подкормке в каждой фазе вегетационного периода, было установлено, что оптимального уровня можно достичь по всем вышеперечисленным показателям при однократной подкормке листьев до появления флаговых листьев, при снижении минеральных удобрений в 2 раза. Практические результаты работы заключаются в том, что в условиях светло-серых почв при внесении удобрений под озимую пшеницу в количестве 50% (NPK 90:45:30 кг/га) от количества традиционных норм (NPK 180:90:60 кг/га), а так же при использовании жидких суспензионных препаратов, обогащенных макро- и микроэлементами различных компонентов был определен эффект экономии минеральных удобрений, повышения урожайности и качества зерна. Подкормка озимой пшеницы суспензиями различных компонентов в фазу осеннего кущения, в период образования флагового листа и после колошения положительно повлияла на натурный вес зерна (42,9; 43,7; 36,8 г/л) и количество белка в зерне (1,2; 1,2; 1,1%) в сравнении с контролем.

English

In recent years, wheat has been grown on 221 million hectares of land around the world, and the total yield is 769 million tons as a result of modern intensive technologies. Foliar feeding of wheat with various components of macro- and microelements, along with the saving of basic mineral fertilizers applied to the soil, increases the efficiency of their assimilation by the plant, increases yield and improves grain quality. In our experiment, we studied the effect of the timing and rates of foliar application of winter soft wheat on the technological quality of the plant. Although the highest indicator was observed when there was a high agrophone and top dressing in each phase of the growing season, it was found that the optimal level can be achieved for all of the above indicators with a single top dressing of leaves before the appearance of flag leaves, with a 2-fold decrease in mineral fertilizers. The practical results of the work are that in conditions of light gray soils when fertilizing for winter wheat in the amount of 50% (NPK 90:45:30 kg/
ha) of the amount of traditional norms (NPK 180:90:60 kg/ha) , as well as when using liquid suspension preparations enriched with macro- and microelements of various components, the effect of saving mineral fertilizers, increasing the yield and quality of grain was determined. Feeding winter wheat with suspensions of various components during the autumn tillering phase, during the formation of the flag leaf and after heading had a positive effect on the natural grain weight (42,9; 43,7; 36,8 g/l) and the amount of protein in the grain (1,2; 1,2; 1,1%) in comparison with the control.

Name of reference
1 Гуреев И.И., Жердев М.Н., Брежнев А.Л. Совершенствование агротехнологии выращивания озимой пше- ницы с использованием удобрений, содержащих микроэлементы // Земледелие. 2016. №8,- С. 25-28.
2 Денисов К.Е., Гераскина А.А. Влияние различных микроудобрений на качество зерна озимой пшеницы в засушливом Поволжье //Основы и перспективы органических биотехнологий. 2019. № 3, - С. 13-15.
3 Мухомедьярова А.С. Совершенствование технологии возделывания озимой пшеницы в сухостепной зоне Западного Казахстана// Современные проблемы и перспективы развития агропромышленного комплекса. Сборник статей по итогам Международной научно-практической конференции. Саратов, 16–22 июля 2019 г.- C. 670-674.
4 Созинов А.В. Урожайность и качество зерна яровой пшеницы сорта терция при листовой подкормке хелатными микроудобрениями.// Инженерное обеспечение в реализации социально-экономических и эколо- гических программ АПК. Курган, 26 марта 2020 года.- С. 316-319.
5 Субботин А.Г., Кобылинский А.А. Особенности формирования урожая озимой пшеницы в зависимости от применения подкормок в условиях Саратовского Правобережья//Аграрные конференции Саратов. 2019, T. 29, № 140, -C. 24-27.
6 Ali S., A. Shah, M. Arif, G. Miraj, I. Ali, M. Sajjad, Farhatullah, M.Y. Khan and N.M. Khan. Enhancement of wheat grain yield and yield components through foliar application of Zinc and Boron. // Sarhad J. Agric. 2009. V.25(1), -P. 15-19.
7 Asad A. Rafique R. Effect of zinc, copper, manganese and boron on the yield and yield components of wheat crop in Tehsil Peshawar.// Pakistan J Biol Sci, 2000, V. 3(10), -P. 1615-1620.
8 Aydin GÜNES, Mehmet ALPASLAN, Ali INAL, M. Sait ADAK, Figen ERASLAN, Nuray ÇIÇEK. Effects of Boron Fertilization on the Yield and Some Yield Components of Bread and Durum Wheat. //Turk J Agric For. 2003. No 27,- P. 329-335.
9 Coşkun Gülser, Zhenis Zharlygasov, Rıdvan Kızılkaya, Niyazbek Kalimov, Izzet Akça, Zhaksylyk Zharlygasov. The effect of NPK foliar fertilization on yield and macronutrient content of grain in wheat under Kostanai-Kazakhstan conditions.// Eurasian J Soil Sci. 2019, V.8 (3), - P. 275 – 281.
10 Hayyawi WA Al-Juthery, Kahraman H Habeeb, Fadil Jawad Kadhim Altaee, Duraid KA AL-Taey, Abdel Rahman M Al-Tawaha. Effect of foliar application of different sources of nano-fertilizers on growth and yield of whea. // Bioscience Research, 2018, V. 15(4), -P. 3988-3997
11 Islam MS, H Akter, S Aktar, MJ Miah, M Farazi. Effect of foliar and soil application of nitrogen on the growth and yield of wheat. // Progressive Agriculture, 2017, V.28 (4), - P. 287-294.
12 Muhammad Arif, Muhammad AslamChohan, Sajid Ali, RozinaGul and Sajjad Khan.Response of wheat to foliar application of nutrients Journal of Agricultural and Biological Science VOL. 1, №.4, NOVEMBER 2006 pp. 30-34.
13 Nazim Hussain Labar, Muhammad Aslam Khan, Muhammad Amjad Javed. Effect of foliar applications of plant micronutrients mixture on growth and yield of wheat. // Pakistan J BiolSci. 2002, V.8(8), - P. 1096-1099
14 Rahman M. Z, M R Islam, M A Karim and M T Islam. Response of wheat to foliar application of urea fertilizer.// J. Sylhet Agril. Univ., 2014, V. 1(1), - P. 39-43.
Waiting