232

Мақолада  илк  ўрта  асрлардаги  Марказий  Осиё  минтақасининг  стратегик  аҳамияти,  туркий  халқларнинг 
босқини ва уни Турк хоқонлигига қўшиб олиниши жараёнлари кўриб чиқилган. Туркий қабилаларнинг ҳужум-лари натижасида Марказий Осиёни қарийб бир аср бошқариб келган Эфталийлар давлати инқирозга юз тутди. 
Ўлкада кўчманчилик анъаналарига асосланган бошқарув тизими қарор топди: янгича тартиб ва унвонлар жорий 
этилди.
Марказий  Осиёдаги  давлатлар  Ғарбий  Турк  хоқонлиги  вассали  бўлса-да,  муайян  даражада ички  мустақил-ликка эга бўлган. Ўлкада марказлашган кучли ҳокимият мавжуд бўлмасдан, у бир неча “салтанатлар”дан ташкил 
топган конфедерация шаклида ривожланар эди. 
Марказий  Осиёдаги  ярим  мустақил  давлатлар:  Бухоро  вилояти,   Самарқанд  ва  унга  қарашли  бўлган  Суғд 
вилояти, Ушрусана (Уструшона), Шош, Фарғона, Илоқ, Кеш, Насаф, Дабусия, Сағониён (Чағониён), Термиз, Қу-водиён, Ахсисак, Хуттал (Хутталон), Буттам ва Хоразм ноҳия(вилоят)ларининг ҳудуди, маъмурий-бошқарув ти-зими, ички сиёсати, иқтисоди ва хўжалиги ҳақидаги маълумотлар берилган.
Мақолада исломнинг Марказий Осиёга кириб келиши арафасидаги сиёсий-ижтимоий ҳолат ва маҳаллий бо-шқарув тизими бирламчи манбалар ва илмий адабиётлар асосида тадқиқ этилган.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 10-05-2023
  • Read count 232
  • Date of publication 28-04-2023
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages8
Ўзбек

Мақолада  илк  ўрта  асрлардаги  Марказий  Осиё  минтақасининг  стратегик  аҳамияти,  туркий  халқларнинг 
босқини ва уни Турк хоқонлигига қўшиб олиниши жараёнлари кўриб чиқилган. Туркий қабилаларнинг ҳужум-лари натижасида Марказий Осиёни қарийб бир аср бошқариб келган Эфталийлар давлати инқирозга юз тутди. 
Ўлкада кўчманчилик анъаналарига асосланган бошқарув тизими қарор топди: янгича тартиб ва унвонлар жорий 
этилди.
Марказий  Осиёдаги  давлатлар  Ғарбий  Турк  хоқонлиги  вассали  бўлса-да,  муайян  даражада ички  мустақил-ликка эга бўлган. Ўлкада марказлашган кучли ҳокимият мавжуд бўлмасдан, у бир неча “салтанатлар”дан ташкил 
топган конфедерация шаклида ривожланар эди. 
Марказий  Осиёдаги  ярим  мустақил  давлатлар:  Бухоро  вилояти,   Самарқанд  ва  унга  қарашли  бўлган  Суғд 
вилояти, Ушрусана (Уструшона), Шош, Фарғона, Илоқ, Кеш, Насаф, Дабусия, Сағониён (Чағониён), Термиз, Қу-водиён, Ахсисак, Хуттал (Хутталон), Буттам ва Хоразм ноҳия(вилоят)ларининг ҳудуди, маъмурий-бошқарув ти-зими, ички сиёсати, иқтисоди ва хўжалиги ҳақидаги маълумотлар берилган.
Мақолада исломнинг Марказий Осиёга кириб келиши арафасидаги сиёсий-ижтимоий ҳолат ва маҳаллий бо-шқарув тизими бирламчи манбалар ва илмий адабиётлар асосида тадқиқ этилган.

№ Author name position Name of organisation
1 Zinatullayev Z.. Lecturer of Department of Islamic History and Source Studies IRCICA. O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi
№ Name of reference
1 1. Abu Bakr Muhammad ibn Jafar an-Narshaxiy. Buxoro tarixi. Toshkent, “Kamalak” 1991. 2. Abu Rayhon Beruniy. Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar. /Tarjimon A.Rasulov. Mas’ul muharrirlar: I.Abdullaev va O.Fayzullaev/. T. “Fan” 1968. 3. Ahmedov A. Ahmad al-Farg‘oniy//Mas’ul muharrir: A.Azizxo‘jaev/. – T.: “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti. 1998. 4. Ahmedov B. Tarixdan saboqlar. – T.: “O‘qituvchi” nashriyoti. – 1994. 5. at-Tabariy. “Istoriya” at-Tabari. Perevod s arabskogo V.I. Belyaeva s dopolneniyami O.G. Bolshakova i A.B. Xalidova. I tom. 6. Azamat Ziyo. O‘zbek davlatchiligi tarixi: (Eng qadimgi davrdan - Rossiya bosqiniga qadar) // Mas’ul muharrir: B. Ahmedov/. — T.: «Sharq,», 2001. 7. Bartold V.V. Sochineniya. I tom. M.: 1963. 8. Gumilev L.N. Drevnie tyurki. Kristall, 2003. 9. Hudud ul-olam. Fors tilidan tarjima, so‘z boshi va izohlar va joy nomlari ko‘rsatkichi muallifi Omonulla Bo‘riev. – Toshkent. “O‘zbekiston”, 2008. 10. History of civilizations of Central Asia. Volume III The crossroads of civilizations: A.D. 250 to 750 Editor: B. A. Litvinsky Co-editors: Zhang Guang-da and R. Shabani Samghabadi. Multiple History Series UNESCO Publishing. 1996. 11. Ibn Havqal. Movarounnahr/Ibn Havqal; arab tilidan tarj., izohlar muallifi Sh.S.Kamoliddin. Toshkent: “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, – 2011. 12. Madraimov A. Fuzailova G. Manbashunoslik. T.: O‘zbekiston faylasuflari ilmiy nashriyoti. 2008. 13. Murtazaeva R., Eshov B., Tojieva M., Joldasov B., Polvonov N., Yunusova X,. Odilov A. va boshqalar.O‘zbekiston tarixi. Darslik. Toshkent: Yangi asr avlodi, 2003. 14. Mukhamedov Nematullo. Шош воҳаси олимлари-нинг илмий-маънавий мероси. Монография. –Тош-кент, 2007. http://library.ziyonet.uz/ru/book/111133. Mukhamedov Nematullo. Shosh voҳasi olimlarining ilmij-ma#navij merosi. Monografija. –Toshkent, 2007. http://library.ziyonet.uz/ru/book/111133. (in Uzbek.) 15. Otaxo‘jaev A. Ilk o‘rta asrlar Markaziy Osiyo sivilizatsiyasida turk-sug‘d munosabatlari. Monografiya. – T.: ART-FLEX, 2010. 16. Saidahmedov I. Davlat va huquq tarixi. O‘quv qo‘llanma. – T.: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi “Fan” nashriyoti, 2006. 17. Sultonov F., Bozorboev F. O‘rta asrlar tarixi (O‘zbekiston tarixi). T.: Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti, 2007. 18. O‘zbekiston SSR tarixi. II tom. Bosh tahrir hay’ati: R.X.Aminova va boshq. (Mas’ul muharrir Y.G‘.G‘ulomov). T., “Fan”, 1970. 19. Shamsutdinov R., Mo‘minov X. O‘zbekiston tarixi. – T.: Sharq. 2013. 20. Shoniyozov K. O‘zbek xalqining shakllanish jarayoni. – Toshkent. “Sharq”, 2001. 21. Ziyoyev H. O‘zbekiston mustaqilligi uchun kurashlar tarixi (miloddan oldingi asrlardan to 1991 yil 31 avgustgacha). Toshkent, 2001.
Waiting