106

Мазкур мақолада Амир Темурнинг давлат бошқаруви ҳақида сўз юритилиб, бошқарувда халқнинг менталитетида чуқур илдиз отган маънавий мерос, диний қадриятлар, урф-одат ва анъаналарга суянишни юксалиш омили сифатида қараши ҳақида фикр юритилади. Одамлар табиатан фақат адолат, тенглик, имон, эътиқод ва бошқа қадриятларда ҳамжиҳатликка келади. Давлат бошқарувида қадриятларнинг ижтимоийсиёсий мақомини белгилаш билан аслида ҳокимиятнинг халқчил фаолияти таъминланиши, қадриятлар дастлаб табиат қонуниятлари ва илоҳий-диний негизлар асосида шаклланиши ва бундай диний қадриятлар турли таълимотларда ҳар хил келган бўлсада, бир моҳиятга – якка худоликни тан олиш, ҳукмдор унинг ердаги вакили эканлигига асосланиши таъкидланган. Шунинг учун қадимда аждодларимиз қадриятлар асосида тегишли сиёсий тизимларни яратгани, ҳокимиятнинг илоҳий манбасига алоҳида эътибор қаратгани адолат, ҳақиқат ва эзгу ишларга интилиш сиёсий ҳокимиятнинг ажралмас таркибий қисми бўлганлиги алоҳида таъкидланган. Шунингдек, инсоният цивилизациясининг ибтидоси ва унинг давлатчилик шакли  жараёни Зардўштийликдан Исломгача бўлган маданий масофада ўз мавжудликларини сақлаб қолишга эришилаётгани,  Амир Темурнинг давлат қурилиши борасидаги улкан меросларидан бири бу сиёсий ҳокимиятнинг фалсафий конструкциясини ярата олганлиги билан белгиланиши илмий далиллар асосда ёритилган.  Жамият, давлат, дин нисбати, ҳар бирининг роли ва ўрни тегишли давр ва маданиятида ушбу муассасалар асосий масалалар сифатида ҳар доим долзарб бўлганлиги, бу бирлик цивилизация тузилишининг ташқи шакллари ва ҳар қандай давлатнинг ички архитектурасини белгилаганлиги асосланган. Шу сабабли дин билан ҳокимиятнинг ўзаро 
таъсир масалаларини ўрганиш давлат, куч ва имон ўзаро манфаатли шаклларни топишга имкон беради. Тарихий тажриба кўрсатиб турибдики, давлатнинг буюклиги ҳокимият ва жамият мафкура орқали ҳуқуқий (адолатли) муҳитни вужудга келтиради. Амир Темур ўз сиёсатида Яратганнинг иродаси билан буюклик тимсолини қўлга киритиши ва бундай қудратнинг абадийлигига эришиши тарихий манбалар асосида батафсил ёритилган. 

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system18-05-2023
  • Read count106
  • Date of publication18-05-2023
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages13
Ўзбек

Мазкур мақолада Амир Темурнинг давлат бошқаруви ҳақида сўз юритилиб, бошқарувда халқнинг менталитетида чуқур илдиз отган маънавий мерос, диний қадриятлар, урф-одат ва анъаналарга суянишни юксалиш омили сифатида қараши ҳақида фикр юритилади. Одамлар табиатан фақат адолат, тенглик, имон, эътиқод ва бошқа қадриятларда ҳамжиҳатликка келади. Давлат бошқарувида қадриятларнинг ижтимоийсиёсий мақомини белгилаш билан аслида ҳокимиятнинг халқчил фаолияти таъминланиши, қадриятлар дастлаб табиат қонуниятлари ва илоҳий-диний негизлар асосида шаклланиши ва бундай диний қадриятлар турли таълимотларда ҳар хил келган бўлсада, бир моҳиятга – якка худоликни тан олиш, ҳукмдор унинг ердаги вакили эканлигига асосланиши таъкидланган. Шунинг учун қадимда аждодларимиз қадриятлар асосида тегишли сиёсий тизимларни яратгани, ҳокимиятнинг илоҳий манбасига алоҳида эътибор қаратгани адолат, ҳақиқат ва эзгу ишларга интилиш сиёсий ҳокимиятнинг ажралмас таркибий қисми бўлганлиги алоҳида таъкидланган. Шунингдек, инсоният цивилизациясининг ибтидоси ва унинг давлатчилик шакли  жараёни Зардўштийликдан Исломгача бўлган маданий масофада ўз мавжудликларини сақлаб қолишга эришилаётгани,  Амир Темурнинг давлат қурилиши борасидаги улкан меросларидан бири бу сиёсий ҳокимиятнинг фалсафий конструкциясини ярата олганлиги билан белгиланиши илмий далиллар асосда ёритилган.  Жамият, давлат, дин нисбати, ҳар бирининг роли ва ўрни тегишли давр ва маданиятида ушбу муассасалар асосий масалалар сифатида ҳар доим долзарб бўлганлиги, бу бирлик цивилизация тузилишининг ташқи шакллари ва ҳар қандай давлатнинг ички архитектурасини белгилаганлиги асосланган. Шу сабабли дин билан ҳокимиятнинг ўзаро 
таъсир масалаларини ўрганиш давлат, куч ва имон ўзаро манфаатли шаклларни топишга имкон беради. Тарихий тажриба кўрсатиб турибдики, давлатнинг буюклиги ҳокимият ва жамият мафкура орқали ҳуқуқий (адолатли) муҳитни вужудга келтиради. Амир Темур ўз сиёсатида Яратганнинг иродаси билан буюклик тимсолини қўлга киритиши ва бундай қудратнинг абадийлигига эришиши тарихий манбалар асосида батафсил ёритилган. 

№ Author name position Name of organisation
1 ALIMARDONOV T.. Doctor of Political Science Tashkent state technical university named after Islam Karimov
№ Name of reference
1 1. Искусство властвовать. –М.: Белые альвы, 2001. С-288 2. Темур қиссаси. – Т.: Фан, 2004. – С. 137. 3. Рахманалиев. Р. Империя тюрков. Велекая цивилизация. –М.: Рипол. 2009. – С. 704. 4. Мирча Элиаде. История веры и религиозных идей. Том 3. – С. 330. 5. Мурад Аджи. История тюрков. – Москва, АСТ, 2009. – С. 99. 6. Бисенбаев А. Мифы древних тюрков. – Алма-Ата, Алмата. 2017. – С. 38. 7. Эргашев Ш. Қадимги цивилизациялар. – Тошкент: Ўзбекистон. 2016 – Б. 335. 8. Жал-Поль Ру. Тамерлан. – Москва: Молодая гвардия. 2012. – С. 139. 9. Садри Максуди Арсал. Тюркская история и право. – Казань: Фэн. 2002. – С. 117. 10. Темур тузуклари. –Тошкент: Шарқ, 2005. – Б. 16. 11. Крадин Н. Структура власти в кочевых империи. Российская Академия Наук. ентр цивилизационных и регионалных исследований. – Москва. 2002. – С. 188. 12. Азамат Зиё. Ўзбек давлатчилиги тарихи. Тошкент: Шарқ. 2001. – Б. 82-83. 13. сперс К. Смысл и назначение истории. – Москва: Политиздат. 1991. – С. 35. 14. иолковский К.Э. Сборник. Космическая философия. – Москва: Сфера. 2004. – С. 539 15. Дарио Салас Соммэр. (2014) Мораль ХХ1 века. –Москва.: Кодекс. 2014. – С. 480 16. Тильман Нагель. Тимур – завоеватель и исламский мир позднего средневековья. – Ростов-на-Дону: Феникс. 1997. – С. 212. 17. Дэвид Бом. Причинность и случайность в современной физике. / Пер. с англ. С. Ф. Шушурина. – Москва: ИЛ, 1959. – С. 248 18. Тихомиров Л.А. (1998) Монархическая государственность. –Москва.: ГУП Облиздат, ТОО Алир. 1998. – С. 80. 19. Равшанов Ф. Миллий раҳбаршунослик: тарих ва тажриба. – Тошкент: Академия, 2007. – Б. 262 20. Абу Наср Форобий. Фозил одамлар шаҳри. –Тошкент: А.Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти. 1993. – Б. 189. 21. Низомулмулк. Сиёсатнома (Сияр ул-мулук). Иккинчи тўлдирилган, қайта ишланган нашри. – Тошкент: нги аср авлоди. 2008. – Б. 240. 22. Амир Темур Курагон. Зафар йўли. Тошкент: Нур. 1992. – Б. 137. 23. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Олам ва одам, дин ва илм. – Тошкент: IO-A. 2019. – Б. 395. 24. Абдулхаким Шаръий Жузжоний. Ислом ҳуқуқшунослиги, ханафий мазхаби ва Ўрта Осиё фақихлари. Тошкент: Тошкент ислом университети, 2002. 25. Гегель Г.В. (1970) Исторические этюды // Гегель Г.В.Ф. Работы разных лет: в 2 т. – Москва: Мысль. – Т. 1. 1970. – С. 78. 26. Жўраев Н. (2000) Мафкуравий иммунитет. – Т.: Маънавият. 2000. – Б. 196 27. Ҳасанбоев Ў. Ўзбекистонда давлат ва дин муносабатлари: диний ташкилотлар, оқимлар, мафкуравий курашнинг долзарб йўналишлари. – Тошкент: Тошкент ислом университети. 2014. – Б. 552 28. alandaroa, . . eliion and social identity analysis in irtual sace. AAMIIA: An International Multidiscilinary esearch ournal, 2020. 10 (10), 11641168. 29. alandaroa, . eatures o asects o inormation echane. he iht o Islam, 2020 (1), 210-214. 30. Oriona, . . he Oranisation O Islamic ooeration And Arab orld: roсesses O ents. he American ournal o olitical cience a and riminoloy, 2(11), 2020. 33-40. 31. o’ysinoa, azilat. «A O OM O OAIAIO O IAMI OOAIO (1969-1990),» he iht o Islam: ol. 2020 : Iss. 4 , Article 8. Aailable at: htts://uzournals.edu.uz/iiau/ ol2020/iss4/8. 32. uysinoa, azilat Oriona. « O A OIIA IMI O OAIAIO O IAMI O I IAIOA AIOI M.» ulletin ocial-conomic and umanitarian esearch 2 (2019): 61-68. 33. Oriona, . . Arabian onsolidation and Oranization o Islamic onerence in he 70- o he XX entury. 2018. 34. auroa, Irodaon «O O A OI I IO O A,» he iht o Islam: ol. 2020: Iss. 3, Article 7. Aailable at: htts:// uzournals.edu.uz/iiau/ol2020/iss3/7. 35. MIA, Ilhomon and auroa, Irodaon. « IMA O IAM O OIOOIIA A IIA I I A AIA,» he iht o Islam: ol. 2021: Iss. 1, Article 1. Aailable at: htts://uzournals.edu.uz/iiau/ol2021/iss1/1.
Waiting