34

Serpentinit mineralidan tuproq unumdorligini oshirish maqsadida foydalanish imkoniyatlarini o'rganish natijalari keltirilgan va undan foydalanish miqyosini kengaytirish yo'llari taklif etiladi. 2023 yilda Navoiy viloyati hududida kislotali muhitga ega bo'lgan tuproqlar maydoni 9,8 ming gektarni (mintaqaning 9,6 foizini) tashkil etadi va qishloq xo'jaligi yerlarida tuproqlarning kislotaliligi (turli darajada) aniqlangan. Ayniqsa, sug’oriladigan yerlar tahlil qilinganda, o'g'itlardan foydalanish tufayli tuproqning kislotaliligi oshishi kuzatildi. Mavjud shaklda maydalangan serpentinitni kislotali tuproqlarda (pHH2O < 5,8) qo'llash maqsadga muvofiqligi aniqlandi; kaltsiyni o'z ichiga olgan moddalar (dolomit) bilan aralashtirilganda, neytral tuproqlarga (pHH2O 5,4 -7,0) foydalanish imkoniyati kengayadi, fosfogips qo'shilishi bilan barcha turdagi tuproqlarda (pHH2O 2,3-4,6) o'g'it sifatida serpentinitdan foydalanish tavsiya etiladi.
 

  • Web Address
  • DOI10.24412/2181-144X-2023-4-28-33
  • Date of creation in the UzSCI system 12-04-2024
  • Read count 34
  • Date of publication 22-12-2023
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages28
Ўзбек

Serpentinit mineralidan tuproq unumdorligini oshirish maqsadida foydalanish imkoniyatlarini o'rganish natijalari keltirilgan va undan foydalanish miqyosini kengaytirish yo'llari taklif etiladi. 2023 yilda Navoiy viloyati hududida kislotali muhitga ega bo'lgan tuproqlar maydoni 9,8 ming gektarni (mintaqaning 9,6 foizini) tashkil etadi va qishloq xo'jaligi yerlarida tuproqlarning kislotaliligi (turli darajada) aniqlangan. Ayniqsa, sug’oriladigan yerlar tahlil qilinganda, o'g'itlardan foydalanish tufayli tuproqning kislotaliligi oshishi kuzatildi. Mavjud shaklda maydalangan serpentinitni kislotali tuproqlarda (pHH2O < 5,8) qo'llash maqsadga muvofiqligi aniqlandi; kaltsiyni o'z ichiga olgan moddalar (dolomit) bilan aralashtirilganda, neytral tuproqlarga (pHH2O 5,4 -7,0) foydalanish imkoniyati kengayadi, fosfogips qo'shilishi bilan barcha turdagi tuproqlarda (pHH2O 2,3-4,6) o'g'it sifatida serpentinitdan foydalanish tavsiya etiladi.
 

Русский

Представлены результаты изучения возможностей использования минерала серпентинита для повышения плодородия почв и предложены пути расширения его применения. В 2023 году площадь почв с кислой средой на территории Навоийской области составляет 9,8 тыс. га (9,6% территории области), а на землях сельскохозяйственного назначения определена кислотность почв (в разной степени). Особенно при анализе орошаемых земель наблюдалось повышение кислотности почвы за счет применения удобрений. Установлено, что в существующем виде серпентинит молотый целесообразно использовать на кислых почвах (рНН2О < 5,8), при смешивании его с кальцийсодержащими веществами (доломитовая мука) сфера возможного применения расширяется до нейтральных почв (рНН2О 5,4-7,0), при добавлении фосфогипса (рНН2О 2,3- 4,6) использование серпентинита в качестве удобрения целесообразно на всех типах почв.
 

English

The results of a study of the possibilities of using the mineral serpentinite to increase soil fertility are presented and ways to expand its use are proposed. In 2023, the area of soils with an acidic environment in the Navoi region is 9,8 thousand hectares (9,6% of the region’s territory), and soil acidity is determined on agricultural lands (especially when used under arable land). Especially when analyzing irrigated lands, an increase in soil acidity due to the use of fertilizers was observed. Established in its current form serpentinite ground should be used on acidic soils (рНН2О < 5,8), when mixed with calcium-containing substances (dolomite powder) scope of possible applications is extended to neutral soils (рНН2О 5,4- 7,0), adding phosphogypsum (рНН2О 2,3-4,6), the use of
serpentinite as fertilizers suitable for all soil types.
 

Author name position Name of organisation
1 Shodiqulov J.M. dotsent Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti
Name of reference
1 Авдонин Н.С. Известкование кислых почв. – М.: Колос, 1976. – 304 с.
2 Небольсин А.Н., Небольсина З.П. Изменение некоторых свойств почвеннопоглощающего комплекса дерновоподзолистой легкосуглинистой почвы под влиянием известкования // Агрохимия, 1997, № 10. – С. 5-12.
3 Umirov F. E., Nomozova G. R., Shodikulov Zh. M. Solubility Diagram of the Sodium Hypochlorite–Sodium Chloride–Water System. Russian Journal of Inorganic Chemistry, 2022, Vol. 67, No. 4, pp. 502–507
4 Умиров Ф. Э., Шодикулов Ж. М. Научно-технологические принципы комплексного использования серпентинита Карманинского месторождения. Обогащение руд, 2022, № 1(397) С. 41-45.
5 Умиров Ф.Э., Шодикулов Ж.М., Умиров У.Ф. // Исследование процессов получения хлорат-магниевого дефолианта на основе серпентинита Арватенского месторождения / Путь науки. 2020. №10(80). C. 19-22.
6 Umirov F.E., Namazova G.R., Majidov H. // Investigation of the production of surfactants containing sodium chlorate based on sodium hypochlorite // Journal of Critical Reviews. 2020. V.7.Issue 10. P. 2577-2581. doi: 10.31838/jcr.07.10.427
7 Небольсин А.Н., Небольсина З.П. Теоретические основы известкования почв. – С-Пб.: ГНУ ЛНИИСХ Россель- хозакадемии, 2009. – 347 с.
8 Сапожников Н.А., Корнилов М.Ф. Научные основы систем удобрения в Нечерноземной полосе. – М.: Колос, 1977. – 296 с.
9 Аканова Н.И. Агроэкологическая и энергетическая эффективность сочетания известкования с минеральными удобрениями: автореф. дисс. д.с.-х.н. – М.: ВНИИА им. Д. Н. Прянишникова, 2001. – 56 с.
10 Богданов Н.М., Хлыстовский А.Д., Опимах В.П. К вопросу об известковании почв // Агрохимия, 1975, № 10. – С. 55-62
11 Тагаев И. А. и др. Результаты анализов пластов фосфоритов на джеройсардаринском месторождении кфк //International Journal of Advanced Technology and Natural Sciences. – 2022. – Т. 3. – №. 4. – С. 4-14
12 Pirimov T. J. et al. Obtaining of magnesium oxide from serpentenites of the arvaten deposit of Uzbekistan //International Journal of Advanced Science and Technology. – 2020. – Т. 29. – №. 8 Special Issue. – С. 1619-1627.
13 Темиров У. Ш. и др. Особенности компостирования навоза крупного рогатого скота и фосфоритного шлама с добавкой фосфогипса //Universum: химия и биология. – 2018. – №. 8 (50). – С. 25-32.
14 Uktam T., Ahmed R., Shafoat N. Organ mineral fertilizer based on waste from livestock sector and low-grade Kyzylkum phosphorite //International scientific review. – 2016. – №. 5 (15). – С. 15-16.
Waiting