57

Maqolada iqlim o‘zgarishining O‘zbekiston Respublikasidagi qishloq xo‘jaligi zararkunandalariga,
xususan, g‘o‘za tunlami (Helicoverpa armigera) populyatsiyasiga ta’siri o‘rganildi. 1901–2024 yillardagi o‘rtacha
harorat ma’lumotlari asosida statistik tahlil o‘tkazilib, haroratning oshishi bilan zararkunandalarning avlodlar soni
ortib borishi aniqlangan. 2024–2050 yillarga mo‘ljallangan prognozlarga ko‘ra, global isish davom etsa, g‘o‘za tunlamining
avlodlar soni 3,5 dan 5,3 gacha ko‘payishi mumkin. Bu tendensiya qishloq xo‘jaligiga salbiy ta’sir ko‘rsatib,
o‘simliklarni himoya qilish chora-tadbirlarini takomillashtirish zarurligini ko‘rsatadi.

  • Web Address
  • DOI10.63241/2025129akhv
  • Date of creation in the UzSCI system 15-05-2025
  • Read count 57
  • Date of publication 14-05-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages22-24
Ўзбек

Maqolada iqlim o‘zgarishining O‘zbekiston Respublikasidagi qishloq xo‘jaligi zararkunandalariga,
xususan, g‘o‘za tunlami (Helicoverpa armigera) populyatsiyasiga ta’siri o‘rganildi. 1901–2024 yillardagi o‘rtacha
harorat ma’lumotlari asosida statistik tahlil o‘tkazilib, haroratning oshishi bilan zararkunandalarning avlodlar soni
ortib borishi aniqlangan. 2024–2050 yillarga mo‘ljallangan prognozlarga ko‘ra, global isish davom etsa, g‘o‘za tunlamining
avlodlar soni 3,5 dan 5,3 gacha ko‘payishi mumkin. Bu tendensiya qishloq xo‘jaligiga salbiy ta’sir ko‘rsatib,
o‘simliklarni himoya qilish chora-tadbirlarini takomillashtirish zarurligini ko‘rsatadi.

Русский

В данной статье исследовано влияние изменения климата на сельскохозяйственных вредителей
в Республике Узбекистан, в частности на популяцию хлопковой совки (Helicoverpa armigera). На основе данных о
средней температуре за период 1901–2024 годов проведен статистический анализ, который показал увеличение
числа поколений вредителей с ростом температуры. Согласно прогнозам на 2025–2050 годы, при продолжении
глобального потепления число поколений хлопковой совки может возрасти с 3,5 до 5,3. Эта тенденция указывает
на негативное воздействие на сельское хозяйство и необходимость совершенствования мер защиты растений.

English

This article examines the impact of climate change on agricultural pests in the Republic of Uzbekistan, with a
focus on the cotton bollworm (Helicoverpa armigera) population. Based on average temperature data from 1901 to 2024, a
statistical analysis was conducted, revealing an increase in the number of pest generations with rising temperatures. Forecasts
for 2025–2050 suggest that, if global warming continues, the number of cotton bollworm generations could rise from 3,5 to
5,3. This trend highlights a negative impact on agriculture and underscores the need to improve plant protection measures.

Author name position Name of organisation
1 Mambetnazarov A. . qishloq xo‘jaligi falsafa fanlari doktori, katta ilmiy xodim O‘simliklar karantini va himoyasi ilmiy-tadqiqot instituti
2 Rasulova M.S. kichik ilmiy xodim O‘simliklar karantini va himoyasi ilmiy-tadqiqot instituti
Name of reference
1 1. Bapatla, K.G., Singh, A.D., Sengottaiyan, V., Korada, R.R., Yeddula, S. Impact of climate change on Helicoverpa armigera voltinism in different Agro-Climatic Zones of India // Journal of Thermal Biology. – 2022. – Vol. 106. – P. 103229.
2 2. Crimmins T. M., Gerst K. L., Huerta D. G., Marsh R. L., Posthumus E. E., Rosemartin A. H., Switzer J., Weltzin J. F., Coop L., Dietschler N., Herms D. A., Limbu S., Trotter R. T. III, Whitmore M. Short-Term Forecasts of Insect Phenology Inform Pest Management // Journal of Economic Entomology. – 2019. – Vol. 112, No. 5. – P. 2263–2274. – DOI: 10.1093/jee/toz173
3 3. Huang, J. Effects of climate change on different geographical populations of the cotton bollworm Helicoverpa armigera (Lepidoptera, Noctuidae) // Ecology and Evolution. – 2021. – Vol. 11, Issue 24. – P. 17569–18748.
4 4. Huang, J., Hao, H. Effects of climate change and crop planting structure on the abundance of cotton bollworm, Helicoverpa armigera (Hübner) (Lepidoptera: Noctuidae) // Ecology and Evolution. – 2020. – Vol. 10. – P. 1324–1338
5 5. Lim, Z. X., Robinson, K. E., Jain, R. G., Chandra, G. S., Asokan, R., Asgari, S., Mitter, N. Diet-delivered RNAi in Helicoverpa armigera – Progresses and challenges // Journal of Insect Physiology. – 2016. – Vol. 85. – P. 86–93.
6 6. Shoyrer, Y., Gutknext, T., Lob-Korzilius, T. Climate change and health // Padiatrische Praxis. –2022. p.1-3
7 7. Skendjich, S., Zovko, M., Payach Jivkovich, I., Leshich, V., Lemich, D. The Impact of Climate Change on Agricultural Insect Pests // Insects. – 2021. – T. 12. – № 440
8 8. https://hydromet.uz/
9 9. https://climateknowledgeportal.worldbank.org/
Waiting