Ushbu maqolada modda ko‘chirishning balans tenglamasi, moddaning
o‘tirib qolishi va yana harakatga kelishining ko‘p bosqichli kinetika tenglamasi
uchun qo‘shimcha shartlar asosida matematik model ishlab chiqilgan. Anomallik
ko‘chirishda kinetika tenglamasi hamda balans tenglamasining lokal akkumulyatsiya
va diffuzion holatlari modellashtirishda hisobga olingan. Model asosida aniq
masalalar qo‘yilib, ular sonli usullar yordamida yechilgan. Hisoblash eksperimenti
davomida anomallik parametrlarining modda ko‘chish jarayoniga ta’siri o‘rganilgan
va natijalar asosida xulosalar chiqarilgan. Tadqiqotning dolzarbligi ichimlik va oqava
suvlarni tozalash, neft-gaz konlari samaradorligini oshirish hamda gidrodinamik
jarayonlarni optimallashtirish uchun yuqori aniqlikdagi modellar yaratish zarurati
bilan bog‘liq. Tadqiqotning maqsadi choʻkma hosil boʻlish jarayonining koʻp bosqichli
kinetikasini hisobga olgan holda, gʻovak muhitlardagi anomal modda koʻchish
jarayonlarini ifodalovchi matematik modellarni takomillashtirish va ularning sonli
yechish usullarini ishlab chiqishdan iborat. Tadqiqotda asosiy eʼtibor kasr tartibli
balans va kinetika tenglamalarini qoʻllash orqali gʻovak muhitlardagi murakkab
jarayonlarni modellashtirishga qaratilgan. Tadqiqot metodologiyasi matematik
modellashtirish, hisoblash matematikasi va sonli eksperiment usullariga asoslangan
boʻlib, bu yondashuv jarayonni chuqur tahlil qilish va yuqori aniqlikdagi natijalarni
taʼminlash imkonini beradi. Kasr tartibli tenglamalar yordamida modellashtirish
gʻovak muhitning fizik-kimyoviy xususiyatlarini aniqlashtirish va modda koʻchish
jarayonining vaqtga bogʻliq noaniqliklarini baholashga xizmat qiladi. Tadqiqot
natijasida gʻovak muhitda modda koʻchishi jarayonlarining yangicha matematik
modellari ishlab chiqildi. Ushbu modellarda choʻkma hosil boʻlish kinetikasining
koʻp bosqichli tabiati hisobga olingan. Shuningdek, bu jarayonlarni sonli tahlil
qilish uchun samarali algoritmlar va dasturiy vositalar yaratildi. Natijalarning
ilmiy va amaliy ahamiyati gidrogeologiya, suyuqlik va gaz mexanikasi, atrof-muhit
muhofazasi hamda sanoat texnologiyalarida muhim ilmiy va amaliy ahamiyat kasb
etadi.
Ushbu maqolada modda ko‘chirishning balans tenglamasi, moddaning
o‘tirib qolishi va yana harakatga kelishining ko‘p bosqichli kinetika tenglamasi
uchun qo‘shimcha shartlar asosida matematik model ishlab chiqilgan. Anomallik
ko‘chirishda kinetika tenglamasi hamda balans tenglamasining lokal akkumulyatsiya
va diffuzion holatlari modellashtirishda hisobga olingan. Model asosida aniq
masalalar qo‘yilib, ular sonli usullar yordamida yechilgan. Hisoblash eksperimenti
davomida anomallik parametrlarining modda ko‘chish jarayoniga ta’siri o‘rganilgan
va natijalar asosida xulosalar chiqarilgan. Tadqiqotning dolzarbligi ichimlik va oqava
suvlarni tozalash, neft-gaz konlari samaradorligini oshirish hamda gidrodinamik
jarayonlarni optimallashtirish uchun yuqori aniqlikdagi modellar yaratish zarurati
bilan bog‘liq. Tadqiqotning maqsadi choʻkma hosil boʻlish jarayonining koʻp bosqichli
kinetikasini hisobga olgan holda, gʻovak muhitlardagi anomal modda koʻchish
jarayonlarini ifodalovchi matematik modellarni takomillashtirish va ularning sonli
yechish usullarini ishlab chiqishdan iborat. Tadqiqotda asosiy eʼtibor kasr tartibli
balans va kinetika tenglamalarini qoʻllash orqali gʻovak muhitlardagi murakkab
jarayonlarni modellashtirishga qaratilgan. Tadqiqot metodologiyasi matematik
modellashtirish, hisoblash matematikasi va sonli eksperiment usullariga asoslangan
boʻlib, bu yondashuv jarayonni chuqur tahlil qilish va yuqori aniqlikdagi natijalarni
taʼminlash imkonini beradi. Kasr tartibli tenglamalar yordamida modellashtirish
gʻovak muhitning fizik-kimyoviy xususiyatlarini aniqlashtirish va modda koʻchish
jarayonining vaqtga bogʻliq noaniqliklarini baholashga xizmat qiladi. Tadqiqot
natijasida gʻovak muhitda modda koʻchishi jarayonlarining yangicha matematik
modellari ishlab chiqildi. Ushbu modellarda choʻkma hosil boʻlish kinetikasining
koʻp bosqichli tabiati hisobga olingan. Shuningdek, bu jarayonlarni sonli tahlil
qilish uchun samarali algoritmlar va dasturiy vositalar yaratildi. Natijalarning
ilmiy va amaliy ahamiyati gidrogeologiya, suyuqlik va gaz mexanikasi, atrof-muhit
muhofazasi hamda sanoat texnologiyalarida muhim ilmiy va amaliy ahamiyat kasb
etadi.
В данной статье разработана математическая модель
переноса вещества в пористой среде, основанная на уравнениях баланса
вещества и многостадийной кинетики с учётом процессов оседания
и повторного вовлечения вещества в движение. При моделировании
аномального переноса были учтены локальная аккумуляция и
диффузионные состояния, описываемые через кинетическое и балансовое
уравнения. На основе предложенной модели были сформулированы
конкретные задачи, которые решены численными методами. В рамках
вычислительного эксперимента исследовано влияние параметров
аномальности на процесс переноса вещества, полученные результаты
проанализированы. Актуальность исследования обусловлена необходимостью создания высокоточных моделей для очистки питьевых
и сточных вод, повышения эффективности эксплуатации нефтегазовых
месторождений, а также оптимизации гидродинамических процессов.
Целью исследования является совершенствование математических
моделей, описывающих процессы аномального переноса вещества в
пористых средах с учётом многостадийной кинетики осадкообразования,
а также разработка численных методов их решения. Основное внимание
в исследовании уделено использованию уравнений баланса и кинетики
дробного порядка для моделирования сложных процессов в пористых
средах. Методология исследования опирается на математическое
моделирование, вычислительную математику и методы численного
эксперимента, что позволяет проводить глубокий анализ процессов и
получать результаты высокой точности. Моделирование с применением
уравнений дробного порядка способствует более точному учёту физико-
химических свойств пористой среды и оценке временных неопределённостей
в процессах переноса вещества. В результате работы были разработаны
новые математические модели переноса вещества в пористых средах с
учётом многостадийной природы осадкообразования, а также созданы
эффективные алгоритмы и программные средства для их численного
анализа. Научная и практическая значимость полученных результатов
заключается в их применимости в гидрогеологии, механике жидкостей и
газов, охране окружающей среды и промышленных технологиях.
This paper presents a mathematical model based on the balance
equation of substance transport, its deposition, and re-mobilization, considering
multi-stage kinetics. The model accounts for anomalous transport kinetics, as well
as local accumulation and diffusion in the balance equation. Specific problems
are formulated based on the model, and their numerical solutions are obtained.
Computational experiments examine the influence of anomalous parameters on
substance transport, leading to relevant conclusions. The relevance of this study is
driven by the need to develop high-precision models for drinking and wastewater
treatment, improve the efficiency of oil and gas fields, and optimize hydrodynamic
processes. The study's goal is to improve mathematical models that show strange
substance transport in porous media by taking into account multi-stage deposition
kinetics and to come up with numerical solution methods. This study focuses on
applying fractional-order balance and kinetic equations to model complex processes
in porous media. The research methodology includes mathematical modeling,
computational mathematics, and numerical experiments. When fractional-order
equations are used, they let you look at the physicochemical properties of porous
media and how uncertainties change over time in the transport of substances.
The study has led to the development of new mathematical models for substance
transport in porous media, which incorporate multi-stage deposition kinetics.
Additionally, efficient algorithms and software tools for numerical analysis of these
processes have been created. The sindings have scientific and practical signisicance
in hydrogeology, fluid and gas mechanics, environmental protection, and industrial
technologies
№ | Author name | position | Name of organisation |
---|---|---|---|
1 | Salimova .L. | assistent | Samarqand davlat universitetining Kattaqo‘rg‘on filiali |
№ | Name of reference |
---|---|
1 | Ahfir, N. D., Wang, H. Q., Benamar, A., Alem, A., Massei, N., & Dupont, J. P. (2007). Transport and deposition of suspended particles in saturated porous media: Hydrodynamic effect. Hydrogeology Journal, 15, 659–668 |
2 | Bai, B., Xu, T., & Guo, Z. (2016). An experimental and theoretical study of the seepage migration of suspended particles with different sizes. Hydrogeology Journal, 24, 2063–2078. |
3 | Crittenden, J. C. (Ed.). (2005). Water treatment: Principles and design (2nd ed.). Wiley. |
4 | Fayziev, B., & Salimova, Sh. (2023). Mathematical modeling of the process of suspension filtration in porous medium. In the Materials of the National Scientific Conference ‘Mathematics, Mechanics, and Intellectual Technologies’ (pp. 28–29). Tashkent: National University of Uzbekistan. |
5 | Fayziev, B., Ibragimov, G., Khuzhayorov, B., & Alias, I. A. (2020). Numerical study of suspension filtration model in porous medium with modified deposition kinetics. Symmetry, 12 (5), 696. |
6 | Ghidaglia, C. (1994). Filtration en profondeur des particules (Doctoral dissertation). University of Paris, VI, France. |
7 | Gitis, V., Adin, A., & Rubinstein, I. (1999). Kinetic models in rapid filtration. In Proceedings of American Water Works Association Annual Conference (pp. 1–10). Chicago, IL. |
8 | Gitis, V., Rubinstein, I., Livshits, M., & Ziskind, M. (2010). Deep-bed filtration model with multistage deposition kinetics. Chemical Engineering Journal, 163, 78–85. |
9 | Khuzhayorov, B. K., Makhmudov, J. M., Fayziev, B. M., & Begmatov, T. I. (2020). Some model of a suspension filtration in a porous media that accounts for the two-zone and multistage character of deposition kinetics. Journal of Applied and Industrial Mathematics, 14 (3), 513–523. |
10 | McCarthy, J., & Zachara, J. (1989). Subsurface transport of contaminants. Environmental Science and Technology, 23 (5), 496–502. |
11 | Moghadasi, J., Muller-Steinhagen, H., Jamialahmadi, M., & Sharif, A. (2004). Theoretical and experimental study of particle movement and deposition in porous media during water injection. Journal of Petroleum Science and Engineering, 43 (3-4), 163–181. |
12 | Tien, C., & Ramarao, B. V. (2007). Granular filtration of aerosols and hydrosols (2nd ed.). Elsevier. |
13 | Vigneswaran, S., & Ben Aim, R. (1989). Water, wastewater and sludge filtration. CRC Press. |
14 | Zamani, A., & Maini, B. (2009). Flow of dispersed particles through porous media - deep bed filtration. Journal of Petroleum Science and Engineering, 69, 71–88. |