38

Annotatsiya. Karyer BelAZ avtosamosvallarining chang bilan yuqori darajada ifloslangan havo muhitida ishlatilishi ichki yonuv dvigatellarining (IYoD) texnik holati va xizmat muddatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Mazkur ishda chang zarrachalarining silindr-porshen guruhi elementlari, havo so‘rish, moylash va sovitish tizimlari bilan o‘zaro ta’sirlari tahlil qilingan. Eksperimental kuzatuvlar va ekspluatatsion ma’lumotlar asosida havoda qattiq chang zarrachalarning, ayniqsa 10 mikrondan kichik dispers fraksiyalarning mavjudligi abraziv, adgezion va korroziya-mexanik yedirilish jarayonlarini sezilarli darajada tezlashtirishi isbotlangan. Ushbu tadqiqotning maqsadi chang omillarining karyer BelAZ avtosamosvallari ichki yonuv dvigatellarining ishonchliligi va ishchi xususiyatlariga ta’sirini kompleks baholash hamda turli darajadagi chang sharoitida dvigatel parametrlarining yomonlashishini bashorat qilish uchun raqamli modellashtirish usullaridan foydalanishdir. Chang zarrachalarining morfologiyasi va tarkibini tahlil qilish, ularning abraziv yedirilish ta’sirini miqdoriy baholash, shuningdek, og‘ir ekspluatatsiya sharoitida ichki yonuv dvigatelining xizmat muddatini uzaytirishga qaratilgan havo filtrlash tizimlarini optimallashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 14-11-2025
  • Read count 38
  • Date of publication 13-11-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages73-79
Ўзбек

Annotatsiya. Karyer BelAZ avtosamosvallarining chang bilan yuqori darajada ifloslangan havo muhitida ishlatilishi ichki yonuv dvigatellarining (IYoD) texnik holati va xizmat muddatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Mazkur ishda chang zarrachalarining silindr-porshen guruhi elementlari, havo so‘rish, moylash va sovitish tizimlari bilan o‘zaro ta’sirlari tahlil qilingan. Eksperimental kuzatuvlar va ekspluatatsion ma’lumotlar asosida havoda qattiq chang zarrachalarning, ayniqsa 10 mikrondan kichik dispers fraksiyalarning mavjudligi abraziv, adgezion va korroziya-mexanik yedirilish jarayonlarini sezilarli darajada tezlashtirishi isbotlangan. Ushbu tadqiqotning maqsadi chang omillarining karyer BelAZ avtosamosvallari ichki yonuv dvigatellarining ishonchliligi va ishchi xususiyatlariga ta’sirini kompleks baholash hamda turli darajadagi chang sharoitida dvigatel parametrlarining yomonlashishini bashorat qilish uchun raqamli modellashtirish usullaridan foydalanishdir. Chang zarrachalarining morfologiyasi va tarkibini tahlil qilish, ularning abraziv yedirilish ta’sirini miqdoriy baholash, shuningdek, og‘ir ekspluatatsiya sharoitida ichki yonuv dvigatelining xizmat muddatini uzaytirishga qaratilgan havo filtrlash tizimlarini optimallashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.

№ Author name position Name of organisation
1 Kayumov .E. katta o‘qituvchi Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti
№ Name of reference
1 Аметов В.А. Повышение надежности агрегатов трансмиссии автомобилей в условиях автотранспортных предприятий: дис. ...канд. техн. наук. – Томск, 1987. – 158 с.
2 Тищенко Н.Т. Исследование износа машин и механизмов методом спектрального анализа масла: дис. ...канд. техн. наук. – Томск, 1975.– 180 с.
3 Венцель С.В. Применение смазочных масел в двигателях внутреннего сгорания. – М.: Химия, 1970. – 240 с.
4 Erkinovich K. U., Sakhibjonovna P. S., Sharofiddinovich A. S. Comprehensive analysis of technological and operational factors contributing to elevated diesel fuel consumption in belaz dump trucks operating in open-pit mining conditions //Modern education and development. – 2025. – Т. 26. – №. 5. – С. 154-158.
5 Pardayeva S., Kayumov U., Kaxxarov O. 629.1. 07 analysis of factors influencing the increased consumption of diesel fuel by belaz dump trucks in a quarry //Scientific and Technical Journal of Namangan Institute of Engineering and Technology. – 2025. – Т. 10. – №. 1. – С. 237-243.
6 Махмудов Ш. А., Каyuмов У. Э., Пардаева Ш. С. Проектирование и анализ ковша экскаватора в программе ansys //Universum: технические науки. – 2022. – №. 5-5 (98). – С. 53-58.
7 Григорев М.А. Очистка топлива в двигателях внутреннего сгорания. – М.: Машиностроение, 1991. – 208 с.
8 V. Kecojević, D. Komljenović (2010) Haul Truck Fuel Consumption and CO2 Emission Under Various Engine Load Conditions, https://www.researchgate.net/publication/261214668_Haul_truck_fuel_consumption_and_CO 2_emission_under_various_engine_load_conditions.
9 Ossetrova I.S., Ossipov N.A. (2013) Microsoft Excel 2010 for analysts. Saint-Petersburg: NIU ITMO; pp. 65.
10 Ali Soofastaei (2016) Efficiency of Haul Trucks in Surface Mines, PhD Project, DOI:10.13140/RG.2.2.18587.67365, https://www.researchgate.net/publication/309176186_Development_of_an_Advanced_Data_ Analytics_Model_to_Improve_the_Energy_Efficiency_of_Haul_Trucks_in_Surface_Mines.
11 BELAZ-HOLDING (2017). BelAZ-7530 series mining dump trucks. BelAZ 75306 - 3902015 RE Operating Manual/ BELAZ-HOLDING - Republic of Belarus.
Waiting