11

Ushbu maqolada chuvishga yaroqsiz pillalardan tо‘shama olish texnologiyasi takomillashtirilib, olingan mahsulotni tibbiy maqsadlarda qо‘llash bo‘yicha tavsiyalar berilgan. Tadqiqotlar natijasida ipak tolali chiqindilardan to‘shama olish texnologiyasining nazariy asoslari ishlab chiqilgan hamda undan sifatli noto‘qima mato tayyorlash uchun texnologik rejimlar yaratish masalalari o‘rganilgan. Tadqiqotning maqsadi navsiz va nostandart, ya’ni chuvishga yaroqsiz pillalardan tibbiyotda qo‘llanadigan notо‘qima mato ishlab chiqarishdan 
iborat. Navsiz pillalar saralanganda, ulardan eng kо‘p ulushini atlas, dasta izli, dog‘li, kar, uchli, qо‘shaloq, shakli buzuq pillalar tashkil qilgan. Notо‘qima mato olish jarayonining texnologik ketma-ketligi rasmda ko‘rsatilgan bo‘lib, yangi texnologiya asosida nuqsonli va chuvishga yaroqsiz pillalarni qayta ishlash orqali bir tekis yupqa qatlam tolalardan tashkil topgan ipak tо‘shamasi olishga erishilgan. 
Maqolada yupqa qatlamli ipak to‘shama olishning texnologik parametrlari, navsiz va nostandart pillalarni pishirish uchun tavsiya etilgan eritma tarkibi, harorati, davomiyligi va pH ko‘rsatkichlari, shuningdek, PAOSH-2 rusumli apparatda ipak to‘shamasini yelimsizlantirish va yog‘sizlantirishda qo‘llangan kimyoviy moddalar tarkibi va pishirish rejimlari bayon etilgan

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 15-12-2025
  • Read count 11
  • Date of publication 03-12-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages63-75
Ўзбек

Ushbu maqolada chuvishga yaroqsiz pillalardan tо‘shama olish texnologiyasi takomillashtirilib, olingan mahsulotni tibbiy maqsadlarda qо‘llash bo‘yicha tavsiyalar berilgan. Tadqiqotlar natijasida ipak tolali chiqindilardan to‘shama olish texnologiyasining nazariy asoslari ishlab chiqilgan hamda undan sifatli noto‘qima mato tayyorlash uchun texnologik rejimlar yaratish masalalari o‘rganilgan. Tadqiqotning maqsadi navsiz va nostandart, ya’ni chuvishga yaroqsiz pillalardan tibbiyotda qo‘llanadigan notо‘qima mato ishlab chiqarishdan 
iborat. Navsiz pillalar saralanganda, ulardan eng kо‘p ulushini atlas, dasta izli, dog‘li, kar, uchli, qо‘shaloq, shakli buzuq pillalar tashkil qilgan. Notо‘qima mato olish jarayonining texnologik ketma-ketligi rasmda ko‘rsatilgan bo‘lib, yangi texnologiya asosida nuqsonli va chuvishga yaroqsiz pillalarni qayta ishlash orqali bir tekis yupqa qatlam tolalardan tashkil topgan ipak tо‘shamasi olishga erishilgan. 
Maqolada yupqa qatlamli ipak to‘shama olishning texnologik parametrlari, navsiz va nostandart pillalarni pishirish uchun tavsiya etilgan eritma tarkibi, harorati, davomiyligi va pH ko‘rsatkichlari, shuningdek, PAOSH-2 rusumli apparatda ipak to‘shamasini yelimsizlantirish va yog‘sizlantirishda qo‘llangan kimyoviy moddalar tarkibi va pishirish rejimlari bayon etilgan

Русский

В данной статье усовершенствована технология получения холста из коконов, непригодных для размотки, и представлены рекомендации по применению полученного материала в медицинских целях. В результате исследований разработаны теоретические основы технологии получения холста из шелковолокнистых отходов, а также изучены вопросы разработки технологических режимов для получения высококачественного нетканого материала. Цель исследования – производство медицинского нетканого материала из дефектных, нестандартных, непригодных для размотки коконов. При сортировке дефектных коконов основную долю составили сатиновые, c бороздой, пятнистые, глухие, заострённые, двойные и деформированные коконы. Технологическая последовательность получения нетканого материала представлена на схеме, и благодаря новой технологии переработки дефектных коконов был получен ровный, тонкий холст, сформированный из волокон шёлка. В статье изложены технологические параметры получения тонкослойного шёлкового холста, состав, температура, продолжительность и pH рекомендованного раствора для варки дефектных коконов, а также состав химических реагентов и режимы варки, применённые для обезклеивания и обезжиривания материала в аппарате ПАОШ-2.

English

This article improves the technology for producing wadding from cocoons 
unsuitable for reeling and provides recommendations for the use of the resulting 
product in medical applications. The study developed the theoretical foundations 
of the technology for producing wadding from silk-fiber waste and examined the 
development of technological regimes for manufacturing high-quality nonwoven 
material. The aim of the research is to produce a medical nonwoven material from 
defective, non-standard, i.e., non-reelable cocoons. During the sorting of defective 
cocoons, the majority consisted of satin, furrowed, spotted, deaf, pointed, double, 
and deformed cocoons. The technological sequence of obtaining nonwoven material 
is presented in the diagram, and the new technology made it possible to process 
defective cocoons into a uniform thin layer of silk fibers. The article describes the 
technological parameters for obtaining thin-layer silk wadding; the composition, 
temperature, duration, and pH of the recommended cooking solution for defective 
cocoons; as well as the chemical reagents and cooking modes used for degumming 
and degreasing the wadding in the PAOSH-2 apparatus.

Author name position Name of organisation
1 Axmedov J.A. texnika fanlari doktori, professori Toshkent tо‘qimаchilik vа yengil sаnoаt instituti
2 Umurzakova X.X. texnikа fаnlаri bo‘yicha fаlsаfа doktori (PhD), dotsent Toshkent tо‘qimаchilik vа yengil sаnoаt instituti
3 Muratova Z.A. tаyаnch doktorаnt Аndijon dаvlаt texnikа instituti
Name of reference
1 Abdukarimova, M. Z., Khamraev, A. L., & Mirataev, A. A. (2004). Tolali materiallarni pardozlash kimyoviy texnologiyasi [Chemical finishing technology offibrous materials]. Tashkent: Mehnat.
2 Ajmeri, J. R., & Ajmeri, J. C. (2011). Nonwoven materials and technologies for medical applications. In Handbook of Medical Textiles (pp. 106–131). Elsevier. https://doi. org/10.1533/9780857093691.1.106
3 Alimova, Kh., & Axmedov, J. (2022). Ipak ishlab chiqarishda chiqindisiz texnologiya [Zero-waste technology in silk production]. Toshkent: Noshir.
4 Alimova, Kh., Bulanov, A., Umurzakova, Kh., & Sobirov, K. (2023). Method for using natural silk fibers for producing valuable grade paper. Proceedings of the III International Conference on Advances in Science, Engineering, and Digital Education, AIP Conference Proceedings, 2969, 030022–1–030022–6.
5 Altman, G. H., Diaz, F., Jakuba, C., et al. (2003). Silk-based biomaterials. Biomaterials, 24(3), 401–416. https://doi.org/10.1016/S0142-9612(02)00353-8
6 Axmedov, J. A., Sharipov, J. Sh., & Muratova, Z. (2025). Nuqsonli pillalardan noto‘qima mato olish uchun momiq tayyorlash texnologiyasini tadqiq qilish [Study of the technology for producing �luff for nonwoven fabric from defective cocoons]. Xalqaro ilmiy-texnik anjuman materiallari. Termiz davlat muhandislik va agrotexnologiyalar universiteti [Proceedings of the International Scientific-Technical Conference. Termez State Engineering and Agrotechnologies University], Part 2, 93–97.
7 Babu, K. M. (2012). Silk production and the future of natural silk manufacture. In Handbook of Natural Fibres (pp. 3–29). Elsevier. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/ B9781845696986500012
8 Boboev, F. A., et al. (2025). Issledovanie svoystv netkanogo materiala s ispol’zovaniem tekstil’nogo regenerata dlya vtachnoy stel’ki [Study of the properties of nonwoven material using textile regenerate for insole production]. Mekhanika i tekhnologii [Mechanics and Technologies], 215–223. https://doi.org/10.55956/AYTT1741
9 Business Ideas & Inspiration. (2016, January 20). Agriculture business ideas. https://nbiplus. com/idea/uspeshnaya-ferma-proizvodstvo-shelka
10 Chistenko, G. N., Taranova, O. L., Leshkevich, A. L., Kormilitsyna, E. V., & Varivoda, E. B. (2011). Netkanye materialy i izdeliya odnorazovogo primeneniya [Nonwoven materials and disposable products]. Voennaya meditsina [Military Medicine], 2(19), 89–91.
11 Craig, C. L., Riekel, C., Herberstein, M. E., Weber, R. S., Kaplan, D., & Pierce, N. E. (2000). Evidence for diet effects on the composition of silk proteins produced by spiders. Molecular Biology and Evolution, 17(12), 1904–1913. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.molbev.a026292
12 Holland, C., Numata, K., Rnjak-Kovacina, J., & Seib, F. P. (2018). The biomedical use of silk: Past, present, future. Advanced Healthcare Materials, 8(1), 1800465. https://doi.org/10.1002/ adhm.201800465
13 Korovina, M. A., & Borisova, L. K. (2013). Tekstil’ na sluzhbe meditsiny [Textiles in the service of medicine]. Shveinaya promyshlennost’ [Sewing Industry], (2), 39–42.
14 Omenetto, F. G., & Kaplan, D. L. (2008). A new route for silk. Nature Photonics, 2(11), 641–643. https://doi.org/10.1038/nphoton.2008.207
15 Omollo Oduor, E., Wanjiru Ciera, L., & Kamalha, E. (2021). Applications of silk in biomedical and healthcare textiles. In B. Kumar (Ed.), Textiles for functional applications. IntechOpen. https://doi. org/10.5772/intechopen.96644
16 Padaki, N. V., Das, B., & Basu, A. (2015). Advances in understanding the properties of silk. In Advances in Silk Science and Technology (pp. 3–16). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-1-78242- 311-9.00001-X
17 Sharipov, J. Sh. (2020). Ipakning tolali chiqindilarini qayta ishlash texnologiyasini takomillashtirish [Improvement of the technology for processing fibrous silk waste] (Doctoral dissertation). Tashkent.
18 Sobirov, Q. E. (2025). Yangi yaratilgan mahalliy duragay pillalarni qayta ishlashning chiqindisiz texnologiyasi [Zero-waste technology for processing newly developed local hybrid cocoons] (Doctor of Science dissertation). Tashkent.
19 Timoshina, Yu. A., & Timoshin, N. M. (2014). Netkanye materialy meditsinskogo naznacheniya [Nonwoven materials for medical use]. Vestnik Kazanskogo tekhnologicheskogo universiteta [Bulletin of the Kazan Technological University], (13), 123–125.
20 Tuychiev, I. I., Valiev, G. N., & Akhunbabaev, U. O. (2021). Chuvishga yaroqsiz bo‘lgan pillalarni to‘shamaga qayta ishlashga tayyorlash texnologiyasini takomillashtirish [Improvement of the technology for preparing unspinnable cocoons for padding processing]. Fergana: Classik.
21 Venkataraman, D., Shabani, E., & Park, J. H. (2023). Advancement of nonwoven fabrics in personal protective equipment. Materials, 16(11), 3964. https://doi.org/10.3390/ma16113964
Waiting