255

 

Мақолада XIX асрнинг охири – XX аср бошларида Самарқандда мадрасаларнинг умумий ҳолати, сони, улар­
нинг даромадлари таҳлил қилинган. Муаллиф Туркистон генерал­губернаторлиги даврида мадрасалар мулки­
нинг бошқаруви ва Самарқанд вилоятида соҳани назорат қилишдаги ўзига хос жиҳатларни очиб берган. Янги
ҳукуматнинг бу ўқув даргоҳларини бошқаришдаги сиёсатининг мадрасалар фаолиятига таъсири, мадраса тала­
баларининг рус тилига муносабати, рус амалдорларининг мадрасалар ўқув жараёнига рус тилини киргизишдан
кўзлаган мақсадлари очиб берилган. Мадрасалардаги талабаларнинг аниқ сони манбалар асосида кўрсатилган.
Самарқанд мадрасаларининг жойлашуви вилоят миқёсида таҳлил қилиниб, талабалар сонининг номутаносиб­
лиги сабаблари келтирилган. Шунингдек, мадрасаларнинг ўқув жараёни, ўқув фанлари ва китоблар рўйхати кел­
тирилган. Ўқув жараёнидаги фанлар ва ўқитиладиган дарсликларнинг ютуқ ва камчиликлари ҳақида холисона
фикр билдирилган. Айни даврга оид бўлган Самарқанд мадрасалари ўқув жараёни минтақадаги бошқа вилоятлар
мадрасалари ўқув жараёни билан таққосланган ҳолда ёритилган. Самарқанд мадрасалари ҳақидаги маълумотлар
ва хулосалар бирламчи манбалар, ёзма ва архив ҳужжатлари асосида берилган. Муаллиф томонидан муаммони
ўрганишга доир бир қатор мустақил хулосалар илгари сурилган.

 

 

Статья содержит общую информацию о состоянии медресе и их численности в Самаркандской области в
конце XIX го начале XX вв. В статье автор описывает особенности управления имущественным вакфом медре­
се, раскрываются своеообразные методы контроля этой отрасли в Самаркандской области в период Туркестан­
ского генерал­губернаторства. Раскрыто влияние политики руководства нового правительства этими учебными
заведениями на деятельность медресе. Российские власти поставили целью ввести русский язык в учебный про­
цесс медресе. Точное количество студентов в медресе определено из источников. Расположение самаркандских
медресе анализируется в региональном контексте, также раскрываются причины непропорционального распре­
деления студентов по медресе. Приводятся сведения об учебном процессе в медресе, преподаваемых предметах
и учебниках. Изучены объективные взгляды на положительные стороны и недостатки преподавания, и исполь­
зуемые учебники. Самаркандское медресе того же периода описано в сравнении с образовательным процессом
медресе других регионов области. Основные источники информации и выводы о Самаркандском медресе изло­
жены на основании письменных источников и архивных документов. Автор приводит ряд независимых выводов
по данной теме.

 

 

The article contains general information about the state of the madrasas and their number in the Samarkand region
at the end of the XIX and at the beginning of the XX centuries. In the article, the author describes the peculiarities of
managing the waqf of madrasas, reveals original methods of controlling this industry in the Samarkand region during
the period of the Turkestan General Governorship. Th inflence of the policy of the leadership of the new government
by these educational institutions on the activities of the madrasah is revealed. Th Russian authorities set the goal
of introducing the Russian language into the educational process of the madrasa. Th exact number of students in
the madrasa is determined from sources. Th location of Samarkand madrasas is analyzed in a regional context, and
the reasons for the disproportionate distribution of students by madrasa are also disclosed. Provides information
about the educational process in the madrasa, taught subjects and textbooks. Studied objective views on the positive
aspects and disadvantages of teaching, and used textbooks. Samarkand madrasah of the same period is described in
comparison with the educational process of madrasahs of other regions of the region. Th main sources of information
and conclusions about the Samarkand madrasa are presented on the basis of writtn sources and archival documents.
Th author cites a number of independent conclusions on this topic.
 

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 13-12-2019
  • Read count 238
  • Date of publication 15-05-2019
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages18-24
Ўзбек

 

Мақолада XIX асрнинг охири – XX аср бошларида Самарқандда мадрасаларнинг умумий ҳолати, сони, улар­
нинг даромадлари таҳлил қилинган. Муаллиф Туркистон генерал­губернаторлиги даврида мадрасалар мулки­
нинг бошқаруви ва Самарқанд вилоятида соҳани назорат қилишдаги ўзига хос жиҳатларни очиб берган. Янги
ҳукуматнинг бу ўқув даргоҳларини бошқаришдаги сиёсатининг мадрасалар фаолиятига таъсири, мадраса тала­
баларининг рус тилига муносабати, рус амалдорларининг мадрасалар ўқув жараёнига рус тилини киргизишдан
кўзлаган мақсадлари очиб берилган. Мадрасалардаги талабаларнинг аниқ сони манбалар асосида кўрсатилган.
Самарқанд мадрасаларининг жойлашуви вилоят миқёсида таҳлил қилиниб, талабалар сонининг номутаносиб­
лиги сабаблари келтирилган. Шунингдек, мадрасаларнинг ўқув жараёни, ўқув фанлари ва китоблар рўйхати кел­
тирилган. Ўқув жараёнидаги фанлар ва ўқитиладиган дарсликларнинг ютуқ ва камчиликлари ҳақида холисона
фикр билдирилган. Айни даврга оид бўлган Самарқанд мадрасалари ўқув жараёни минтақадаги бошқа вилоятлар
мадрасалари ўқув жараёни билан таққосланган ҳолда ёритилган. Самарқанд мадрасалари ҳақидаги маълумотлар
ва хулосалар бирламчи манбалар, ёзма ва архив ҳужжатлари асосида берилган. Муаллиф томонидан муаммони
ўрганишга доир бир қатор мустақил хулосалар илгари сурилган.

 

 

Статья содержит общую информацию о состоянии медресе и их численности в Самаркандской области в
конце XIX го начале XX вв. В статье автор описывает особенности управления имущественным вакфом медре­
се, раскрываются своеообразные методы контроля этой отрасли в Самаркандской области в период Туркестан­
ского генерал­губернаторства. Раскрыто влияние политики руководства нового правительства этими учебными
заведениями на деятельность медресе. Российские власти поставили целью ввести русский язык в учебный про­
цесс медресе. Точное количество студентов в медресе определено из источников. Расположение самаркандских
медресе анализируется в региональном контексте, также раскрываются причины непропорционального распре­
деления студентов по медресе. Приводятся сведения об учебном процессе в медресе, преподаваемых предметах
и учебниках. Изучены объективные взгляды на положительные стороны и недостатки преподавания, и исполь­
зуемые учебники. Самаркандское медресе того же периода описано в сравнении с образовательным процессом
медресе других регионов области. Основные источники информации и выводы о Самаркандском медресе изло­
жены на основании письменных источников и архивных документов. Автор приводит ряд независимых выводов
по данной теме.

 

 

The article contains general information about the state of the madrasas and their number in the Samarkand region
at the end of the XIX and at the beginning of the XX centuries. In the article, the author describes the peculiarities of
managing the waqf of madrasas, reveals original methods of controlling this industry in the Samarkand region during
the period of the Turkestan General Governorship. Th inflence of the policy of the leadership of the new government
by these educational institutions on the activities of the madrasah is revealed. Th Russian authorities set the goal
of introducing the Russian language into the educational process of the madrasa. Th exact number of students in
the madrasa is determined from sources. Th location of Samarkand madrasas is analyzed in a regional context, and
the reasons for the disproportionate distribution of students by madrasa are also disclosed. Provides information
about the educational process in the madrasa, taught subjects and textbooks. Studied objective views on the positive
aspects and disadvantages of teaching, and used textbooks. Samarkand madrasah of the same period is described in
comparison with the educational process of madrasahs of other regions of the region. Th main sources of information
and conclusions about the Samarkand madrasa are presented on the basis of writtn sources and archival documents.
Th author cites a number of independent conclusions on this topic.
 

Name of reference
1 1. Abu Bakr Muhammad ibn Ja‘far Narshaxiy. Buxoro tarixi / Fors­tojik tilidan A.Rasulov tarjimasi. – Toshkent: Fan, 1966. – B. 84. 2. O‘zR MDA, I­47, R­1. Ish­ 333a. Varaq­10. 3. Bendrikov K.YE. Ocherki po istorii narodnogo obrazovaniya v Turkestane (1865 – 1917). – M.: Izd­ vo Akad. ped. nauk RSFSR, 1960. – S. 54­55. 4. Muxiddinov S. XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Samarqand viloyati madrasalarining vaqf daromadlari va ularning boshqaruvi //O‘zbekiston tarixi, 2018 yil 3­son. 15­bet. 5. Bendrikov K.YE. Ocherki po istorii narodnogo obrazovaniya v Turkestane (1865 – 1917). – M.: Izd­ vo Akad. ped. nauk RSFSR, 1960. – S. 54. 6. O‘zR MDA I­181, R­1. Ish­109. Varaq­156. 7. Bendrikov K.YE. Ocherki po istorii narodnogo obrazovaniya v Turkestane (1865 – 1917). – M.: Izd­ vo Akad. ped. nauk RSFSR, 1960. – S. 56. 8. Bendrikov K.YE. Ocherki po istorii narodnogo obrazovaniya v Turkestane (1865­1917). – M.: Izd­ vo Akad. ped. nauk RSFSR, 1960. – S. 53. 9. O‘zR MDA I­47, R­1. Ish­328. Varaq­24. 10. Maev N. Tuzemnaya shkola//Turkestanskie vedomosti,1884 oktyabr.–S. 30. 11. O‘zR MDA I­47, R­1. Ish­328. Varaq­82. 12. Bobojonova F. Buxoro amirligida ta‘lim tizimi (XIX asr oxiri – XX asrning boshlari). Toshkent 2014 yil. – B. 58. 13. O‘zR MDA I­181, R­1. Ish­77. Varaq­92. 14. O‘zR MDA I­181, R­1. Ish­77. Varaq­88. 15. O‘zR MDA I­181, R­1. Ish­77. Varaq­94. 16. O‘zR MDA I­181, R­1. Ish­77. Varaq­119. 17. O‘zR MDA I­47, R­1. Ish­1. Varaq­14. 18. O‘zR MDA I­47, R­1. Ish­328. Varaq­82. 19. O‘zR MDA I­18, R­1. Ish­7347. Varaq­52. 20. O‘zR MDA I­18, R­1. Ish­7347. Varaq­16. 21. O‘zR MDA I­18, R­1. Ish­7347. Varaq­18. 22. O‘zR MDA I­47, R­1. Ish­328. Varaq­79­80. 23. O‘zR MDA I­47, R­1. Ish­328. Varaq­72.
Waiting