198

Макрлада XX асрда хотин-кизларнинг жамиятда тутган урни ва роли, ижтимоий мавкеи масалалари илмий та^лил этилган. Шунинг- дек, XX аср бошларида Туркистон тараккийпарварларининг мазкур масаладаги карашлари, совет даврида хотин-кизлар масаласининг урганилиши, мустакиллик йилларида аёллар масаласига давлат сиё- сати даражасидаги эътибор илмий ёритилган.

  • Web Address
  • DOI10.26739/2181-9599-2019-9-2
  • Date of creation in the UzSCI system 14-03-2020
  • Read count 0
  • Date of publication 10-09-2019
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages11-32
Ўзбек

Макрлада XX асрда хотин-кизларнинг жамиятда тутган урни ва роли, ижтимоий мавкеи масалалари илмий та^лил этилган. Шунинг- дек, XX аср бошларида Туркистон тараккийпарварларининг мазкур масаладаги карашлари, совет даврида хотин-кизлар масаласининг урганилиши, мустакиллик йилларида аёллар масаласига давлат сиё- сати даражасидаги эътибор илмий ёритилган.

Русский

В статье анализируется местои роль женщин в обществе в XX веке и их социальный статус. В начале XX века с научной точки зрения освещались взгляды туркестанских джадидов по этому вопросу, изу­чение проблем женщин в советский период и важность государствен­ной политики в отношении женщин в годы независимости.

English

The article analyzes the place and role of women in society in the twentieth century and their social status. At the beginning of the twentieth century, the views of Turkestan jadids on this issue, the study of women's problems in the Soviet period and the importance of state policy towards women in the years of independence were covered from a scientific point of view.

Author name position Name of organisation
1 Djurayeva N.D. тарих фанлари номзоди, доцент Узбекистон давлат жа^он тиллари университети Узбекистон тарихи кафедраси мудири тарих фанлари номзоди, доцент Узбекистон давлат жа^он тиллари университети Узбекистон тарихи кафедраси мудири
Name of reference
1 1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлис Сенатининг йигирманчи ялпи мажлисидаги нутки. // uza.uz. 22-06-2019
2 2. Абу Наср Форобий. Фозил одамлар ша^ри. — Тошкент: Абдулла Кодирий номидаги халк мероси нашриёти, 1993. —Б.190-191.
3 3. Каранг.: “Тараккий”, “Xуршид”, “Шухрат”, “Ойна”, “Садои Туркистон”, “Кенгаш”, “Хуррият” ва бошкалар; Саъдий А. Xотин- кизлар маорифи // Туркистон. 1922. 27 окт.; Бе^будий М. Xифз-и си- ^ат-и оила. // Ойна. 1914. № 47-52; 1915. №1; Тавалло. Кариндош ва ^амшираларимиз-мазлума кизлар тилиндан.// Равнакул ал-ислом. Шеърлар мажмуаси. 1916; Суфизода М. Xонимлар исминда. // Шуро.1911. №13. —Б.410. Уша муаллиф. Укинг оналар // Садои Турки-стон. 1914.17 май; А.Фитрат. Оила ёки оила бошкариш тартиблари. — Тошкент: Маънавият, 1998; А.Авлоний. Туркий гулистон ёки ахлок. — Тошкент: Укитувчи, 1992; Муравваркори Абдурашидхонов. Хотира- ларимдан. (Жадидчилик тарихидан лавхалар). —Тошкент, 2001. — Б.6З; (ziyo uz. com/images/books/ munavvarqori. jpg); Яхшиликов Ж., Убай- дуллаева Н. Жадидчилик ва Бехбудий. —Тошкент: Фан, 2004.187-б.
4 4. Алимова Д. Марказий Осиё тарихшунослигида гендер тузилмаси мавжудми (мустамлака, совет ва хозирги замон). //Узбекистон тари- хи. 2008. №2. - 61 бет. (жами 59-69 бетлар)
5 5. Аъзамхужаев С. Туркистон мухторияти. —Тошкент: 2000, Маъна- вият. —Б. 97-98. (жами 165 бет)
6 6. Аъзамхужаев С. Туркистон мухторияти. —Тошкент: 2000, Маъна- вият. —Б. 98.
7 7. Аъзамхужаев С. Туркистон мухторияти. —Тошкент: 2000, Маъна- вият. —Б. 98.
8 8. Узбекистоннинг янги тарихи Узбекистон совет мустамлакачили- ги даврида. Иккинчи китоб. —Тошкент: Шарк, 2000. — Б.З75.
9 9. Ражабова Д.Н. Проблемы молодёжи и женщин в воззрениях джа- дидов Туркестана (конец Х1Х-начало ХХ вв.). Автореф.дис...к.и.н -Т.: 200З. -27с;
10 10. Любимова С.Т. Декрет о чадре и общество. «Долой калым и мно-гоженство» // Коммунистка.1928. № 8. — С.7З; Её же. В первые годы. — Москва: ГИЗ,1958. —С.З9-56; Её же. Как живут и работают женщины Средней Азии. —М-Л. ГИЗ, 1925. —С.27; Её же. Работа партии среди тружениц Востока. —М-Л.ГИЗ, 1925. — С.27; Её же.50-летию Между¬народного женского дня. —Москва: Знамя, 1960. — С.40; Её же. К пя¬тилетию работы партии среди женщин// Спутник коммунистки, 192З, №9-10; Её же. Работа на Востоке// Коммунистка, 192З, № З-4; Росс Е. Женщина в советском строительстве // Туркестанская правда. 192З. 8 марта; Её же. К перевыборам делегаток // Туркестанская правда. 1924. 15 сентября; Каспарова В.А.. Задача партии в области работы среди женщин восточных народностей // Коммунистка. 1925. №7. — С.90; Её же. Раскрепощение женщины Востока. — Москва: Труд и книга, 1925. —С.40; Отмар-Штейн Л. На обработке шелка // Работни¬ца. 1925.№1. — С.4; Смирнов Н.А.. Чадра. —Москва: Безбожник, 1929. — С.77; Смирнова А. Женское образование в Узбекистане // Коммуни¬стка. 1928. №8. — С.82-8З; Нухрат А. Октябрь и женщина Востока. — Москва: Партиздат, 19З2. — С.27; Её же. Профсоюзы на борьбу с чад¬рой // Культурная революция, 1929, №2; Гальперштейн Я. Женщи¬ны и кадры // Народное хозяйство Средней Азии. 19З0.№ 9-10. — С.З5; Зелькина Е.Л. Ер ислохоти ва хотин-кизлар озодлиги. Самарк¬анд, 1927. —С.40; Сейфи М. Женские кустарные промысли на Совет¬ском Востоке. —Москва: Вопросы труда, 1926. — С.96; Её же. На по¬мощь женским промыслам // Коммунистка, 1925. №9. — С.76; Чирков П.М. Решение женского вопроса в СССР (1917-1937). —Москва: Мысль. 1978. — С.186.; Торская Н. Задачи массовой женской печати //Комму-нистка, 1930. № 2-3. — С.11; Зеленский И.А. В борьбе за раскрепоще-ние женщин // За партию.1927.№ 4. — С.39-44.
11 11. Икрамов А. Итоги и перспективы работы по раскрепощению женщин. Доклад на Всеузбекском совещании женработников // Правда Востока. 7 октября 1927; Его же. Женский вопрос в Узбекистане. Из- бр.труды. Т.1. —Ташкент: Узбекистан, 1972. — С.105; Его же. Будьте смелыми и решительными бойцами за культурную жизнь, за под¬линное раскрепощение. Т.3 — Ташкент: Узбекистан, 1974. — С.319- 325; Xоджаев Ф. Избр.труды. Т.1. —Ташкент:Узбекистан, 1970; Ахун- бабаев Ю. Усилим борьбу за раскрепощение женщин. Танланган асар- лар. —Ташкент: Узбекистан, 1970. — С.101-112; Турсунов П. Ме^нат- каш хотин-кизлар дин билан курашда // Янги йул. 1931. №2. — С.16; Абидова Ж. Женщины Узбекистана в борьбе за свою раскрепощение // Революция и национальность. 1936. № 3.
12 12. Якубова X. Женщина Советского Узбекистана. —Ташкент: Объе-диненное изд-во «Правда Востока» и «Кызыл Узбекистан»,1947. — С.52; Рахимбабаева З. Женщина Узбекистана на пути к коммунизму. —Ташкент: Госиздат Уз ССР, 1949. — С.76;
13 13. Шукурова X.C Борьба коммунистической партии за фактичес¬кое раскрепощение женщин Узбекистана в первые годы социалисти¬ческой индустриализации. — Москва, 1954; Её же. Коммунистическая партия Узбекистана в борьбе за раскрепощение женщин (1924-1929гг.). —Ташкент: Госиздат УзССР, 1961; Её же. Социализм и женщины Узбекистана (1917-1937 гг.). —Тошкент: Узбекистан, 1970; Насирова X. Женщиньг Узбекистана в борьбе за мир. — Тошкент: Госиздат УзССР, 1954. — 62 с; Сулаймонова X. Женщина Узбекистана—актив- ный участник коммунистического строительства. —Ташкент: АН УзССР, 1955. — С.40; Бикжанова М. Семья в колхозах Узбекистана. — Ташкент: Изд-во АН УзССР, 1955. -134с.
14 14. Шукурова X.C Коммунистическая партия Узбекистана в борьбе за раскрепощение женщин (1924-1929гг.). — Тошкент: Госиздат УзССР, 1961; Шарапов Ш. Роль профсоюза “Рабземлес” в раскрепощении женщин Узбекистана // Научные труды аспирантов ТашГУ. Вып.207 1962. — С.257-262; Бабаджанова М. Борьба за активизацию женщины- дехканки (1925-1926) // Труды ТашГУ. Вып.194. Кн.13. — Ташкент, 1962. — С.115-123; Биккулова З. Борьба партийной организации Кара¬калпакии за раскрепощение женщин и вовлечение их в социалисти¬ческое строительство (1917-1929гг). —Ташкент, 1963; Пальванова Б.П. Борьба КПСС за вовлечение женщин Средней Азии в строительство социализма. —Ташкент, 1962; Шукурова X.C Исторический опыт Коммунистической партии Советского Союза в раскрепощении жен¬щин Советского Востока (1917-1937гг). На примере Узбекистана. — Ташкент, 1969.
15 15. Шукурова X.C Женщина Узбекистана (Исторический опыт в раскрепощении женщин Востока.На примере Узбекистана.1917-1937). —Ташкент: Фан, 1970; Её же. Социализм и женщины Узбекистана (1917-1937 гг.). —Ташкент: Узбекистан, 1970; Аминова P.X. Октябрь и решение женского вопроса в Узбекистане. —Тошкент: Фан, 1975. — С.95; Её же. Аграрное преобразование в Узбекистане 20-х годов. // ОНУ-1989 № 9; Бахритдинова М. Вовлечение женщин Узбекистана в социалистическое строительство (1933-1937гг.). —Ташкент: Фан, 1973; Фозилхужаев К-, Зведенюк Ф. Жа^он Обидова. —Тошкент: Ёш гвар¬дия, 1977. — Б.49; Бегматова С.О. Деятельность компартии Узбекиста¬на по подготовке женских кадров в период строительства социализма. —Ташкент: Фан, 1977. -342с; Зиямухамедова М. Роль женских отде¬лов, советских и общественных организаций Узбекистана в борьбе за фактическое раскрепощение женщин (1919-1930 гг.). —Ташкент: Фан, 1979.
16 16. Муксимова О.Д. О деятельности партийных организаций по вовлечению женщин в текстильную промышленность Уз ССР в годы пятой пятилетки // Общественные науки в Узбекистане.1985. —С.38- 39; Рахимова М.Р. Экономическая эффективность использования женских кадров-специалистов в Узбекистане // Сборник научных трудов TOHX. ВУп. 223. —Ташкент: 1985. —С.42-49; Аминова РХСлав- ные дочери Родины// Общественные науки в Узбекистане. 1986. №3. — С.13-19.
17 17. Аминова Р^. «^уджум» в судбах женщин Узбекистана. —Таш-кент: Знание, 1987; Её же. Рост творческой активности женщин Уз-бекистана// Общественные науки в Узбекистане. 1987. №3. — С.29-36; Уша муаллиф. «Хужум» Узбекистон хотин-кизлари такдирида. —Тош-кент: Билим, 1987; Её же. Коллективизация в Узбекистане: как это было // Коммунист Узбекистана — 1989 № 9; Алимова Д.А. Решение женского вопроса в Узбекистане (1917-1941гг). —Ташкент: Фан, 1987; Ражапова Р.Ё. «Хужум»нинг тарихий тажрибаси. —Ташкент: Билим, 1987; Убайдуллаева Р.А. Вклад женщин в ускорение социально-эко-номического развития. —Ташкент: Знание, 1987. — С.19.; Тошбоева Т.Х. Узбек аёли утмишда ва хозирги кунда. —Тошкент: Билим, 1987; Чеботарёва В.Г. Узбекистон хотин-кизлари — янги жамиятнинг актив курувчилари. —Тошкент: Билим, 1987; Ишантураева С. Путем свобо¬ды // Коммунист Узбекистана. 1987. №4. — С.67-68; Султанова С. Больше внимания вопросам труда и быта женщин // Там же. — С. 62-66; Тура- ходжаева З. О женском труде в общественном производстве// Комму-нист Узбекистана. 1988. № 12. —С.75-76; Хайруллаев М. Ислам и жен-щины Востока. —Ташкент: Фан, 1990.
18 18. Алимова Д.А. Женский вопрос в Средней Азии: История изуче-ния и современные проблемы. —Ташкент: Фан, 1991. -1ЗЗс; Алимова Д.А. «Хужумга зарурат бормиди?» // Узбекистон адабиёти ва санъати — 1992, 11 сентябрь; Алимова Д.А. Узбекистон ижтимоий фанларида хотин-кизлар муаммоларининг урганилиши ва муаммолари // Узбе¬кистонда оила, давлат ва жамият курилишида аёлларнинг роли ва гендер муаммолари. —Тошкент: Фан, 1999. —Б.16-20.
19 19. Аминова Р.Х. Кайта куриш шароитида Узбекистонда социал ри- вожланишнинг долзарб муаммолари. —Тошкент: Фан, 1991. — Б.10-11.
20 20. Аминова Р.Х. Кайта куриш шароитида Узбекистонда социал ривожланишнинг долзарб муаммолари. —Тошкент: Фан, 1991. — Б.12.
21 21. Алимова Д.А. Женский вопрос в Средней Азии: История изуче-ния и современные проблемы. —Ташкент: Фан, 1991. -1ЗЗс;
22 22. Алимова Д.А. Женский вопрос в Средней Азии... —Ташкент: Фан, 1991. — С. 90.
23 23. Алимова Д.А. Мы не должны быть обществом, пропитанным идеей превосходства мужчин // Ташкентская правда. 1997, 26 март; Узбекистонда оила, давлат ва жамият курилишида аёлларнинг роли ва гендер муаммолари.-Тошкент: Фан, 1999. -77б; Узбекистон хотин- кизлари: кеча ва бугун. —Тошкент: 2005. -119б.
24 24. Эргашходжаева Г.Э. Французская историография о проблемах эмансипации женщин Средней Азии в 20-годы (Литература 50-80-х годов). Автореф. дисс...к.и.н. —Ташкент: 1996. -22; Нишонбоева К.В. Узбекистонда хотин-кизлар масаласини хал этишнинг маданий жи- хатлари. Т.ф.номз. дисс. Автореф. —Тошкент: 1998. -28с; Холматова М. Оилавий муносабатлар маданиятини такомиллаштириш ва соглом ав- лодни тарбиялаш муаммолари. Фалсафа. фан. докт...дисс. автореф. — Тошкент: 1998. -5Зб; Насруллаева Х. Узбекистонда хотин-кизлар иж- тимоийлашуви жараёнининг фалсафий тахлили. фалс.ф.н. дисс. Авто-реферата. —Тошкент: 2000. -20с; Маткаримова Г.А. Гендерные и реп-родуктивные права женщин в международном и националбном пра¬ве. Автореф. дисс. д-ра юрид.наук. —Ташкент: 2002.-41с.; Сафоева С.Х. Аёллар масаласи: умумижтимоий ва миллий жщатлари. Фалсафа.фа- н.номз...дисс. автореф. —Тошкент: 2002. -20б; Ражабова Д.Н. Проблемы молодёжи и женщин в воззрениях джадидов Туркестана (конец X1X- начало XX вв.). Автореф.дис...к.и.н —Ташкент: 2003. -27с; Муравьёва Н.М. Социально-философский анализ повышения социального ста¬туса женщин. Автореф. дисс...к.ф.н. —Ташкент: 2003. -26с.; Жураева Н.Д. Узбекистоннинг ижтимоий-иктисодий ва маданий ^аётида хо- тин-кизларнинг урни (XX асрнинг 20-30 йиллари). Т.ф.н дисс. Авто¬реф. —Тошкент: 2004. -33с.; Xоджаева С.А Правовая культура и про¬блемы развития социально-правовой активности женщин Республи¬ки Узбекистан. Авт. дисс. ... канд. юрид. н. —Ташкент: 2004; Эгамберди- ева Т.А. Узбекисон Республикаси маънавий ^аётида аёллар фаоллиги- ни оширишнинг ижтимоий-педагогик асослари. П.ф.докт авт. —Тош¬кент: 2005; Абдуллаева Я.А. Женский вопрос в Каракалпакстане в конце XIX-XX. Авт. дисс.... докт. ист. Н. —Ташкент: 2005; Ганиева Г.Ж. Женский вопрос в Узбекистане: новые подходы, проблемы и реше¬ния. Авт. дисс... канд. истор. н. —Ташкент: 2006; Каримова М.А. Узбеки- стонда хотин-кизларни ижтимоий му^офазалашда исломий кадрият- ларнинг урни. Ф.ф.н дисс. Автореф. —Тошкент: 2008. — 26с; Насретди¬нова Д.М. “Туркистоннинг мадании ^аетида татар-бошкирд аеллари- нинг тутган урни (XIX аср охири - XX асрнинг биринчи чораги). Т.ф.н дисс. Автореф. —Тошкент: 2011. -29с.;
25 25. Абдуллаева Я.А. КоракалпоБистон хотин-кизлари: Кеча ва бугун. XIX асрнинг охири ва XX аср. —Тошкент: Ижод дунёси, 2004. —224б; Уша муаллиф. КоракалпоБистонда совет ^окимиятининг мажбурий колхозлаштириш сиёсати ва кишлок аёлларининг катаБон килиниши //Узбекистон тарихи. 2002. №2. — Б. 40-45; Уша муаллиф. Мустабид совет тузуми инкирозининг айрим сабаблари ва унинг хотин-кизлар а^волига таъсири (КоракалпоБистон мисолида) // Демократлашти- риш ва инсон ^укукдари. 2004. №1. —Б. 42-45; Уша муаллиф. Топталган ^укук ёки мустабид тузум катаБонлари // Хаёт ва конун. 2004. №2. — Б. 58-59; Уша муаллиф. Эътикодга ^уруж // Тафаккур. 2004. №2. — Б. 90¬92.
26 26. Bennigsen A., Broup М. The Islamic threat to the Soviet State.-L., 1983; Bennigsen A., Wimbush М.. Muslim national communism in the Soviet Union; Cicago, 1979; Bennigsen A., Broup M.The Islamic threat to the Soviet State.-L., 1983.
27 27. Bennigsen A., Chantale L.Q. The evolution of muslim nationalities of se SS and their linguistic problems. — L., 1961; Bennigsen A., Chantal L.Q. Islam en Union Sovietique. — Paris. 1968.
28 28. Alleg A. Etoile rouge et croissant vert. Paris. 1983; Аллег Анри. Крас¬ная звезда и зелёный полумесяц. М. 1985. С.22.
29 29. Jankar В. Women’s Lot in communist societies.-“Probleme of Communism”. — Washington, 1976, v.25, №6 pp.70-71.
30 30. Monteil V. Les musulmans sovietiques. —Paris. 1957.
31 31. Бебель А. Женщина и социализм. —Москва: Гос.издат. Полити-ческой литературы.1959. -591 с.; Шукурова X..Урта Осиё республика- ларида хотин-кизлар масаласи ^ал этилишини буржуача сохталашти- риш. —Тошкент: Узбекистон.1979. —Б.27; Убайдуллаева Р.А.Критика буржуазных концепций занятости женщин в республиках Средней Азии. Вопросы экономики. №3. 1986; Ахтямова Ю.С. Xотин-кизлар масаласи: икки дунё, икки хил ёндошув. —Тошкент: Билим. 1987; Шадиев К.К. Критика концепции буржуазной советологии о положе¬нии ислама в республиках Средней Азии.: Автореф. дис...канд.ист.на- ук. —Тошкент: 1987.-24с; Мариан Камп, “The new woman in Uzbekistan: Islam, Modernity, and Unveiling under Communism”. АКШ. —Вашинг¬тон Университети нашри, 2006.
32 32. Шукурова X.Урта Осиё республикаларида хотин-кизлар маса-ласи ^ал этилишини буржуача сохталаштириш. -Тошкент: Узбекис- тон, 1979. —Б.27.
33 33. Xотин-кизлар масаласи: икки дунё, икки хил ёндошув. —Тош-кент: Билим, 1987. -26 б; Женщины мира. 1985. № 4.С.38; Эргашход- жаева Г.Э. Французская историография о проблемах эмансипации женщин Средней Азии в 20-годы (Литература 50-80-х годов).Автореф. дисс... к.и.н —Ташкент:ТашГУ.1996.-22;
34 34. J.Chomart de Lauwe. Les Paysanssovietiques. — Paris.1961. — P.42.
35 35. Шукурова X..Урта Осиё республикаларида хотин-кизлар маса-ласи ^ал этилишини буржуача сохталаштириш. —Тошкент: Узбекис- тон,1979. —Б.27.
36 36. Ekker F. Transitionin Asia. Uzbekistan under the Soviets. — New- York. 1954. — P.397.
37 37. Шукурова X. Урта Осиё республикаларида хотин-кизлар маса-ласи ^ал этилишини буржуача сохталаштириш. —Тошкент: Узбекис-тан, 1979. —Б.30.
38 38. Шукурова X..Урта Осиё республикаларида хотин-кизлар маса-ласи ^ал этилишини буржуача сохталаштириш. —Тошкент: Узбекис- тон,1979. —Б.31.
39 39. Шукурова X. Урта Осиё республикаларида хотин-кизлар маса-ласи ^ал этилишини буржуача сохталаштириш. —Тошкент: Узбекис- тон, 1979. —Б.33
40 40. Шукурова Х. Урта Осиё республикаларида хотин-кизлар маса- ласи хал этилишини буржуача сохталаштириш.—Тошкент:Узбекис- тон,1979. — Б.З4.
41 41. GeilWarshofskyLapiduszurrolle der Frau in der sowjetishenpolitishen elite.-Osteuropa, 1976, №7. —Р.515.
42 42. Шахсуварова Л. Критика буржуазных фалсификаций положения женщин в Средней Азии на примере Узбекистана. —Ташкент: Фан, 1986. — Б. 44.
43 43. Матякубова Д. Узбекистон аёлининг янги киёфаси: У кандай шаклланган? XIX-XX аср аёлларининг модернизацияга чакируви. 2018 йил 9 ноябрь. //uzanalytics.com/tarix
44 44. Келлер Г. Узбекистонда аёллар маданияти: Европалик аёл Мар-казий Осиёда кадимий анъаналар изидан. Альбом-каталог. —Тошкент: Шарк, 200З. — Б.19.
45 45. Миноваров Ш., Куронов М. Махаллада диний маърифат ва маъ- навий-ахлокий тарбия ишларини ташкил этиш. —Тошкент: Узбекис-тон, 2006. —Б.27.
46 46. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг 8 март - Халкаро хотин-кизлар куни муносабати билан байрам табриги // 2018 йил 7 март
Waiting