88

Mediamakon va uning vositalari kengayib borar ekan, ular muloqot shakllarini osonlashtiribgina qolmay, ijtimoiy yaqinlikka imkon yaratadi. Shunday ekan, har bir jamiyat a’zosi borki, o‘zini qurshab turuvchi, qaysidir ma’noda, uni axborot uzatish orqali bilvosita boshqaruvchi mediamakonning qimmatli bo‘lagi bo‘lgan mediamatnlarni to‘liq anglashi dolzarblik kasb etadi. Qolaversa, tilshunoslik nuqtayi nazaridan olib qaraganda, tilni ijtimoiy muhitning belgisi sifatida o‘rganuvchi olim uchun ham aynan uning tadrijiy rivojini kuzatish uchun mediamatnlar tadqiqi muhim manba sifatida ahamiyatlidir. Maqolada aynan shu mediamatnlar muloqotdan kutiladigan asosiy maqsad, ya’ni axborot almashinuvini amalga oshirish uchun qo‘llaniladigan lingvistik birliklar sifatida tahlilga tortilgan. Mediamatn maqomidagi har qanday diskurs birligi borki, ular zamonaviy tendensiyalarga mos ekanligini inobatga olganda, mediamatnlar mohiyatan tilning har qanday kichik o‘zgarishlarini axborot va ma’lumot shaklida yozib boradi. Bu xususiyat mediamatnlardan aynan joriy yoki o‘tgan vaqt oralig‘idagi tilning zamonga mos xosliklarini tadqiq qilishda ma’lumotlar bazasi, ya’ni diaxronik korpuslar yaratilishida asos bo‘la oladi. Maqolada ilk bor mediamatnlarning eng mashhur, qadimiy turlari sirasiga kiruvchi gazeta matnlarini korpus yaratishda asosiy baza bo‘lishi xususidagi nazariy farazlarni o’rtaga tashlaydi va o‘z oldiga mediamatnlar tilning ijtimoiy ifodasi hamda til boyishining asosiy resursi sifatida uning xususiyatlarini yoritishni maqsad qilib belgilaydi. Ishda berilgan nazariy qarashlar, ilmiy faktlar hamda tanqidiy fikrlarni yoritishda kontent tahlil, tasniflash, tavsiflash, qiyoslash va empirik tahlil metodlaridan foydalanilgan.

  • O'qishlar soni 88
  • Nashr sanasi 20-02-2024
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar60-75
Ўзбек

Mediamakon va uning vositalari kengayib borar ekan, ular muloqot shakllarini osonlashtiribgina qolmay, ijtimoiy yaqinlikka imkon yaratadi. Shunday ekan, har bir jamiyat a’zosi borki, o‘zini qurshab turuvchi, qaysidir ma’noda, uni axborot uzatish orqali bilvosita boshqaruvchi mediamakonning qimmatli bo‘lagi bo‘lgan mediamatnlarni to‘liq anglashi dolzarblik kasb etadi. Qolaversa, tilshunoslik nuqtayi nazaridan olib qaraganda, tilni ijtimoiy muhitning belgisi sifatida o‘rganuvchi olim uchun ham aynan uning tadrijiy rivojini kuzatish uchun mediamatnlar tadqiqi muhim manba sifatida ahamiyatlidir. Maqolada aynan shu mediamatnlar muloqotdan kutiladigan asosiy maqsad, ya’ni axborot almashinuvini amalga oshirish uchun qo‘llaniladigan lingvistik birliklar sifatida tahlilga tortilgan. Mediamatn maqomidagi har qanday diskurs birligi borki, ular zamonaviy tendensiyalarga mos ekanligini inobatga olganda, mediamatnlar mohiyatan tilning har qanday kichik o‘zgarishlarini axborot va ma’lumot shaklida yozib boradi. Bu xususiyat mediamatnlardan aynan joriy yoki o‘tgan vaqt oralig‘idagi tilning zamonga mos xosliklarini tadqiq qilishda ma’lumotlar bazasi, ya’ni diaxronik korpuslar yaratilishida asos bo‘la oladi. Maqolada ilk bor mediamatnlarning eng mashhur, qadimiy turlari sirasiga kiruvchi gazeta matnlarini korpus yaratishda asosiy baza bo‘lishi xususidagi nazariy farazlarni o’rtaga tashlaydi va o‘z oldiga mediamatnlar tilning ijtimoiy ifodasi hamda til boyishining asosiy resursi sifatida uning xususiyatlarini yoritishni maqsad qilib belgilaydi. Ishda berilgan nazariy qarashlar, ilmiy faktlar hamda tanqidiy fikrlarni yoritishda kontent tahlil, tasniflash, tavsiflash, qiyoslash va empirik tahlil metodlaridan foydalanilgan.

Русский

По мере расширения медиапространства и его инструментов не только облегчаются формы общения, но и делается возможным социально близкое общение. Следовательно, член каждого общества имеет полное понимание медиатекстов, которые являются ценной частью окружающего его медиапространства и в каком-то смысле контролируют его опосредованно через передачу информации. Более того, с точки зрения лингвистики изучение медиатекстов важно как ценный источник для ученого, изучающего язык как проявление социальной среды, для наблюдения за ее постепенным развитием. В статье медиатексты анализируются как лингвистические единицы, используемые для достижения основной цели, ожидаемой от общения, — обмена информацией. Любая дискурсивная единица в статусе медиатекста соответствует современным тенденциям, поэтому медиатексты по сути фиксируют любые небольшие изменения в языке в форме информации. Эта особенность может стать основой для создания базы данных, то есть диахронических корпусов, при исследовании в медиатекстах особенностей языка текущего или прошедшего времени. В статье впервые поднимаются теоретические гипотезы использования газетных текстов как основной основы создания диахронического корпуса, поскольку газеты относятся к числу наиболее известных и давних типов медиатекстов. Целью статьи является выявление особенностей медиатекстов как социального выражения языка и основного ресурса языкового обогащения. Для уточнения теоретических взглядов, научных фактов и критических мнений, представленных в работе, использованы методы контентанализа, классификации, описания, сравнения и эмпирического анализа.

English

As the media space and its tools expand, they not only facilitate forms of communication but also enable socially close communication. Therefore, there is a member of every society who has a full understanding of media texts, which are a valuable part of the media space that surrounds him and, in some sense, controls him indirectly through information transmission. Moreover, from the point of view of linguistics, the study of media texts is a valuable source for the scientist who studies a language as a sign of social environment to observe its gradual development. In the article, these media texts are analyzed as linguistic units used to achieve the main goal expected from communication. There is no discourse unit in the status of a media text, considering that they correspond to modern trends, media texts essentially record any small changes in the language in the form of information. This feature can be the basis for creating a database, that is, diachronic corpora, in researching contemporary features of the language of the current or past time period from media texts. In the article, for the first time, the newspaper texts, which are among the most famous and ancient types of media texts, served as the main basis for creating a corpus.I It aims to highlight the features of media texts as a social expression of the language and the main resource of language enrichment. Content analysis, classification, description, comparison, and empirical analysis methods have been used to clarify the theoretical views, scientific facts, and critical opinions presented in the work.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Ataboyev N.B. Filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent Xorijiy tillar fakulteti dekani Buxoro davlat universiteti
Havola nomi
1 Carter R. Increasingly, empirically based, investigative studies of language continue toreveal the pervasiveness of literariness in everyday discourse. // Language and Literature. Volume 7 issue 1. — 1998. — 85-88 pp. — URL: https://journals.sagepub.com/doi/epdf/10.1177/096394709800700112
2 Crystal D. English as a Global Language. — Cambridge University Press, 2009. — 212 p. available at https://www.cambridge.org/core/books/english-as-a-globallanguage/690D300092A3B5E4733677FCC9A42E98#fndtn-contents
3 Fairclough N. Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. — Routledge. 2003. — 288 p.
4 Keiko T. Book Review: Advertising Language: A Pragmatic Approach to Advertisements in Britain and Japan // Language and literature international journal. Volume 9, Issue 3. — 2000. — URL: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/096394700000900306
5 Kumar J.K. Mass Communication in India. — Munbai: Jaico Pubishing house. 2009. — 282 p.
6 Xujayorov M.B. Media Linguistics and Its Role in the Language of Modern Mass Media // International Journal for Research in Applied Science and Engineering Technology. — № 10 (4). — 2022. — P. 2142- 2145.
7 Абдусаидов А. Газета жанрларининг тил хусусиятлари. Филол.ф. д-ри .... дисс. автореф. — Тошкент. 2005. — 39 б.
8 . Артикова М.Р. Медиаматнда прецедент феноменининг лингвомаданий аспекти (ўзбек ва испан газеталари мисолида): Филол. фан. фалс. д-ри (PhD) дисс. aвтореф. — Тошкент, 2022 — 54 б.
9 Аткамова С.А. Фразеологизм медиаматнда ифодалаш ва баҳолашнинг услубий воситаси сифатида (турли тизимли тиллар газета матнлари асосида): Филол. фан. фалс. д-ри (PhD) дисс. aвтореф. — Тошкент, 2022. — 58 б.
10 Бакиева Г.Х., Тешабаева Д.М. Медиамаконда матн (Монография). — Тошкент, 2019. — 222 б.
11 Баранов А.Н. Политическая метафорика публицистического текста: возможности лингвистического мониторинга // Язык средств массовой информации. — М.: Изд-во МГУ, 2003. — С. 134–140.
12 Володина М. Н. Язык массовой коммуникации — особый язык социального взаимодействия // Язык средств массовой информации. — М., 2008. — С. 6–47.
13 Григорян Г.А. Прагматическая значимость личных и возвратных местоимений в современных англоязычных социальных медиа: Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Тбилиси, 2018. — 22 c.
14 Демьянков В.З. Интерпретация политического дискурса в СМИ // Язык СМИ как объект междисциплинарного исследования: учеб. пособие. — М.: Изд-во МГУ, 2003. — С. 116–130.
15 Добросклонская Т.Г. Вопросы изучения медиатекстов: Опыт исследования современной английской медиаречи. — Москва, 2010. — 286 с.
16 Засурский Я.Н. Медиатекст в контексте конвергенции // Вестник МГУ. — Сер.10: Журналистика. — 2005. — № 2. — C. 3–6.
17 Казак М.Ю. Медиатекст: сущностные и типологические свойства // Global Media Journal. Глобальный медиажурнал. Российское издание. — URL: http://test.gmj.sfedu.ru/v2i1/v2i1_kazak.htm [дата обращения: 7.07.2023].
18 Литкович Ю. В. Плеоназмы в современном медиа-дискусе: структура, семантика, функции: Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Киев, 2016. — 20 c.
19 Лотман Ю. М. Внутри мыслящих миров. Человек – текст – семиосфера – история. — М., 1996. — 464 c.
20 Лысакова И. П. Язык газеты: социолингвистический аспект. — Л.: ЛГУ, 1981. — 103 c.
21 Морозкина Е.А. Герменевтика в филологии, лингвистике и переводоведении // Вестник Башкирского университета. 2012. Т. 17, №1. — 154-157 с.
22 . Насруллоева Н.С. Ўзбек ва инглиз тилларида компьютер ва интернет жаргонларининг чоғиштирма тадқиқи: Филол. фан. фалс. дри (PhD) дисс. aвтореф. — Самарқанд, 2021. — 57 б.
23 Пименова М.В. Концепт «Украина» (на материале российских СМИ) // Политическая лингвистика. — 2007. № 2 (22). — С. 52–60.
24 Рождественский Ю. В. Введение в общую филологию. — М., 1979. — 224 c.
25 . Сметанина С. И. Медиатекст в системе кульуры. — СПб., 2002. — 382 c.
26 Солганик Г.Я. К определению понятий «текст» и «медиатекст» // Вестник МГУ. — Серия 10. Журналистика. — 2005. — №2. — C. 7–15.
27 Тешабоева Д.М. Оммавий ахборот воситалари тилининг нутқ маданияти аспектида тадқиқи (Ўзбекистон Республикаси ОАВ мисолида). Филол.ф. д-ри..... дисс. Автореферати. — Тошкент, 2012. — 47 б.
28 Усмонова Ш.A. Медиадискурсда газета тили тенденциялари (ўзбек ва инглиз тиллари мисолида): Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Тошкент, 2022. — 56 б.
29 Чернышова Т.В. Фатическое общение в сфере газетной коммуникации // Русский язык: исторические судьбы и современность. Труды и материалы II Международного конгресса исследователей русского языка. — М.: Изд-во МГУ, 2004. — С. 442–443.
30 https://hozir.org/download/10-mavzu-publitsistik-nutq-uslubi.doc
31 https://www.academia.edu/6118922/MEDIA_TEXTS_AND_MEANINGS
32 https://www.researchgate.net/publication/288984827_Discourse_analysis_and_media_texts_a_critical_reading_of_analytical_tools
33 https://www.researchgate.net/publication/313953212_Media_texts_main_structures_and_values_from_the_perspectives_of_intercultural_communication
34 https://fayllar.org/ozbek-va-ingliz-tillaridagi-media-matnlariningxususiyatlari.html [murojaat sanasi: 03.10.2023]
Kutilmoqda