Taqdim etilgan ushbu qoʻlyozmadabugungi kunda nafaqat tibbiy, balki yuzaga keladigan asoratlari tufayli global ijtimoiy va iqtisodiy yukka aylanib borayotgan HPV virusi uning tashxislash usullari, dolzarbligi va muammolari xususida qisqacha bayon qilingan.Qoʻlyzmada asosan oxirgi oʻn yillikda HPV ni oʻrganish borasida olib borilgan ilmiy izlanishlarning nufuzli mualliflar tomonidan tavsiflangan asosli va ishonchli ma’lumotlarining tahlili oʻtkazildi. Ma’lumki, HPV virusi istalgan reproduktiv yoshdagi ayol uchun jiddiy xavf tugʻdiruvchi kasalliklar rivojlanishiga sabab boʻladi. Shu sababli ham ushbu virusni oʻrganishda butun dunyoda keng qamrovli ilmiy izlanishlar olib borilmoqda va bu izlanishlarning salmogʻi soʻngi oʻttiz yil vaqt davomida tobora ortib bormoqda. Ta’kidlash joizki, hoirgi vaqtda HPV ni tashxislashning koʻplab ana’anaviy va takomillashtirilgan laborator instrumental usullari tibbiyot amaliyotida keng koʻlamda qoʻllanilmoqda. HPV ni davolash va asoratlarini oldini olish uchun qoʻllaniladgan dori vositalarining samaradorligi kamligining sabablari turlicha boʻlib, kech bosichda tshxislashga asosiy omil sifatda qaraladi. Shu munosabat bilan, aholini HPV testi, emlash va saraton kasalligining oldini olish uchun erta aniqlash testlari haqida xabardor qilish zarurati olzarbligicha qolmoqda. HPV ga qarshi emlashga optimal usul sifatida qaralsada virus genotiplarining xilma xilligiga emlash samaradorligining yuqori boʻlmasligiga sabab sifatida qaraladi. Shu sababli ham, bizning fikrimizcha, HPV vaksinalarini muntazam ravishda ishlatish koʻproq ehtiyotkorlik va baholashni talab qiladi, chunki bu vaksinalar haqida koʻplab shubhalar va savollar mavjud. Aholining ushbu kasalliklarning potensial xavfini idrok etishini ta’minlash maqsadida samarali ta’lim tadbirlarini ishlab chiqishda muhim ahamiyatga ega boʻlib, bu oʻz navbatida HPV va jinsiy salomatlik toʻgʻrisida jamoatchilikning xabardorligi oshirishga va kasallik yuqishining oldini olishda qoʻshimcha boʻgʻin vazifasini oʻtaydi.
Taqdim etilgan ushbu qoʻlyozmadabugungi kunda nafaqat tibbiy, balki yuzaga keladigan asoratlari tufayli global ijtimoiy va iqtisodiy yukka aylanib borayotgan HPV virusi uning tashxislash usullari, dolzarbligi va muammolari xususida qisqacha bayon qilingan.Qoʻlyzmada asosan oxirgi oʻn yillikda HPV ni oʻrganish borasida olib borilgan ilmiy izlanishlarning nufuzli mualliflar tomonidan tavsiflangan asosli va ishonchli ma’lumotlarining tahlili oʻtkazildi. Ma’lumki, HPV virusi istalgan reproduktiv yoshdagi ayol uchun jiddiy xavf tugʻdiruvchi kasalliklar rivojlanishiga sabab boʻladi. Shu sababli ham ushbu virusni oʻrganishda butun dunyoda keng qamrovli ilmiy izlanishlar olib borilmoqda va bu izlanishlarning salmogʻi soʻngi oʻttiz yil vaqt davomida tobora ortib bormoqda. Ta’kidlash joizki, hoirgi vaqtda HPV ni tashxislashning koʻplab ana’anaviy va takomillashtirilgan laborator instrumental usullari tibbiyot amaliyotida keng koʻlamda qoʻllanilmoqda. HPV ni davolash va asoratlarini oldini olish uchun qoʻllaniladgan dori vositalarining samaradorligi kamligining sabablari turlicha boʻlib, kech bosichda tshxislashga asosiy omil sifatda qaraladi. Shu munosabat bilan, aholini HPV testi, emlash va saraton kasalligining oldini olish uchun erta aniqlash testlari haqida xabardor qilish zarurati olzarbligicha qolmoqda. HPV ga qarshi emlashga optimal usul sifatida qaralsada virus genotiplarining xilma xilligiga emlash samaradorligining yuqori boʻlmasligiga sabab sifatida qaraladi. Shu sababli ham, bizning fikrimizcha, HPV vaksinalarini muntazam ravishda ishlatish koʻproq ehtiyotkorlik va baholashni talab qiladi, chunki bu vaksinalar haqida koʻplab shubhalar va savollar mavjud. Aholining ushbu kasalliklarning potensial xavfini idrok etishini ta’minlash maqsadida samarali ta’lim tadbirlarini ishlab chiqishda muhim ahamiyatga ega boʻlib, bu oʻz navbatida HPV va jinsiy salomatlik toʻgʻrisida jamoatchilikning xabardorligi oshirishga va kasallik yuqishining oldini olishda qoʻshimcha boʻgʻin vazifasini oʻtaydi.
| № | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
|---|---|---|---|
| 1 | Raxmanova N.Q. | doktorant | Toshkent davlat stomatologiya instituti |
| 2 | Aripov O.. | professor | Toshkent vrachlar malakasini oshirish instituti, |
| № | Havola nomi |
|---|---|
| 1 | 1.Ashaka OS, Omoare AA, James AB, Adeyemi OO, Oladiji F, Adeniji KA, Okunade KS, Agbede OO. Prevalence and Risk Factors of Genital Human Papillomavirus Infections among Women in Lagos, Nigeria. Trop Med Infect Dis. 2022 Nov 18;7(11):386. doi: 10.3390/tropicalmed7110386.2.Soheili M, Keyvani H, Soheili M, Nasseri S. Human papilloma virus: A review study of epidemiology, carcinogenesis, diagnostic methods, and treatment of all HPV-related cancers. Med J Islam Repub Iran. 2021 May 22;35:65. doi: 10.47176/mjiri.35.65. 3.Yarbrough ML, Burnham CA. The ABCs of STIs: an update on sexually transmitted infections. Clin Chem. 2016;62(6):811–23.4.Maria Luisa Mateos-Lindemann, Sonia Pérez-Castro, Manuel Rodríguez-Iglesias, Maria Teresa Pérez-Gracia, Microbiological diagnosis of human papilloma virus infection, Enfermedades infecciosas y microbiologia clinica (English ed.), Volume 35, Issue 9, 2017, Pages 593-602, https://doi.org/10.1016/j.eimce.2017.10.003. 5.Islam, Md. Saimul, Chakraborty, Balarko, Panda, Chinmay Kumar. Human papilloma virus (HPV) profiles in breast cancer: future management. Annals of Translational Medicine; Vol 8, No 10 (May 29, 2020): Annals of Translational Medicine. https://atm.amegroups.org/article/view/436166.Boda, D., Docea, A.O., Calina, D., Ilie, M.A., Caruntu, C., Zurac, S. ... Tsatsakis, A.M. (2018). Human papilloma virus: Apprehending the link with carcinogenesis and unveiling new research avenues (Review). International Journal of Oncology, 52, 637-655. https://doi.org/10.3892/ijo.2018.4256 7.zur Hausen H: Papillomaviruses and cancer: From basic studies to clinical application. Nat Rev Cancer. 2:342–350. 2002.8.Leemans CR, Braakhuis BJ and Brakenhoff RH: The molecular biology of head and neck cancer. Nat Rev Cancer. 11:9–22. 2011.9.Ang KK, Harris J, Wheeler R, Weber R, Rosenthal DI, Nguyen-Tân PF, Westra WH, Chung CH, Jordan RC, Lu C, et al: Human papillomavirus and survival of patients with oropharyngeal cancer. N Engl J Med. 363:24–35. 2010.10.Hayashi, T., Konishi, I. Implications of HPV infectivity in early diagnosis and treatment of advanced/recurrent malignancies. BJCRep 2, 7 (2024). https://doi.org/10.1038/s44276-024-00036-y11.Kutz, JM., Rausche, P., Rasamoelina, T. et al. Female genital schistosomiasis, human papilloma virus infection, and cervical cancer in rural Madagascar: a cross sectional study. Infect Dis Poverty 12, 89 (2023). https://doi.org/10.1186/s40249-023-01139-3 Bruni L., Diaz M., Castellsagué M., Ferrer E., Bosch F.X., de Sanjosé S. Cervical human papillomavirus prevalence in 5 continents: Meta-analysis of 1 million women with normal cytological findings. J. Infect. Dis. 2010;202:1789–1799. doi: 10.1086/657321.12.Zheng Z.-M., Baker C.C. Papillomavirus genome structure, expression, and post-transcriptional regulation. Front. Biosci.-Landmark. 2006;11:2286–2302. doi: 10.2741/1971.13.Kornya L, Cseh I, Deak J, Bak M, Fulop V. The diagnostics and prevalence of genital human papillomavirus (HPV) infection in Hungary. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2002 Jan 10;100(2):231-6. doi: 10.1016/s0301-2115(01)00474-2. 14.Gillison ML, Alemany L, Snijders PJ, Chaturvedi A, Steinberg BM, Schwartz S and Castellsagué X: Human papillomavirus and diseases of the upper airway: Head and neck cancer and respiratory papillomatosis. Vaccine. 30(Suppl 5): F34–F54. 2012.15.Laia Bruni, Ginesa Albero, Jane Rowley, Laia Alemany, Marc Arbyn, Prof Anna R Giuliano, et al. Global and regional estimates of genital human papillomavirus prevalence among men: a systematic review and meta-analysis. The Lancet. Volume 11, issue 9, E1345-E1362, September 2023. https://doi.org/10.1016/S2214-109X(23)00305-416.Sung H, Ferlay J, Siegel RL, et al. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–49.17.C de Martel, D Georges, F Bray, J Ferlay, GM Clifford, Global burden of cancer attributable to infections in 2018: a worldwide incidence analysis, Lancet Glob Health, 8 (2020), pp. e180-e19018.One in three men worldwide are infected with genital human papillomavirus. 2023. https://www.who.int/news/item/01-09-2023-one-in-three-men-worldwide-are-infected-with-genital-human-papillomavirus 19.Nick, N., Torabizadeh, C., Ghahartars, M. et al. Adaptation of patients diagnosed with human papillomavirus: a grounded theory study. Reprod Health 18, 213 (2021). https://doi.org/10.1186/s12978-021-01264-y 20.Dixit R, Bhavsar C, Marfatia YS. Laboratory diagnosis of human papillomavirus virus infection in female genital tract. Indian J Sex Transm Dis AIDS. 2011 Jan;32(1):50-2. doi: 10.4103/0253-7184.81257. |