11

XIII-XV asrlarda Chingizxon vauluslar tarixi aks etgan o’nlab asarlar yaratildi. Aynan mo’g’ullar davrida yaratilgan asarlar, jumladan, Juvayniy, Rashididdin, Jamol Qarshiy va boshqalarning asarlarida Chig’atoy ulusi tarixi to’la qamrab olinmagan. Buning asosiy sabablaridan biri mazkur tarixiy manbalarning ulus tashkil qilinganidan keyingi 50-60 yil oralig’ida yozib tamomlangani va ulus hududidan ancha uzoqda yaratilgani uchun ham tarixiy jarayonlar to’liq qamrab olinmagan. Chig’atoy ulusi salkam yuz ellik yillik tarixiy davrni o’z ichiga olib, mo’g’ullar davrida yaratilgan manbalarning hech biri ulus tarixini to’laligicha yoritmaydi. Temuriylar davriga kelib Amir Temur tarixi bilan birga Chingizxon va uluslar tarixini yoritishga ham keng e’tibor qaratildi. Natijada, Nizomiddin Shomiy asarida qisqacha, Mirzo Ulug’bek asarida mufassal bu davr tarixi aks etdi. Sharafiddin Ali Yazdiy “Zafarnoma” asarini Amir Temur tarixini batafsil yoritish uchun bevosita Temuriy hukmdorlardan topshiriq olgan holda boshlagan bo’lsa ham, asarning muqaddimasida Chingizxon va uluslar tarixini atroflicha yoritishga harakat qilgan. “Zafarnoma” muqaddimasi yoki “Muqaddimayi Zafarnoma” deb nomlangan asar Chig’atoy ulusi tarixi yoritilgan muhim tarixiy manbalardan hisoblanib, ulus tarixini o’rganishda muhim ahamiyatga ega

  • O'qishlar soni 11
  • Nashr sanasi 01-08-2024
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar659-664
Ўзбек

XIII-XV asrlarda Chingizxon vauluslar tarixi aks etgan o’nlab asarlar yaratildi. Aynan mo’g’ullar davrida yaratilgan asarlar, jumladan, Juvayniy, Rashididdin, Jamol Qarshiy va boshqalarning asarlarida Chig’atoy ulusi tarixi to’la qamrab olinmagan. Buning asosiy sabablaridan biri mazkur tarixiy manbalarning ulus tashkil qilinganidan keyingi 50-60 yil oralig’ida yozib tamomlangani va ulus hududidan ancha uzoqda yaratilgani uchun ham tarixiy jarayonlar to’liq qamrab olinmagan. Chig’atoy ulusi salkam yuz ellik yillik tarixiy davrni o’z ichiga olib, mo’g’ullar davrida yaratilgan manbalarning hech biri ulus tarixini to’laligicha yoritmaydi. Temuriylar davriga kelib Amir Temur tarixi bilan birga Chingizxon va uluslar tarixini yoritishga ham keng e’tibor qaratildi. Natijada, Nizomiddin Shomiy asarida qisqacha, Mirzo Ulug’bek asarida mufassal bu davr tarixi aks etdi. Sharafiddin Ali Yazdiy “Zafarnoma” asarini Amir Temur tarixini batafsil yoritish uchun bevosita Temuriy hukmdorlardan topshiriq olgan holda boshlagan bo’lsa ham, asarning muqaddimasida Chingizxon va uluslar tarixini atroflicha yoritishga harakat qilgan. “Zafarnoma” muqaddimasi yoki “Muqaddimayi Zafarnoma” deb nomlangan asar Chig’atoy ulusi tarixi yoritilgan muhim tarixiy manbalardan hisoblanib, ulus tarixini o’rganishda muhim ahamiyatga ega

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Ulashova S.U. PhD Toshkent amaliy fanlar universiteti
Havola nomi
1 [1]Alaaddin Ata Melik Cüvaini. Tarih-i Cihangüşa / Çev. M.Ozturk. –Ankara, 1988. –303 s.[2]Kadi Ahmad Gaffâr-ı Qazvînî. Târîh-i Cahân-ârâ. /M.Minovi nashri. –Tehron, 1343. –P. 201.[3]Mu’in-al-din Natanzî. Muntakhab-al-Tavârikh-i Mu'inî. /Publies par Jean Aubin. –Teheran, 1957. –P. 112.[4]Muniddin Natanziy. Muntaxab ut-tavorixi Muiniy. / Fors tilidan G’. Karomov tarj. –Toshkent, 2011. –B. 44.[5]Sharafiddin Ali Yazdiy. Zafarnoma. Muqaddima. (keyingi o’rinlarda “Muqaddimayi Zafarnoma” shaklida qo’lladik.) 1-kitob. // Fors tilidan O. Bo’riyev tarjimasi. –Toshkent, 2020. –B. 305.[6]Абу-л-Фадл ибн Мухаммад Джамол ад-дин Карши. Мулхакат ас-Сурах (извлечение) / Пер. с перс. Р.Ш.Шарафутдиновой // МИСЦА. X-XIX вв. –Т., 1988. –С. 100-127.[7]Амир Темур аждодлари (Шарафиддин Али Яздийнинг “Зафарнома” асаридан терма таржималар) / Форс тилидан терма таржима, киришсўз ва изоҳлар муаллифи О. Бўриев. –Т., 1992. –31 б.[8]Джамал ал-Карши. Мулхакат ас-Сурах / Перевод с арабского и примечания А. Саидов. –Душанбе: Ирфон, 2006. –268 с.[9]Джамал-ал-Карши. Ал-Мулхакат-би-с-сурах // История Казахстана в персидских источниках. Т. 1. Отв. ред. А.К. Муминов. Введение, перевод с арабско-персидского, комментарии, текст, факсимиле Ш.Х. Вохидова, В.В. Аминова. –Алматы: Дайк-Пресс, 2005. –416 с.[10]Жувайний Алоуддин Атомалик. Тарихи Жаҳонгушо (Жаҳон фотиҳи тарихи). / Турк тилидан Назарбек Раҳим таржимаси. –Тошкент: Мумтоз сўз, 2015. –504 б.[11]Марков А.К. Инвентарный каталог Мусульманских монет Эрмитажа. –Ст-Петербург. –1892. –P. 559-560.[12]Му‘изз ал-ансāб (прославляющее генеалогии) // ИсторияКазахстана в персидских источниках. Т. III. Отв. ред. А.К. Муминов. Введение, перевод с персидского языка, примечания, подготовка факсимиле к изданию Ш.Х. Вохидова. Сост. указ. У.А. Утепбергановой. –Алматы: Дайк-Пресс, 2006. –672 с.[13]Муиниддин Натанзий. Мунтахаб ут-таворихи Муиний /Форс тилидан таржима, сўз боши ва изоҳлар муаллифи: Ғ. Каримий. –Т.: Ўзбекистон, 2011. –264 б.[14]Низомиддин Шомий. Зафарнома / Форс тилидан ўгирувчи Ю. Ҳакимжонов. Таржимани қайта ишлаб нашрга тайёрловчи ва масъул муҳаррир А. Ўринбоев. Изоҳлар ва луғатлар тузувчи Ҳ. Караматов. Географик номлар изоҳи О. Бўриевники. Ҳофизи Абрунинг “Зафарнома”га ёзган “Зайл”и –(“Илова”)ни форсийдан ўгирувчи ва изоҳлар тузувчи О. Бўриев. –Т., 1996. –527 б[15]Рашид ад-Дин Фазлаллāх. Джāми ат-тавāрих T. I. Ч. 1. / Критический текст А.А. Ромаскевича, А.А. Хетагурова, А.А. Али-Заде. –М.: Наука, 1968. –588 арабский текст; T. III. / Сост. научно-критич. текста на перс. языке А.А. Али-Заде, Пер. с перс. А.К. Арендса. –Баку, 1957. –361+727 арабский текст.[16]Рашид ад-Дин Фазлаллах. Огуз-наме / Пер. с перс. Р. Шукюровой. –Баку: Элм, 1987. –127 с.[17]Рашид ад-дин. Сборник летописей. Т. I. кн. 1 / Пер. с перс. Л.А. Хетагурова. –М.-Л., 1952. –222 с.; Т. I. кн. 2 / Пер. с перс. О.И. Смирновой. –М.-Л., 1952. –316 с.; Т. II/ Пер. с перс. Ю.П. Верховского. –М.-Л., 1960. –248 с.; Т. III/ Пер. с перс. А.К. Арендса. –М.-Л., 1946. –340 с.[18]Тизенгаузен В.Г. Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды. Т. I. Извл. из сочинений арабских. –СПб., 1884. –563 c.; Т. II. Извл. из сочинений персидских. –М.-Л.: Наука, 1941. –308 с.[19]Улуғбек Мирзо. Тўрт улус тарихи / Форс тилидан Б. Аҳмедов, Н. Норқулов ва М. Ҳасанийлар тарж. –Т.: Чўлпон, 1994. –352 б.[20]Хондамир, Ғиёсиддин ибн Хумомиддин. Ҳабиб ус-сийар фи ахбори башар (Башар аҳли сийратидан хабар берувчи дўст) / Масъул муҳаррир А. Аҳмедов; Форс тилидан таржима, муқаддима муаллифлари: И. Бекжонов, Ж. Ҳазратқулов. –Тошкент: Ўзбекистон, 2013. –1272 б.[21]Шарафуддин Али Йаздий. Зафарнома / Сўз боши, изоҳ ва кўрсаткичлар муаллифлари: Ашраф Аҳмад, Ҳ. Бобобеков. –Т.: Шарқ, 1997. –382 б.[22]Шарафуддин Али Яздий. Зафарнома / Нашрга тайёрлаш, сўзбоши, изоҳ ва кўрсаткичлар А. Ўринбоевники. –Т.: Фан, 1972. –1240 б.
Kutilmoqda