81

Jahonning rivojlangan davlatlarida turli tillar oʻrtasidagi aloqalarning lingvomadaniy, etnolingvistik, psixolingvistik, pragmalingvistik va tilshunoslikning bir qismi boʻlgan gender tilshunosligining oʻziga xos xususiyatlarini yoritish soha taraqqiyotini ta’minlaydigan muhim omillarni belgilashni kun tartibiga qoʻymoqda. Tadqiqotning maqsadi ingliz, rus va oʻzbek tillari gender leksikasi semantik va lingvostatistik xususiyatlarini lingvokontrastiv tadqiq etishdan iborat. Ushbu maqolada zamonaviy ingliz, rus va oʻzbek tilli sotsiumlardagi erkak va ayollarning roli, vazifalari haqida tasavvur beruvchi til va nutqqa oid oʻzgarishlarni kuzatib borish imkonini berishi aniqlandi. XX asr oxiri va XXI asr boshi erkak hamda ayol nutqi orasidagi qator farqlarning yoʻqolish davri hisoblanib, maskulinlik va femininlik ayrim kasblardagi shaxsning ijtimoiy faoliyatida, mohiyatan gender belgilari boʻyicha farqlanmasligi, bu esa umumgender nutqiy va professional faoliyat paydo boʻlayotgani hamda shakllanayotganidan darak berishi aniqlandi. A. A. Denisova tahriri ostidagi “Gender atamalari lugʻati” ingliz, rus, oʻzbek tillaridagi gender xususiyatlarning ilmiy-tahliliy yondashuvi asosida koʻrib chiqilib, ushbu lugʻatni tahlil qilish gender atamalari va gender leksikasi oʻrtasidagi oʻxshashlik hamda farqlarni aniqlash imkonini berdi.

  • O'qishlar soni 81
  • Nashr sanasi 05-10-2024
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar71–91
English

The clarification of the features of gender linguistics, which is part of linguistic, ethnolinguistic, psycholinguistic, pragmalinguistic and linguistic relations between different languages in developed countries is essntial. The study aims to study the semantic and linguistic-statistical features of gender vocabulary in English, Russian and Uzbek languages. It states that tracing changes in language and speech provides insight into male and female roles and tasks in particular societies. The end of the XX and beginning of the XXI centuries is considered to be the era of the disappearance of a number of differences between male and female speech. It was found that masculinity and femininity in human social activity in some professions do not essentially differ in gender characteristics, which indicates the emergence and formation of general gender speech and professional activities. “Dictionary of Gender Terms” edited by A.A. Denisova was reviewed based on a scientific-analytical approach to gender characteristics in English, Russian, and Uzbek languages, and the analysis of this dictionary made it possible to identify similarities and differences between gender terms and gender vocabulary.

Ўзбек

Jahonning rivojlangan davlatlarida turli tillar oʻrtasidagi aloqalarning lingvomadaniy, etnolingvistik, psixolingvistik, pragmalingvistik va tilshunoslikning bir qismi boʻlgan gender tilshunosligining oʻziga xos xususiyatlarini yoritish soha taraqqiyotini ta’minlaydigan muhim omillarni belgilashni kun tartibiga qoʻymoqda. Tadqiqotning maqsadi ingliz, rus va oʻzbek tillari gender leksikasi semantik va lingvostatistik xususiyatlarini lingvokontrastiv tadqiq etishdan iborat. Ushbu maqolada zamonaviy ingliz, rus va oʻzbek tilli sotsiumlardagi erkak va ayollarning roli, vazifalari haqida tasavvur beruvchi til va nutqqa oid oʻzgarishlarni kuzatib borish imkonini berishi aniqlandi. XX asr oxiri va XXI asr boshi erkak hamda ayol nutqi orasidagi qator farqlarning yoʻqolish davri hisoblanib, maskulinlik va femininlik ayrim kasblardagi shaxsning ijtimoiy faoliyatida, mohiyatan gender belgilari boʻyicha farqlanmasligi, bu esa umumgender nutqiy va professional faoliyat paydo boʻlayotgani hamda shakllanayotganidan darak berishi aniqlandi. A. A. Denisova tahriri ostidagi “Gender atamalari lugʻati” ingliz, rus, oʻzbek tillaridagi gender xususiyatlarning ilmiy-tahliliy yondashuvi asosida koʻrib chiqilib, ushbu lugʻatni tahlil qilish gender atamalari va gender leksikasi oʻrtasidagi oʻxshashlik hamda farqlarni aniqlash imkonini berdi.

Русский

Выяснение особенностей гендерной лингвистики, входящей в состав лингвистических, этнолингвистических, психолингвистических, прагмалингвистических и лингвистических отношений между разными языками в развитых странах мира стоит на повестке дня с целью определения важных факторов, обеспечивающих развитие поля. Цель исследования — изучение семантических и лингвостатистических особенностей гендерной лексики английского, русского и узбекского языков. В данной статье установлено, что она позволяет проследить изменения в языке и речи, которые дают представление о ролях и задачах мужчин и женщин в современных англо-, русско- и узбекоязычных обществах. Конец XX и начало XXI века принято считать эпохой исчезновения ряда различий между мужской и женской речью, и было установлено, что мужественность и женственность в социальной активности человека в некоторых профессиях по существу не различаются по гендерным признакам, что свидетельствует о возникновении и формировании общеполовой речи в профессиональной деятельности. «Словарь гендерных терминов» под редакцией А.А. Денисовой был рецензирован на основе научноаналитического подхода к гендерным характеристикам в английском, русском и узбекском языках, и анализ этого словаря позволил выявить сходства и различия между гендерными терминами и гендерной лексикой.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 CHUTPULATOV M. . Filologiya fanlari bo’yicha falsafa doktori (PhD) Oʻquv ishlari boʻyicha prorektor O‘zbekiston Davlat Jahon tillari Universiteti
Havola nomi
1 Block J.H. Personality development in males and females: The influence of differential socialization. Paper presented as part of the master Lecture Series at the meeting of the American Psychological Association. — NY, 1979.
2 Cabre M.T. Terminology: Theory, Methods, and Applications. — NY: John Benjamins Publishing, 1999. — 248 p.
3 Cameron D. Feminism and linguistic theory. — London, 1985. — 195 p.
4 Cameron Deborah. Language, Gender and Sexuality: Current Issues and New Directions // Applied linguistics. — 2005. — Volume 26, issue 4. — pp.482–502.
5 Connell R.W. The big picture: Masculinities in Recent World History // Theory & Society. — 1993. — № 22. — pp. 597–623.
6 Gayle R. The traffic in women: Notes on the «political economy» of sex // Toward an Antropology of Women. — NY, 1975. — P. 157–210. — URL: https://editions-ismael.com/wp-content/uploads/2017/09/1975- Gayle-Rubin-The-Traffic-in-Women-Notes-on-the-Political-Economy-ofSex.pdf
7 Gender (n). — URL: https://www.etymonline.com/word/gender
8 Lakoff R. Language and Woman’s Place // Language in Society. — 1973. — Vol. 2. — № 1. — pp. 45–80.
9 Pauwels A. Women Changing Language. London. — NY.: Longman, 1998. — 267 p.
10 Reinhart S. Feminist methods in social research. — NY.: Oxford Press, 1999. — 428 p.
11 Spender M. Man made language. Routledge and Kegan Paul. — London, 1985. — 274 p.
12 Words that last. — URL: http://www.washingtonpost.com/wp– srv/special/national/words–that–last/
13 Блохина Н.А. Понятие гендера: становление, основные концепции, представления. — Рязань: Поверенный, 2003. — 368 c.
14 Большой толковый словарь русского джаза. РАН. Институт лингвистических исследований. — Санкт-Петербург: НОРИНТ, 2002. — 36 c.
15 Вишнякова Ю.В. Гендерные аспекты славянской мифологии в контексте мифологических энциклопедических словарей // Гендер: язык, культура, коммуникация: материалы Третьей Международной конференции (27-28 ноября 2003 г.). — М.: МГЛУ, 2003. — С.31–32.
16 Воронина O., Клименкова Т. Гендер и культура: Феминизм и гендерные исследования. — Тверь: Тверской центр женской истории и гендерных исследований, 1999. — 172 с.
17 Гаранович М.В. Вариативность гендерных стереотипов в зависимости от социальных параметров говорящих: Автореф. дисс. на соиск. учен. канд. филол.наук. — Пермь: Пермский государственный университет, 2011. — 25 c.
18 Гидденс Э. Социология. — Москва: Едиториал УРСС, 2005. — 632 с.
19 Голубева С.С. Лингвистическая маркированность гендера как социокультурной категории // Вестник ЮУрГУ. — 2009. — № 25. — С. 4–10.
20 Городецкий Б.Ю., Раскин В.В. Термин с лингвистической точки зрения // Науч. симпозиум "Место терминологии в системе соврем. наук". 24-27 дек. 1969 г. — Москва: Изд-во Моск. ун-та, 1970. — С.134–141. — 247 с.
21 Григорян A.A. Состояние и перспективы гендерной лингвистики на западе в конце XX – начале XXI веков: Автореф. дисс. на соиск. учен. канд. филол.наук Спец.10.02.19. — Волгоград: Волгоград. гос. пед. ун-т., 2004. — 29 с.
22 Зиновьева Е. С. Предпосылки становления гендерной лингвистики // Ярославский педагогический вестник. — 2014. — № 3. — pp. 158–162.
23 Кирилина A.В. Гендерные стереотипы в языке // Женщина Плюс... — 2003. — №1. — URL: http://www.owl.ru/win/womplus/2003/01_06.htm
24 Кирова A.Г. Развитие гендерных исследований в лингвистике // Вестник ТГПУ. — 2009. – № 8 (86). — С. 138–140.
25 Комлев Н.Г. Словарь новых иностранных слов: с переводом, этимологией и толкованием. — Изд-во Московского университета, 1995. — 142 с.
26 Красных В.В. Этнопсихолингвистика и лингвокультурология: курс лекций. — М.: Гнозис, 2002. — 284 с.
27 Нихонго М. Элементарный курс японского языка (I). Перевод и грамматический комментарий для лиц, говорящих по-русски. — Токио: 3A Corporation, 2014. — 180 c.
28 Потапов В.В. Современное состояние гендерных исследований в англоязычных странах // Гендер как интрига познания. — 2002. — С. 78–89.
29 Рябов О.В. Национальная идентичность: Гендерный аспект. На материале русской историософии: дис. ... д-ра филос. наук. — Иваново, 2000. — 492 с.
30 Скачкова И.И. Гендерная проблематика в зарубежном теоретическом языкознании: к истории вопроса // Теория и методология гендерных исследований. — Вестник ТГЮэУ. — 2009. — № 4. — С.119–130.
31 Словарь гендерных терминов. Редактор кандидат филологических наук A.A. Денисова. — M.: Информация XXI век, 2002. — 256 с.
32 Суперанская А.В., Подольская Н.В., Васильева Н.В. Общая терминология: вопросы теории. — М.: ЛИБРОКОМ, 2012. — 248 с.
33 Фомин А. Г. Психолингвистическая концепция моделирования гендерной языковой личности. — Москва – Кемерово, 2003. — 236 с.
Kutilmoqda