6

Ushbu maqolada 1960-yildan bugunga qadar Alisher Navoiy hikoyatlari yuzasidan olib borilgan asosiy ilmiy tadqiqotlar tahlil qilindi. Navoiy hikoyatlarining axloqiy, ijtimoiy-siyosiy, ishqmuhabbat va tasavvufiy mavzulari hamda tematik-g‘oyaviy masalalari, badiiy vositalar va ularning adabiy qimmatiga oid qarashlar ko‘zdan kechirildi. Bu borada N. G‘anixo‘jayevaning Navoiy tavalludining 525 yilligiga bag‘ishlangan tadqiqoti, ayniqsa, hikoyatlarni 60–70-yillarda o‘zbek sho‘ro adabiyoti taraqqiyoti kontekstida ko‘rib chiqqani alohida o‘rganildi. Bu maqolada keltirilgan Navoiy hikoyatlarining shakllanishida folklor va forstojik adabiyotining o‘rni haqidagi qarashlar tahlilga tortildi. Mehnat, ta’lim, adolat, vatanparvarlik va sevgi kabi mavzu xilma-xilligiga e’tibor qaratilgani qayd etildi. Navoiyning obraz yaratish, manzara, psixologiya, kompozitsiya va sujetdan foydalanishdagi badiiy mahoratiga alohida e’tibor qaratildi. I. Sulton, Oybek, N. Mallayev, A. Abdug‘afurov, B. Murtazoyev va boshqa olimlar Navoiy asarlaridagi mavzu va kompozitsiyani tadqiq etib, shoirning badiiy mahorati va uning salaflaridan ilhomlanishini ko‘rsatgani ochib berildi. Ushbu tadqiqotlarda Navoiy hikoyatlarini adabiy, diniy va axloqiy jihatlardan o‘rganishning ahamiyati ta’kidlangani, shuningdek, mualliflarning poetik va individual yondashuvi ochib berildi. Boshqa bir turkum ishlarda esa individual jihatlar tadqiq etilgani: satira va yumor (A. Abdug‘ofurov), Xusrav Dehlaviyning “Hasht behisht” asari bilan qiyosi (B. Murtazoyev), “Lison uttayr”dagi ramziylik (Z. Mamadaliyeva), Qur’on va hadis tafsiri, tasavvuf qissalari (O.Davlatov), “Xayrat ul-abror” poetikasi (N. Sharipova) va “Saddi Iskandariy” genezisi (I. Ismoilov). Attor, Rumiy, Jomiy kabi salaflarning ta’siri, davrni tushunish uchun hikoyatlarni o‘rganishning muhimligi ta’kidlanadi. Navoiyning realistik unsurlar bilan poetik hikoyalar yaratishdagi o‘ziga xosligi qayd etiladi.

  • O'qishlar soni 6
  • Nashr sanasi 20-02-2025
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar189-201
English

This article analyzes the main research studies conducted on the stories by Alisher Navoi from 1960 to the present. The moral, socio-political, love and mystical themes of Navoi's stories, as well as thematic and ideological issues, artistic means and views on their literary value are examined. In this regard, N. Ganihojaeva's research dedicated to the 525th anniversary of Navoi's birth, especially her consideration of the stories in the context of the development of Uzbek Soviet literature in the 60s-70s, is especially studied. The views on the role of folklore and Persian-Tajik literature in the formation of Navoi's stories presented in this article are analyzed. It is noted that attention is paid to the diversity of topics such as labor, education, justice, patriotism and love. Special attention is paid to Navoi's artistic skills in creating images, using scenery, psychology, composition and subject matter. It is revealed that I. Sultan, Oybek, N. Mallayev, A. Abdugafurov, B. Murtazoyev and other scholars have studied the theme and composition of Navoi's works, demonstrating the poet's artistic skill and inspiration from his predecessors. These studies emphasize the importance of studying Navoi's stories from literary, religious and moral aspects, and they also reveal the poetic and individual approaches of the authors. Another series of works explores individual aspects: satire and humor (A. Abdugofurov), comparison with Khusrav Dehlavi's work "Hasht behisht" (B. Murtazoyev), symbolism in "Lison ut-tair" (Z. Mamadaliyeva), interpretation of the Quran and hadith, Sufi stories (O. Davlatov), poetics of "Khairat ul-abror" (N. Sharipova) and the genesis of "Saddi Iskandariy" (I. Ismailov). The influence of predecessors such as Attar, Rumi, Jami, and the importance of studying stories to understand the era are emphasized. Navoi's uniqueness in creating poetic stories with realistic elements is noted.

Ўзбек

Ushbu maqolada 1960-yildan bugunga qadar Alisher Navoiy hikoyatlari yuzasidan olib borilgan asosiy ilmiy tadqiqotlar tahlil qilindi. Navoiy hikoyatlarining axloqiy, ijtimoiy-siyosiy, ishqmuhabbat va tasavvufiy mavzulari hamda tematik-g‘oyaviy masalalari, badiiy vositalar va ularning adabiy qimmatiga oid qarashlar ko‘zdan kechirildi. Bu borada N. G‘anixo‘jayevaning Navoiy tavalludining 525 yilligiga bag‘ishlangan tadqiqoti, ayniqsa, hikoyatlarni 60–70-yillarda o‘zbek sho‘ro adabiyoti taraqqiyoti kontekstida ko‘rib chiqqani alohida o‘rganildi. Bu maqolada keltirilgan Navoiy hikoyatlarining shakllanishida folklor va forstojik adabiyotining o‘rni haqidagi qarashlar tahlilga tortildi. Mehnat, ta’lim, adolat, vatanparvarlik va sevgi kabi mavzu xilma-xilligiga e’tibor qaratilgani qayd etildi. Navoiyning obraz yaratish, manzara, psixologiya, kompozitsiya va sujetdan foydalanishdagi badiiy mahoratiga alohida e’tibor qaratildi. I. Sulton, Oybek, N. Mallayev, A. Abdug‘afurov, B. Murtazoyev va boshqa olimlar Navoiy asarlaridagi mavzu va kompozitsiyani tadqiq etib, shoirning badiiy mahorati va uning salaflaridan ilhomlanishini ko‘rsatgani ochib berildi. Ushbu tadqiqotlarda Navoiy hikoyatlarini adabiy, diniy va axloqiy jihatlardan o‘rganishning ahamiyati ta’kidlangani, shuningdek, mualliflarning poetik va individual yondashuvi ochib berildi. Boshqa bir turkum ishlarda esa individual jihatlar tadqiq etilgani: satira va yumor (A. Abdug‘ofurov), Xusrav Dehlaviyning “Hasht behisht” asari bilan qiyosi (B. Murtazoyev), “Lison uttayr”dagi ramziylik (Z. Mamadaliyeva), Qur’on va hadis tafsiri, tasavvuf qissalari (O.Davlatov), “Xayrat ul-abror” poetikasi (N. Sharipova) va “Saddi Iskandariy” genezisi (I. Ismoilov). Attor, Rumiy, Jomiy kabi salaflarning ta’siri, davrni tushunish uchun hikoyatlarni o‘rganishning muhimligi ta’kidlanadi. Navoiyning realistik unsurlar bilan poetik hikoyalar yaratishdagi o‘ziga xosligi qayd etiladi.

Русский

В статье анализируются основные научные исследования, посвященные рассказам Алишера Навои с 1960 года по настоящее время. Рассматриваются моральные, социально-политические, любовные и суфийские темы, а также тематико-идейные вопросы, художественные средства и литературная ценность его произведений. Особое внимание уделяется исследованию Н. Ганиходжаевой, посвященному 525- летию со дня рождения Навои, в котором рассматриваются рассказы в контексте развития узбекской советской литературы 60–70-х годов. В статье анализируются взгляды на роль фольклора и персидско-таджикской литературы в формировании рассказов Навои. Отмечается разнообразие тем, таких как труд, образование, справедливость, патриотизм и любовь. Особое внимание уделяется художественному мастерству Навои в создании образов, пейзажей, психологии героев, композиции и сюжета. Исследования И. Султана, Ойбека, Н. Маллаева, А. Абдугафурова, Б. Муртазаева и других ученых, изучающих темы и композицию произведений Навои, показывают его художественное мастерство и влияние на предшественников. Подчеркивается важность изучения рассказов Навои с литературной, религиозной и моральной точек зрения, а также поэтический и индивидуальный подход авторов. В других работах исследуются индивидуальные аспекты: сатира и юмор (А. Абдугафуров), сравнение с произведением Хусрава Дехлеви «Хашт бихишт» (Б. Муртазаев), символизм в «Лисон ут-тайр» (З. Мамадалиева), Корана и хадисов, суфийские рассказы (О. Давлатов), поэтика «Хайрат ул-аброр» (Н. Шарипова) и генезис «Садди Искандари» (И. Исмоилов). Подчеркивается влияние таких предшественников, как Аттар, Руми, Джами, а также важность изучения рассказов для понимания эпохи. Отмечается уникальность Навои в создании поэтических рассказов с реалистическими элементами.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 XUDAYBERDIYEVA S.E. Mustaqil tadqiqotchi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti
Havola nomi
1 Sharipova N. Alisher Navoiyning “Hayrat ul-abror” dostoni poetikasi. Filol. fan. bo‘yicha fal. dok. …diss. — Samarqand, 2021. — 131 б.
2 Ғаниева С, Абдуғафуров А. Навоий ва адабий таъсир мacалалapи. — Тошкент: Фан, 1968. — 237 б
3 Ғанихўжаева Н. Алишер Навоий — ҳикоятнавис («Хамса» асари мисолида): Филол. фан. номз. ...дисс. — Тошкент, 1967. — 157 б.
4 Давлатов О. Алишер Навоий шеъриятида Қуръон оятлари ва ҳадисларнинг бадиий талқини. Филол. фан. бўй. фалс. док. …дисс. — Самарқанд, 2017. — 94 б.
5 Исмоилов И. Алишер Навоийнинг “Садди Искандарий” достони генезиси ва поэтикаси. Филол. фанлари д-ри. ...дисс. — Тошкент, 2022. —218 б.
6 Маллаев Н. Ўзбек адабиёти тарихи. — Тошкент: Ўқитувчи, 1965. — 514 б.
7 Мамадалиева З. Алишер Навоийнинг “Лисон ут-таир” достонидаги рамзий образлар тизми. Филол. фан. номз. …дисс. — Тошкент, 2012. — 131 б.
8 Муртазоев Б. Алишер Навоий “Сабъаи сайёр” ва Хисрав Деҳлавий “Ҳашт Беҳишт” достонларининг қиёсий таҳлили. Филол. фан. номз. …дисс. — Термиз, 1991. — 124 б.
9 Ойбек. Навоий гулшани. Мақолалар тўплами. — Тошкент: Бадиий адабиёт нашриёти, 1967. — 113 б.
10 Султон И. Навоийнинг қалб дафтари. — Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги адабиёт ва санъати нашрёти, 1969. — 67 б.
11 Шарипов Ш. Истиқлол даври ўзбек навоийшунослиги тўплам. 3- жилди. – Тошкент: Тамаддун, 2022. — 309 б.
Kutilmoqda