Maqola mifologik konseptosfera birliklarining til vositalari orqali ifodalanish xususiyatlarini har tomonlama o‘rganishga bag‘ishlangan. Tadqiqot lingvistik birliklarning turli madaniyatlardagi mifologik tushunchalarni qanday aks ettirishi, ularning semantik va tarkibiy xususiyatlarini ochib berishga qaratilgan. Maqolada mifologik konseptlarning leksik, frazeologik va ramziy tarkibiy qismlari tahlil qilinib, ularning tarixiy-madaniy kontekstdagi o‘zgarish jarayonlari yoritilgan. Shu bilan birga, mifologik birliklarning lingvokognitiv va lingvomadaniy jihatlari aniqlanib, ularning ijtimoiy va madaniy xotirani shakllantirishdagi o‘rni tadqiq etilgan. Tillararo muloqotda mifologik ma’nolarni uzatishning o‘ziga xos muammolari, tarjima jarayonidagi qiyinchiliklar va madaniy lakunalar atroflicha tahlil qilingan. Maqola turli tillardan olingan misollar asosida mifologik konseptlarning universal va milliy xususiyatlarini qiyosiy tadqiq qilishga asoslangan. Tadqiqot natijalari mifologik tafakkurning til orqali ifodalangan milliy o‘ziga xosliklarini aniqlashda, tarjima nazariyasi, kognitiv lingvistika va etnolingvistika sohalarida qo‘llanilishi mumkin. Shuningdek, maqola mifologik arxetiplar, ramzlar va mifologemalar orqali olam manzarasini shakllantirishda tilning tutgan o‘rni hamda madaniyatlararo muloqotda miflarning lingvokognitiv ahamiyatini ochib beradi. Tadqiqot natijalari lingvistik tahlilning turli bosqichlarida mifologik konseptlarning ifodalanish holatlarini aniqlashga imkon beradi. Ayniqsa, mifologik birliklarning leksik-semantik maydonlari, ularning metaforik va assotsiativ xususiyatlari, shuningdek, madaniy kontekstga mos tarjima usullari bo‘yicha ilmiy xulosalar ilgari suriladi. Mazkur maqola til va madaniyat o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni chuqur tahlil qilgan holda, mifologik birliklarning xalq ongida qanday saqlanib qolishini va zamonaviy lingvistik jarayonlarga qanday ta’sir ko‘rsatishini o‘rganishga xizmat qiladi.
This article is dedicated to a comprehensive study of the representation of mythological conceptual sphere units through linguistic means. The research aims to explore how linguistic units reflect mythological concepts in various cultures and to analyze their semantic and structural characteristics. The article examines the lexical, phraseological, and symbolic components of mythological concepts, highlighting their historical and cultural transformations. Additionally, it investigates the linguistic-cognitive and linguisticcultural aspects of mythological units, as well as their role in shaping social and cultural memory within the context of intercultural communication. Special attention is given to the transmission of mythological meanings in interlingual communication, translation difficulties, and cultural gaps. The article presents a comparative analysis of the universal and national features of mythological concepts, using examples from different languages. The findings of the study can be valuable for understanding the linguistic expression of mythological thinking, as well as for research in translation theory, cognitive linguistics, and ethnolinguistics. Moreover, the article reveals the significance of mythological archetypes, symbols, and mythologemes in constructing the linguistic worldview and their role in intercultural communication from a linguistic-cognitive perspective. The research results provide insights into the linguistic representation of mythological concepts at various levels of analysis. In particular, it examines the lexical-semantic fields of mythological units, their metaphorical and associative features, and the methods of adapting their meanings in translation according to cultural contexts. This study contributes to a deeper understanding of the interconnection between language and culture, as well as how mythological units are preserved in linguistic consciousness and influence modern linguistic processes.
Maqola mifologik konseptosfera birliklarining til vositalari orqali ifodalanish xususiyatlarini har tomonlama o‘rganishga bag‘ishlangan. Tadqiqot lingvistik birliklarning turli madaniyatlardagi mifologik tushunchalarni qanday aks ettirishi, ularning semantik va tarkibiy xususiyatlarini ochib berishga qaratilgan. Maqolada mifologik konseptlarning leksik, frazeologik va ramziy tarkibiy qismlari tahlil qilinib, ularning tarixiy-madaniy kontekstdagi o‘zgarish jarayonlari yoritilgan. Shu bilan birga, mifologik birliklarning lingvokognitiv va lingvomadaniy jihatlari aniqlanib, ularning ijtimoiy va madaniy xotirani shakllantirishdagi o‘rni tadqiq etilgan. Tillararo muloqotda mifologik ma’nolarni uzatishning o‘ziga xos muammolari, tarjima jarayonidagi qiyinchiliklar va madaniy lakunalar atroflicha tahlil qilingan. Maqola turli tillardan olingan misollar asosida mifologik konseptlarning universal va milliy xususiyatlarini qiyosiy tadqiq qilishga asoslangan. Tadqiqot natijalari mifologik tafakkurning til orqali ifodalangan milliy o‘ziga xosliklarini aniqlashda, tarjima nazariyasi, kognitiv lingvistika va etnolingvistika sohalarida qo‘llanilishi mumkin. Shuningdek, maqola mifologik arxetiplar, ramzlar va mifologemalar orqali olam manzarasini shakllantirishda tilning tutgan o‘rni hamda madaniyatlararo muloqotda miflarning lingvokognitiv ahamiyatini ochib beradi. Tadqiqot natijalari lingvistik tahlilning turli bosqichlarida mifologik konseptlarning ifodalanish holatlarini aniqlashga imkon beradi. Ayniqsa, mifologik birliklarning leksik-semantik maydonlari, ularning metaforik va assotsiativ xususiyatlari, shuningdek, madaniy kontekstga mos tarjima usullari bo‘yicha ilmiy xulosalar ilgari suriladi. Mazkur maqola til va madaniyat o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni chuqur tahlil qilgan holda, mifologik birliklarning xalq ongida qanday saqlanib qolishini va zamonaviy lingvistik jarayonlarga qanday ta’sir ko‘rsatishini o‘rganishga xizmat qiladi.
Статья посвящена всестороннему изучению особенностей выражения единиц мифологической концептосферы через языковые средства. Исследование направлено на выявление того, как лингвистические единицы отражают мифологические представления в различных культурах, а также на анализ их семантических и структурных характеристик. В статье рассматриваются лексические, фразеологические и символические компоненты мифологических концептов, раскрываются их историкокультурные трансформации. Также анализируются лингвокогнитивные и лингвокультурологические аспекты мифологических единиц, а их роль в формировании социальной и культурной памяти исследуется в контексте межкультурной коммуникации. Особое внимание уделяется передаче мифологических значений в межъязыковом общении, сложностям перевода и культурным лакунам. В статье на основе примеров из разных языков проводится сравнительное исследование универсальных и национальных особенностей мифологических концептов. Результаты исследования могут быть полезны в изучении национальной языковой специфики мифологического мышления, а также в области теории перевода, когнитивной лингвистики и этнолингвистики. Кроме того, статья раскрывает значение мифологических архетипов, символов и мифологем в формировании языковой картины мира и их роль в межкультурной коммуникации с точки зрения лингвокогнитивного подхода. Результаты исследования позволяют выявить особенности репрезентации мифологических концептов на различных уровнях лингвистического анализа. В частности, рассматриваются лексико-семантические поля мифологических единиц, их метафорические и ассоциативные свойства, а также методы адаптации их значений в процессе перевода в зависимости от культурного контекста. Статья способствует углубленному пониманию взаимосвязи языка и культуры, а также изучению того, каким образом мифологические единицы сохраняются в сознании носителей языка и влияют на современные лингвистические процессы.
| № | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
|---|---|---|---|
| 1 | KDIRBAYEVA G.K. | DSc, dotsent Ijtimoiy-gumanitar fanlarni masofadan o‘qitish kafedrasi mudiri | Nukus davlat pedagogika instituti |
| № | Havola nomi |
|---|---|
| 1 | Байбурин А.К. Ритуал в традиционной культуре. Структурносемиотический анализ восточнославянских обрядов. — СПб., 1993. — 237 с. |
| 2 | Исина Г.И. Стереотипы и национальная языковая картина мира: Монография. Караганды: Изд-во КарГУ, 2007. — 396 с. |
| 3 | Ishmurodov M.J. “Avesto”da mifologik qatlam (tabiat kul`tlari asosida): diss. ...fil.fan.dok. — Tashkent: 2002. — 154 b. |
| 4 | Вишницкая, Ю. В. Мифологемы Александра Блока в русском этнокультурном пространстве Электронный ресурс: дис. канд. филол. наук. — Киев, 2003. — URL: http://lamp.semiotics.ru/bloksod.htm |
| 5 | Выготский Л.С. Сознание как проблема психологии поведения. // Выготский Л.С. Мышление и речь. Сборник. — М.: АСТ, 2008. — C. 619–946. |
| 6 | Дeйк, Т ван. А. Язык. Познание. Коммуникация: пер. с англ. / сост. В.В. Петрова. — М., 1989. — 312 с. |
| 7 | Кдырбаева Г. К. “Man”–“адам” концептосфераси бирликларининг лингвомаданий ва лингвокогнитив хусусиятлари (инглиз ва қорақалпоқ тиллари мисолида): филол. фан. бўйича фалс. д-ри (PhD). 2017. — URL: https://library.ziyonet.uz/ru/book/89626 |
| 8 | Кошарная С.А. Лингвокультурологическая реконструкция мифологического комплекса “человек – природа” в русской языковой картине мира: автореф. дисс. ... докт. филол. наук: — Белгород: 2002. — 46 с. |
| 9 | Леви-Брюль Л. Сверхъестественное в первобытном мышлении. — М., 1994. — 608 c. |
| 10 | Маслова В.А. Лингвокультурология: учеб. пособие. — М.: Академия, 2004. — 208 с. |
| 11 | Пропп В. Я. Морфология сказки. — М., 1969. — 168с. |
| 12 | Сафаров Ш. Семантика. — Ташкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2013. — 283 б. |
| 13 | Сафаров Ш. Тил назарияси ва лингвометодология. — Тошкент: Баёз, 2015. — 247 б. |
| 14 | Топоров В. Н. Исследования по этимологии и семантике. — М., 2004. — 816 с. |
| 15 | Юнг К. Г. Об архетипах коллективного бессознательного. // Вопросы философии, — 1988, — № 1. Глава 4 |
| 16 | Xoshniyazov J. Mifler hám dástanlar: genezisı, spetsifikası, dáwirlik qatlamları [Tekst]/ — Tashkent: Anorbooks, 2022. — 380 b. |