21

Ushbu maqolada yonuvchi slaneslarning global va mintaqaviy ahamiyati, ayniqsa O‘zbekiston Respublikasi hududidagi quyi eotsen yotqiziqlaridagi resurslar ko‘rib chiqilgan. Energiya iste’molining ortib borishi va an’anaviy yoqilg‘i zaxiralarining kamayishi sharoitida yonuvchi slanes muqobil energiya manbasi sifatida alohida o‘rin egallaydi. Markaziy Qizilqumdagi Sangruntau va Aktau konlarida olib borilgan geologik-tadqiqot ishlari, slaneslarning tarkibi, energiya va kimyo sanoatidagi ahamiyati, shuningdek ularning metall-organik birikmalari (U, Mo, V, Re va b.) bilan boyligi asoslab berilgan. Maqolada yonuvchi slaneslarning qayta ishlash texnologiyalari, iqtisodiy istiqbollari va ularni kompleks o‘zlashtirish imkoniyatlari muhokama qilinadi. Xulosa qilib, yonuvchi slaneslar – kelajakdagi muhim yoqilg‘i va xomashyo resursi sifatida baholanadi.

  • O'qishlar soni 21
  • Nashr sanasi 28-09-2025
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar156-161
Ўзбек

Ushbu maqolada yonuvchi slaneslarning global va mintaqaviy ahamiyati, ayniqsa O‘zbekiston Respublikasi hududidagi quyi eotsen yotqiziqlaridagi resurslar ko‘rib chiqilgan. Energiya iste’molining ortib borishi va an’anaviy yoqilg‘i zaxiralarining kamayishi sharoitida yonuvchi slanes muqobil energiya manbasi sifatida alohida o‘rin egallaydi. Markaziy Qizilqumdagi Sangruntau va Aktau konlarida olib borilgan geologik-tadqiqot ishlari, slaneslarning tarkibi, energiya va kimyo sanoatidagi ahamiyati, shuningdek ularning metall-organik birikmalari (U, Mo, V, Re va b.) bilan boyligi asoslab berilgan. Maqolada yonuvchi slaneslarning qayta ishlash texnologiyalari, iqtisodiy istiqbollari va ularni kompleks o‘zlashtirish imkoniyatlari muhokama qilinadi. Xulosa qilib, yonuvchi slaneslar – kelajakdagi muhim yoqilg‘i va xomashyo resursi sifatida baholanadi.

Русский

В данной статье рассматривается глобальное и региональное значение горючих сланцев, в частности ресурсы нижнеэоценовых отложений на территории Республики Узбекистан. На фоне растущего мирового потребления энергии и сокращения запасов традиционных видов топлива, горючие сланцы играют значительную роль в качестве одного изальтернативных источников энергии. Представлены данные геологоразведки месторождений Сангрунтау и Актау, расположенных в Центральных Кызылкумах. Описан состав горючих сланцев и рассмотрено их значение для энергетического сектора и химической промышленности, а также богатство металл-органическими соединениями (U, Mo, V, Re и др.). В статье обсуждаются технологии переработки горючих сланцев, экономические перспективы и возможности их комплексного освоения. В заключение отмечается, что горючие сланцы оцениваются как важный источник топлива и сырья будущего.

English

This article examines the global and regional significance of oil shales, particularly the resources found in the Lower Eocene deposits within the territory of the Republic of Uzbekistan. Against the backdrop of growing global energy consumption and declining reserves of traditional fuel sources, oil shales hold a special position as an alternative energy source. The results of geological exploration at the Sangruntau and Aktau deposits in the Central Kyzylkum region are presented, highlighting the composition of the shales, their importance for the energy and chemical industries, and their richness in metal-organic compounds (U, Mo, V, Re, etc.). The article discusses oil shale processing technologies, economic prospects, and the potential for their integrated development. It concludes that oil shales are considered a vital source of fuel and raw materials for the future.

Havola nomi
1 Исоков М.У., Туресебеков А.Х., Борминский С.И., Василевский Б.Б., Шарипов Х.Т., Дерюгин Е.К. Геохимия и минералогия горючих сланцев Узбекистана // Отв.ред. Б.А.Исаходжаев; Госкомгеологии РУз, ГП “НИИМР”, Институт геологии и геофизики АН РУз, Мин-во ВиССО РУз, Ташкентский ХТИ. –Т.: ГП “НИИМР”, 2013. -78с.
2 Курбанов Ш.М. Разработка технологии переработки горючих сланцев Кызылкумов // Автореф. диссерт. на соискание ученой степени к.т.н.: - Навои: 2011г. -20 с.
3 Борминский С.И. Комплексная технология переработки горючих сланцев // Прикладной проект. ГП “НИИМР” Госкомгеологии РУз. (Фонды геология информационного Центра) 2012 г.
4 Разиков О.Т., Нуртаев Б.Х. Будущее энергетика в горючих сланцах // Республиканской научно-практической конференции “Актуалные проблемы геологии, геофизики, петрологии и рудообразования” Тошкент, 2022. – С. 57-59.
5 Нуртаев Б.Х., Яндашев Р.Э., Юсупов Ҳ.Р., Муродуллаева М.У. Геологические строение горючих сланцев в Западом Узбекистане // «Universum: технические науки» 12 (117). Москва-2023. -с. 22-27.
6 Nurtayev B. Kh., Yusupov Kh. R., Mineral and chemical composition in the oil shales of the Sangruntau deposit // International Journal of Geology, Earth & Environmental Sciences. ISSN: 2277-2081. 2025 Vol. 15, pp. 73-76.
7 Мирзаев А.У. Нерудные полезные ископаемые Кызылкумского горнорудного региона. Журнал «Горный вестник Узбекистана» -2 Навоий. № 53, 2013., С. 82-87.
Kutilmoqda