116

Мақолада Ўзбекистоннинг Марказий Осиёда экологик хавфсизликни таъминлашда минтақа мамлакатлари билан ҳамкорлиги масалалари хусусида сўз юритилади.Хусусан, трансчегаравий сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш ҳамда Орол денгизининг қуриши оқибатларини бартараф этиш ва Оролбўйи экотизимидаги ҳалокат олдини олиш масалалари ўрганилган. Минтақадаги йирик сув тўғонларини барпо этилиши оқибатлари қиёсий таҳлил этилган. Шунингдек, мақолада Ўзбекистоннинг Марказий Осиё мамлакатлари билан экологик хавфсизликни таъминлашдаги ҳамкорлигида юзага келадиган муаммолар ва уларни бартараф этиш истиқболини белгилашга доир илмий хулосаларга келинган, ушбу масалалар юзасидан таклифлар илгари сурилган.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system19-10-2022
  • Read count0
  • Date of publication11-02-2022
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages90-97
Ўзбек

Мақолада Ўзбекистоннинг Марказий Осиёда экологик хавфсизликни таъминлашда минтақа мамлакатлари билан ҳамкорлиги масалалари хусусида сўз юритилади.Хусусан, трансчегаравий сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш ҳамда Орол денгизининг қуриши оқибатларини бартараф этиш ва Оролбўйи экотизимидаги ҳалокат олдини олиш масалалари ўрганилган. Минтақадаги йирик сув тўғонларини барпо этилиши оқибатлари қиёсий таҳлил этилган. Шунингдек, мақолада Ўзбекистоннинг Марказий Осиё мамлакатлари билан экологик хавфсизликни таъминлашдаги ҳамкорлигида юзага келадиган муаммолар ва уларни бартараф этиш истиқболини белгилашга доир илмий хулосаларга келинган, ушбу масалалар юзасидан таклифлар илгари сурилган.

Русский

В статье рассматриваются вопросы сотрудничества Узбекистана со странами региона в обеспечении экологической безопасности Центральной Азии. В частности, были изучены вопросы рационального использования трансграничных водных ресурсов и ликвидации последствий высыхания Аральского моря и предотвращения катастрофы в экосистеме Аральского моря. Приведён сравнительный анализ последствий строительства крупных плотин в регионе. В статье также приводятся научные выводы о проблемах, возникающих в сотрудничестве Узбекистана со странами Центральной Азии в обеспечении экологической безопасности и перспективах их решения, и выдвигаются предложения по этим вопросам.

English

The article examines the issues of cooperation between Uzbekistan and the countries of the region in ensuring the environmental safety of Central Asia. In particular, the issues of rational use of transboundary water resources and elimination of the consequences of the drying up of the Aral Sea and prevention of a catastrophe in the ecosystem of the Aral Sea were studied. Comparative analysis of the consequences of the construction of large dams in the region. The article also makes scientific conclusions about the problems arising in cooperation between Uzbekistan and the countries of Central Asia in ensuring environmental safety and the prospects for their solution, and makes proposals on these issues.

Author name position Name of organisation
1 Mirzayev G.R. 1 Public Security University of the Republic of Uzbekistan
Name of reference
1 1. Мирзиёев Ш.М. Халқимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баҳодир. 2-жилд. – Т.: “Ўзбекистон” НМИУ.
2 2. Мирзиеёв Ш.М. Миллий тикланишдан – миллий юксалиш сари. 4- жилд. – Т.: “Ўзбекистон” НМИУ, 2020.
3 3. Газиназарова С. ва бошқалар. Экологик хавфсизлик. Қўлланма. –Т.: Тошкент ирригация ва мелиорация институти, 2009.
4 4. Говард А. Д., Ремеон Н. Геология и охрана окружаюҳей среды. Л. «Недра». 1982, 583 с.
5 5. Долгова Е. Туркменистан готовится к председательству в МФСА. // http://turkmenistan.gov.tm/?id=12549 [Электрон ресурс].
6 6. Ниғматов А. Экология ҳуқуқи. Тошкент: 2004.
7 7. Омонов Б. Ўзбекистоннинг оролбўйи минтақасидаги экологик сиёсати. Тошкент.«Фан». 2014.
8 8. Protasenko O.F., Ivashura А.А. Environmental safety.// https://www.pratsi.opu.ua/app/webroot/articles/1517829126.pdf;http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).
9 9. Разработан проект Концепции председательства Туркменистана в МФСА в 2017-2019 годах. (20.01.2017). // http://turkmenistan.gov.tm/?id=12704.
10 10. Филип Миклин. Будущее Аральского моря: надежда и отчаяние. // https://www.researchgate.net/publication/301909970_The_future_Aral_Sea_hope_and_despair.
11 11. Халқ сўзи. – 2011. – 25 октябрь.
12 12. Халқ сўзи. 2018 йил 25 август.
13 13. Юнусов Ҳ., Маматова З. Трансчегаравий дарёлар ва йирик тўғонлар: таҳдидлар, талофатлар ва хавфсизлик чоралари. – Т.: 2015.
14 14. Филип Миклин. Будущее Аральского моря: надежда и отчаяние. // https://www.researchgate.net/publication/301909970_The_future_Aral_Sea_hope_and_despair (17.03.2021.); Protasenko O.F., Ivashura А.А. Environmental safety. // https://www.pratsi.opu.ua/app/webroot/articles/1517829126.pdf;http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/); Говард А. Д., Ремеон Н. Геология и охрана окружаюҳей среды. Л. «Недра». 1982, 583 с; Долгова Е. Туркменистан готовится к председательству в МФСА. // http://turkmenistan.gov.tm/?id=12549 [Электрон ресурс].; Ниғматов А. Экология ҳуқуқи. Т.:2004. 320 б.; Омонов Б. Ўзбекистоннинг Оролбўйи минтақасидаги экологик сиёсати. Тошкент.«Фан». 2014.; Қулдошев А. Марказий Осиё давлатларида экологик муносабатларни бошқаришнинг демократик ва гуманистик тамойиллари. –Тошкент. «Фан», 2014.; Юнусов Ҳ., Маматова З. Трансчегаравий дарёлар ва йирик тўғонлар: таҳдидлар, талофатлар ва хавфсизлик чоралари. – Т.: 2015.; Ҳамдамова Ф., Расулов Ж. Марказий Осиё минтақасида трансчегаравий сув захираларидан фойдаланишнинг халқаро-ҳуқуқий жиҳатлари. Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари. №4 (76)/2016. –Б.47.
15 15. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси «Оролбўйи генофондини муҳофаза қилиш хайрия жамғармасини ташкил этиш тўғрисида» қарор. // Қишлоқ ҳаёти. – 2004. – 6 апрель.; Разработан проект Концепции председательства Туркменистана в МФСА в 2017-2019 годах. (20.01.2017). // http://turkmenistan.gov.tm/?id=12704.; «2017-2021 йилларда Оролбўйи минтақасини ривожлантириш давлат дастури тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси Президентининг Қарори. № ПҚ-2731-сон, 2017 йил 18 январь. // http://www.lex.uz/pages/getpage.aspx?lact_id=3099705
16 16. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси «Оролбўйи генофондини муҳофаза қилиш хайрия жамғармасини ташкил этиш тўғрисида» қарор. // Қишлоқ ҳаёти. – 2004. – 6 апрель.
17 17. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Туркманистоннинг Туркманбоши шаҳрида бўлиб ўтган Оролни қутқариш халқаро жамғармаси таъсисчи давлатлар раҳбарлари мажлисидаги нутқи. // https://uza.uz/uz/posts/zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-turk-24-08-2018 .
18 18. Қулдошев А. Марказий Осиё давлатларида экологик муносабатларни бошқаришнинг демократик ва гуманистик тамойиллари. –Т.: Фан, 2014.
19 19. Ҳамдамова Ф., Расулов Ж. Марказий Осиё минтақасида трансчегаравий сув захираларидан фойдаланишнинг халқаро-ҳуқуқий жиҳатлари. Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари. №4 (76)/2016. –Б.47.
20 20. Ҳаракатлар стратегияси ва унинг доирасида қабул қилинган Давлат дастурларининг ташқи сиёсат ва ташқи иқтисодий сиёсат соҳаларида. 2017 – 2020 йилларда амалга оширилган ислоҳотлар сарҳисоби. (strategy.uz). 2020.
21 21. «2017-2021 йилларда Оролбўйи минтақасини ривожлантириш давлат дастури тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси Президентининг Қарори. № ПҚ-2731-сон, 2017 йил 18 январь. // http://www.lex.uz/pages/getpage.aspx?lact_id=3099705
22 22. https://central.asia-news.com/uz-Cyrl/articles/cnmi_ca/features/2020/05/29/feature-02 17.03.2021.
23 23. https://kun.uz/news/2021/03/18/prezident-chinoz-tumaniga-bordi (Мурожаат этилган сана:18.03.2021.).
Waiting