45

Замонавий дунё жадал ривожланмоқда. Шаҳарлар кўпаймоқ қишлоқ хўжалиги учун янги ҳудудлар ўзлаштирилмоқда, рекреацион зоналар кенгайтирилмоқда ва оқибатда ер ландшафтларида антропоген ўзгаришлар рўй бермоқда. Ландшафтлар глобал иқлимий кўрсаткичларнинг узгариши натижасида ҳам тез ўзгармоқда. Содир бўлаётган ушбу ўзгаришларга тоғли ҳудудлар айниқса сезгирдир. Музликларнинг чекиниши ҳалокатли сел оқимларининг келиб чиқишига сабабчи бўлиши мумкин бўлган, беқарорлиги билан ажралиб турадиган жуда куплаб кичик сув ҳавзаларнинг шаклланишига олиб келади. Музлик ва морена кулларининг тарқалиш худудларига бориш муаммо, чунки кўплаб кўллар трансчегаравий дарё ҳавзаларида, қўшнu давлатлар ҳудудида жойлашган. Шу туфайли уларда бевоиста ва аэровизуал кузатувларни утказиш сезиларли даражада мураккабдир. Бу муаммони ҳал этишда ерни масофадан зондлаш маълумотлари катта ёрдам беради. Ушбу мақола бориш қийин бўлган баланд тог кўлларини хариталаштиришда ерни масофадан зондлаш маълумотларидан фойдаланиш масалаларига багишланган.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 29-02-2024
  • Read count 45
  • Date of publication 19-03-2021
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages94-102
Русский

Современный мир развивается стремительно. Растут города, осваиваются новые территории под сельское хозяйство, развиваются рекреационные зоны, происходит антропогенное изменение ландшафтов суши. Но не менее стремительно ландшафты меняются в результате изменения глобальных Юluматических показателей. Горные территории особенно чувствительны к происходящим изменениям. Отступание ледников ведёт к образованию большого количества небольших водоёмов, которые отличаются нестабильностью и могут быть причиной возникновения разрушительных селевых потоков. Территории распространения ледниковых и моренных озёр труднодоступны. Многие озёра находятся в бассейнах трансграничных рек на территории сопредельных государств, что значительно усложняет проведения наземного и аэровизуалыюго наблюдения. В решении данной задачи существенную помощь оказывают данные дистанционного зондирования земли. Использованию данных дистанционного зондирования земли для картографирования труднодоступных высокогорных озёр посвящена данная статья. 

Ўзбек

Замонавий дунё жадал ривожланмоқда. Шаҳарлар кўпаймоқ қишлоқ хўжалиги учун янги ҳудудлар ўзлаштирилмоқда, рекреацион зоналар кенгайтирилмоқда ва оқибатда ер ландшафтларида антропоген ўзгаришлар рўй бермоқда. Ландшафтлар глобал иқлимий кўрсаткичларнинг узгариши натижасида ҳам тез ўзгармоқда. Содир бўлаётган ушбу ўзгаришларга тоғли ҳудудлар айниқса сезгирдир. Музликларнинг чекиниши ҳалокатли сел оқимларининг келиб чиқишига сабабчи бўлиши мумкин бўлган, беқарорлиги билан ажралиб турадиган жуда куплаб кичик сув ҳавзаларнинг шаклланишига олиб келади. Музлик ва морена кулларининг тарқалиш худудларига бориш муаммо, чунки кўплаб кўллар трансчегаравий дарё ҳавзаларида, қўшнu давлатлар ҳудудида жойлашган. Шу туфайли уларда бевоиста ва аэровизуал кузатувларни утказиш сезиларли даражада мураккабдир. Бу муаммони ҳал этишда ерни масофадан зондлаш маълумотлари катта ёрдам беради. Ушбу мақола бориш қийин бўлган баланд тог кўлларини хариталаштиришда ерни масофадан зондлаш маълумотларидан фойдаланиш масалаларига багишланган.

English

The modern world is developing rapidly. Cities are growing, new territories for agriculture are being developed, recreational zones are developing, and anthropogenic changes in land landscapes are taking place. But landscapes are changing по less rapidly as а result of changes in global climatic indicators. Mountain areas are especially sensitive to the ongoing changes. The retreat of glaciers leads to the formation of а large number of small reservoirs, which are unstaЫe and сап Ье the cause of destructive mud flows. The territories of distribution of glacial and moraine lakes are inaccessiЬle, тапу lakes are located in the basins of transboundary rivers, оп the territory of neighboring states, which greatly complicates the conduct of ground and aerovisual observation. In solving this рrоЫет, the data of remote sensing of the earth provide significant assistance. These data are increasingly being used in hydrology. Global and freely availaЫe space data provides the оп/у iriformation readily availaЫe. Тhis article is devoted to the use of remote sensing data for mapping hard­to-reach high-mountain lakes. 

Name of reference
1 Батыров Р. С., Яковлев А.В. Использование цифровых космических снимков ASTER TERRA для определения гляциальных озер // Тр. НИГМИ. - 2004. -Вып. 3(248). -С. 14 -21.
2 Васьков ИМ. К вопросу о методологии и методах изучения гляциальных селей и их генезиса! /Селевые потоки: катастрофы, риск, прогноз, защита: Материалы IV Международной конференции Россия, Иркутск Издательство Института географии им. В.Б. Сочавы СО РАН, 2016. -С. 28-36.
3 Результаты исследования прорывоопасных ледниковых озёр в бассейне р. Пскем летом 2003 г. / Глазырин Г.Е., Карташов Д.А., Муракаев Р.Р., Тарасов Ю.А., Шамсутдинов В.Н. // Труды НИГМИ. - 2005. -Вып. 5(250). -С. 43 - 55.
4 Семакова Э.Р., Семаков ДГ. О возможности использования методов дистанционного зондирования Земли при расчётах гляциологических показателей для горных районов Узбекистана//Лёд и Снег, 2017, Т. 57, № 2. -С. 185-199.
5 Черноморец С. С., Савернюк Е.А., Висхаджиева К. С. Селевая опасность в бассейне реки Шахимардан (Киргизия и Узбекистан)// Вторые Виноградовские чтения. Искусство гидрологии. Санкт-Петербург, 20 ноября, 2015.
6 Arpit Aggarwaly, Sanjay К. Jainz, Anil К. Lohaniz and Neha Jainz. Glacial lake outburst flood risk assessment using comЬined approaches of remote sensing, GIS and dam break modeling//Geomatics, Natural Hazards and Risk, 2016. Vol. 7, No. 1, 18-36, http: //dx.doi.org/10.1080/19475705.2013.862573
7 Petrov М.А., SaЫtov Т., Tomoshevskaya 1. G., Glazirin G.E., Chernomorec S.S. ext. Glacial lake inventory and lake outburst potential in Uzbekistan// Science of the Total Environment. Т.592. Elsevir В.У. Netherlannds, 2017. - РР. 228-242.
8 Semakova Е., Gunasekara К., Semakov D. Identification of the glaciers and mountain naturally dammed lakes in the Pskem, the Kashkadarya and the Surhandarya River basins, Uzbekistan, using ALOS satellite data//Geomatics, Natural Hazards and Risk, 2016, Vol. 7, No. 3, 1081-1098, http://dx.doi.org/10.1080/19475705.2015.1023852.
9 Huggel С., КааЬ А., Haeberli W., Teysseire Р., Раи! F. Remote sensing based assessment of hazards from glacier lake outbursts: а case study in the Swiss Alps.Canadian // Geotechnical Journ. 2002. V.39. № 2. -РР .. 316--330.
Waiting