27

        Мақола Норин дарёси вегетация ва новегетация мавсумлари оқимининг Тўхтағул сув омбори таъсиридаги ўзгаришларини миқдорий баҳолаш масалаларига бағишланган. Шу мақсадда Норин дарёсининг Тўхтағул сув омборидан қуйида жойлашган Учқўрғон гидрологик постида ўлчанган сув сарфлари бирламчи маълумотлар сифатида олинган. Ҳисоблашлар тегишли мезонлар асосида ажратилган ҳисоб даврлари бўйича амалга оширилган. Дарёдан вегетация ва новегетация мавсумларининг ҳар бир ҳисоб даври учун аниқланган оқим миқдорлари ўзаро таққосланган. Таҳлиллар натижасида, Тўхтағул сув омборининг энергетик режимга ўтиши туфайли, Норин дарёси оқимининг, охирги ўн йилликларнинг вегетация даврида, меъёрга нисбатан 2,5-3 марта камайганлиги, новегетация даврида эса, аксинча, 3,5-4 марта ортганлиги аниқланган. 

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 26-04-2024
  • Read count 27
  • Date of publication 30-03-2022
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages57-66
Ўзбек

        Мақола Норин дарёси вегетация ва новегетация мавсумлари оқимининг Тўхтағул сув омбори таъсиридаги ўзгаришларини миқдорий баҳолаш масалаларига бағишланган. Шу мақсадда Норин дарёсининг Тўхтағул сув омборидан қуйида жойлашган Учқўрғон гидрологик постида ўлчанган сув сарфлари бирламчи маълумотлар сифатида олинган. Ҳисоблашлар тегишли мезонлар асосида ажратилган ҳисоб даврлари бўйича амалга оширилган. Дарёдан вегетация ва новегетация мавсумларининг ҳар бир ҳисоб даври учун аниқланган оқим миқдорлари ўзаро таққосланган. Таҳлиллар натижасида, Тўхтағул сув омборининг энергетик режимга ўтиши туфайли, Норин дарёси оқимининг, охирги ўн йилликларнинг вегетация даврида, меъёрга нисбатан 2,5-3 марта камайганлиги, новегетация даврида эса, аксинча, 3,5-4 марта ортганлиги аниқланган. 

Русский

          Статья посвящена вопросам оценки изменения стока реки Нарын вегетационного и вневегетационного периодов под влиянием Токтагульского водохранилища. С этой целью в качестве исходных материалов были использованы расходы воды, измеренные на гидрологическом посту Учкурган, расположенного ниже Токтагульского водохранилища. Вычисления выполнены для расчетных периодов, выделенных на основе соответствующих критериев. Выполнено сопоставление вычисленных за отдельные расчетные периоды величин объемов стока вегетационного и вневегетационного периодов. Результаты анализа показали, что за последние десятилетия под влиянием Токтагульского водохранилища объем стока реки Нарын вегетационного периода увеличился 2,5-3 раза относительно нормы, а за вневегетационный период, наоборот, уменьшался в 3,5-4 раза. 

English

      The article is devoted to the assessment of changes in the flow of the Naryn River during vegetation season and non-vegetation periods under the influence of the Toktagul reservoir.   For this purpose, water discharges measured at the Uchkurgan hydrological station, located downstream of the Toktagul reservoir, were used as source materials. The calculations are made for the calculation periods selected on the basis of the relevant criteria. Comparison of the values of runoff volumes of the vegetation and non-vegetation periods calculated for individual calculation periods was made. The results of the analysis showed that over the past decades, under the influence of the Toktagul reservoir, the volume of the flow of the Naryn River during vegetation season increased by 2.5-3.0 times relative to the norm, and during the non-vegetation period, on the contrary, decreased by 3.5-4.0 times. 

Name of reference
1 Авакян А.Б., Шарапов В.А. и др. Водохранилища мира. – М.: Изд-во «Наука», 1979. – 289 c.
2 Авакян А.Б., Салтанкин В., Шарапова В.А. Водохранилища. М.: Мысль, 1987. – 325 c.
3 Благообразов В.А., Бондарев Л.Г. и др. Бассейн реки Нарын. – Фрунзе: Академия наук,1960. – 228 с
4 Ильин И.А. Водные ресурсы Ферганской долины. – Л.: Гидрометеоиздат, 1959. – 247 с.
5 Матарзин Ю.М. Гидрология водохранилищ. – Перм: Изд-во «ПГУ», 2003. – 296 c.
6 Никитин А.М. Водохранилища Средней Азии. – Л.: Гидрометеоиздат, 1991. – 163 с.
7 Подрезов О.А. Горная климатология и высотная климатическая зональность Кыргызстана.– Бишкек: Изд-во КРСУ, 2014. – 170 с.
8 Пономаренко П.Н. Атмосферные осадки Киргизии. – Л.: Гидрометеоиздат, 1976. – 134 с.
9 Савичев О.Г., Краснощëков С.Ю., Наливайко Н.Г. Регулирование речного стока: учебное пособие / Томский политехнический университет. – Томск: Изд-во Томского политехнического университета, 2009. – 114 с.
10 Хикматов Ф.Х., Юнусов Г.Х., Хакимова З.Ф., Зияев Р.Р., Эрлапасов Н.Б. Закономерности формирования водных ресурсов горных рек в условиях изменения климата. – Тошкент: «Инновацион ривожланиш нашриёт-матбаа уйи», 2020. – 232 с.
11 Эдельштейн К.К. Гидрология озер и водохранилищ. Учебник для вузов. – М.: Изд-во «Перо», 2014. – 399 c.
12 Ҳикматов Ф.Ҳ., Рапиқов Б.Р. Тўхтағул сув омборининг энергетик режимга ўтказилиши ва бу жараён билан боғлиқ бўлган муаммолар // “Ўзбекгидроэнергетика” илмий-техник журнали, 2-сон. –Тошкент, 2021. – Б. 36-38.
13 Ҳикматов Ф.Ҳ., Сирлибоева З.С., Айтбаев Д.П. Кўллар ва сув омборлари географияси, гидрологик хусусиятлари. – Тошкент: Университет, 2000. – 122 б.
14 Abuduwaili, J., Issanova, G., Saparov, G. Water Resources and Lakes in Kyrgyzstan. In: Hydrology and Limnology of Central Asia. Water Resources Development and Management. Springer, Singapore, 2019.
15 Hikmatov F.H., Haydarov S.A., Halimova G.S., Ziyayev R.R., Rapiqov B.R. Ko’lshunoslik. Darslik. – Toshkent: «Innovatsion rivojlanish nashriyoti-matbaa uyi», 2021. – 216 b.
16 Wohlfarth B., Herschy R.W., Fairbridge R.W. Encyclopedia of Lakes and Reservoirs. Encyclopedia of Earth Sciences Series. Springer, Dordrecht, 2012.
Waiting