5

Мақола энергетик режимда эксплуатация қилинадиган сув омборлари тўғонларидан қуйи бьефларга ташланадиган сув сарфлари максимал миқдорларининг об-ҳаво ва иқлим шароитларига боғлиқлигини Тўхтағул сув омбори мисолида ўрганишга бағишланган. Шу мақсадда мазкур сув омбори тўғонидан куз-қиш мавсумларида унинг қуйи бьефига ташланадиган максимал сув сарфлари билан ҳаво ҳароратлари орасидаги боғланиш статистик баҳоланган (r=0,911±0,008) ва ушбу боғланишнинг регрессия тенгламаси олинган. Натижада, Норин дарёсида куз-қиш мавсумларида кузатилиши мумкин бўлган максимал сув сарфларини ҳаво ҳароратига боғлиқ ҳолда прогнозлаш имконияти яратилган. 

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 24-06-2024
  • Read count 5
  • Date of publication 19-02-2024
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages44-51
Ўзбек

Мақола энергетик режимда эксплуатация қилинадиган сув омборлари тўғонларидан қуйи бьефларга ташланадиган сув сарфлари максимал миқдорларининг об-ҳаво ва иқлим шароитларига боғлиқлигини Тўхтағул сув омбори мисолида ўрганишга бағишланган. Шу мақсадда мазкур сув омбори тўғонидан куз-қиш мавсумларида унинг қуйи бьефига ташланадиган максимал сув сарфлари билан ҳаво ҳароратлари орасидаги боғланиш статистик баҳоланган (r=0,911±0,008) ва ушбу боғланишнинг регрессия тенгламаси олинган. Натижада, Норин дарёсида куз-қиш мавсумларида кузатилиши мумкин бўлган максимал сув сарфларини ҳаво ҳароратига боғлиқ ҳолда прогнозлаш имконияти яратилган. 

Русский

Статья посвящена изучению зависимости максимальных расходов воды, сбрасываемых в нижний бьеф через плотины водохранилищ от погодных и климатических условий, на примере Токтогульского водохранилища. С этой целью произведена статистическая оценка связи между температурой воздуха и максимальными расходами воды, сбрасываемыми из Токтогульского водохранилища в осенний и зимний сезоны в его нижний бьеф (r=0,911±0,008) и получено уравнение регрессии этой зависимости. В результате создана возможность предсказать максимальные расходы воды реки Нарын в осенне-зимние сезоны в зависимости от температуры воздуха. 

English

The article is devoted to studying the dependence of the maximum flow rates of water discharged into the lower pool through reservoir dams on weather and climatic conditions, using the Tokhtogul reservoir as an example. For this purpose, a statistical assessment of the relationship between air temperature and maximum water flows discharged from the Tohktogul reservoir in the autumn and winter seasons into its lower pool (r = 0.911 ± 0.008) was carried out and a regression equation for this relationship was obtained. As a result, it was possible to predict the maximum water flows of the Naryn river in the autumn-winter seasons depending on air temperature. 

Name of reference
1 Абдухалилов Д. Энергетика тизимида гидроэлектр станцияларининг ўрни ва келажакдаги кўрсаткичлари // «Ўзбекгидроэнергетика» илмий-техник журнали, 2-сон. – Тошкент, 2021. – Б. 31-32.
2 Алексеевский Н.И. Гидрофизика: учебник для студентов вузов. – М.: ИЦ «Академия», 2006- 176 с
3 Арсеньев Г.С. Основы управления гидрологическими процессами: водные ресурсы. Учебник. – СПБ.: Изд-во РГГМУ, 2005. – 231 c.
4 Авакян А.Б., Салтанкин В., Шарапова В.А. Водохранилища. – М.: Мысл, 1987. – 325 c.
5 Гидрологический режим водохранилищ Подмосковья (наблюдения, диагноз, прогноз). Под редакцией К.К.Эдельштейна. – М.: Изд-во «Перо», 2015. – 286 c.
6 Готлиб Я.Л., Жидких В.М., Сокольников Н.М. Тепловой режим водохранилищ электростанций. – Л.: Гидрометеоиздат, 1976. – 203 с.
7 Денисов Ю.М. О расчете максимальных расходов воды дождевых паводков // Тр. САРНИГМИ. – М.: Гидрометеоиздат, 1986. – С.23-43.
8 Ирригация Узбекистана. Том III. –Ташкент: Фан, 1979. – 357 с.
9 Мамедов М.А. Расчеты максимальных расходов воды горных рек. – Л.: Гидрометеоиздат, 1989. – 184 с.
10 Никитин А.М. Водохранилища Средней Азии. – Л.: Гидрометеоиздат, 1991. – 163 с.
11 Рапиқов Б.Р. Норин дарёси оқимининг ўзгарувчанлигига Тўхтағул сув омборининг таъсири // Ўзбекистон География жамияти ахбороти. 62-жилд. – Тошкент, 2022. – Б. 111-116.
12 Шахидов А.Ф. Расчёт смешанных максимальных расходов воды горных рек. – Ташкент: НИГМИ, 2007. – 91 с.
13 Эдельштейн К.К. Гидрология озер и водохранилищ. – М.: Изд-во «Перо», 2014. – 399 c.
14 Ҳикматов Б.Ф. Дарёлар ва тўғонли сув ҳавзаларидан оқиб чиқадиган эҳтимолий максимал сув сарфларини ҳисоблаш. – Тошкент, 2023. – 184 б.
15 Ҳикматов Ф., Рапиқов Б. Тўхтағул сув омборининг энергетик режимга ўтказилиши ва бу жараён билан боғлиқ бўлган муаммолар // «Ўзбекгидроэнергетика» илмий-техник журнали, 2-сон. – Тошкент, 2021. – Б. 36 – 38.
16 Khikmatov B., Dergacheva I., Starovatov A., Khikmatov F. Calculation of the hydrograph of the breakthrough of high mountain lakes in Uzbekistan (Examples of Ihnach-large lake)// TEST Engineering and Management, Volume 83, March – April 2020, – PР. 8508-8515.
Waiting