94

Мақолада Сирдарё ҳавзасидаги КФК-Сўх тўйинтирувчи канали тиндиргичидаги чўкиндиларнинг фракцион ва кимёвий таркиби ўрганилган ҳамда улардан фойдаланиш имкониятлари таҳлил қилинган. Ушбу жараённи ўрганишда тиндиргичда сув билан бирга ҳаракатланаётган чўкиндиларнинг фракцион ва агрокимёвий таркиби ҳамда сувдаги улушининг тиндиргич узунлиги бўйлаб ўзгариши асосий омил сифатида қаралган. Тиндиргич чўкиндилари фракцион таркибининг асосий қисмини > 0,25 ва 0,25-0,010 мм диаметрдаги заррачалар ташкил этиб, уларнинг ўрта ҳисобдаги умумий улуши тиндиргичнинг кириш қисмида 69 % ва чиқиш қисмида 60 %ни ташкил этиши аниқланган. Дарё чўкиндиларининг кимёвий таркиби ҳам алоҳида хусусиятга эга эканлиги, экин далалари учун керакли озуқа манбаларига бойлиги ўрганилди. Олинган натижалар асосида тиндиргич иш режими, чўкиндилар миқдорини бошқариш орқали кимёвий бирикмалар миқдорини тартибга солиш мумкинлиги бўйича хулосалар берилган.

  • O'qishlar soni94
  • Nashr sanasi31-07-2020
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar89-96
Ўзбек

Мақолада Сирдарё ҳавзасидаги КФК-Сўх тўйинтирувчи канали тиндиргичидаги чўкиндиларнинг фракцион ва кимёвий таркиби ўрганилган ҳамда улардан фойдаланиш имкониятлари таҳлил қилинган. Ушбу жараённи ўрганишда тиндиргичда сув билан бирга ҳаракатланаётган чўкиндиларнинг фракцион ва агрокимёвий таркиби ҳамда сувдаги улушининг тиндиргич узунлиги бўйлаб ўзгариши асосий омил сифатида қаралган. Тиндиргич чўкиндилари фракцион таркибининг асосий қисмини > 0,25 ва 0,25-0,010 мм диаметрдаги заррачалар ташкил этиб, уларнинг ўрта ҳисобдаги умумий улуши тиндиргичнинг кириш қисмида 69 % ва чиқиш қисмида 60 %ни ташкил этиши аниқланган. Дарё чўкиндиларининг кимёвий таркиби ҳам алоҳида хусусиятга эга эканлиги, экин далалари учун керакли озуқа манбаларига бойлиги ўрганилди. Олинган натижалар асосида тиндиргич иш режими, чўкиндилар миқдорини бошқариш орқали кимёвий бирикмалар миқдорини тартибга солиш мумкинлиги бўйича хулосалар берилган.

Русский

В статье изучены химический и фракционный составы наносов в отстойнике обогатительного канала КФК-Сух, находящегося в водоеме р. Сырдарья, а также проанализированы возможности их использования. При изучении этого процесса в качестве основного фактора рассмотрено изменение в отстойнике фракционного и агрохимического составов наносов, движущихся вместе с водой, и изменение их доли в воде по длине отстойника. Основную часть фракционного состава в отстойнике составляют частицы диаметром >0,25 и 0,25-0,01 мм. Определена суммарная средняя расчетная их доля во входной части отстойника – 69 % и выходной части – 60 %. Изучен химический состав речных наносов, имеющих особые свойства для посевных полей и являющихся продуктом обогащения почвы. На основе полученных результатов изучения режима работы отстойника и регулирования количества наносов сделаны выводы о возможностях управления наличием в их составе химических соединений, а также их количественными характеристиками.

English

The article studies the chemical and fractional composition of pumps and the possibilities of their use in the sump of the enrichment channel KFK-Sukh, located in the reservoir of the river Syr Darya. When studying this process, the change in the sediment of fractional and agrochemical compositions of pumps moving with water and the change in their fraction in water along the length of the settler have been considered as the main factor. The bulk of the fractional composition in the sump is made up of particles with a diameter of > 0.25 and 0.25-0.01 mm, their total average calculated proportion in the inlet part of the sump is 69% and in the output part 60%. The study deals with the chemical composition of river pumps as an enrichment product with special properties for sowing fields. Based on the results on the mode of operation of the sump and the regulation of the number of pumps, the relevant conclusions on the possibility of controlling chemical compounds, as well as their quantities have been drawn.

Havola nomi
1 Liu C., Walling D. E., He Y. The International Sediment Initiative case studies of sediment problems in river basins and their management // International Journal of Sediment Research. – Elsevier, 2018. – N 33 (2). – Pp. 216-219.
2 Raveendra K. Design of Irrigation Canals // Planning and Evaluation of Irrigation Projects. – Elsevier: Academic Press, 2017. – Pp. 283-318.
3 Walling D. E. The sediment delivery problem // Journal of Hydrology. – Elsevier, 1983. – N 65 (1–3). – Pp. 209-237.
4 Jurik L., Zelenakova M., Kaletova T., Arifjanov A. Smal Water Reservoirs: Sources of Water for Irrigation // Water resources in Slovakia: Part 1. – Elsevier, 2019.
5 Julien P.Y. River mechanics. – Second Edition. – Colorado State University: Cambridje University Press, 2018.
6 Самиев Л.Н., Ибрагимова З.И., Аллаёров Д.Ш., Бабажанов Ф.К. Тиндиргич иш режиминиг магистрал каналнинг гидравлик параметрларига таъсири // Ирригация ва мелиорация журнали. – 2019. – № 2 (16). – 24-27 б.
7 Arifjanov A.M., Apakxo’jaeva T.U., Huska D. Sediment movement mode in rivers of Uzbekistan – Environmental Aspects // Acta horticulturae et regiotecturae. – 2018. – № 13.
8 Latipov I.Sh., Арифжанов А.М. Tasks (Questions) of movement of mixed flow in open channels. – T., 1994. – 110 p.
9 Klyukanova I.A. Suspended sediments of the Amudaryo and their irrigation importance. – M.: Nauka, 1971. – 120 p.
10 Abu Alyants S.X. Stable and transitional regimes in artificial channels. – L.: Gidrometeoizdat, 1981. – 232 p.
Kutilmoqda