168

Ушбу мақолада шолининг Гулжаҳон навининг дала унувчанлиги, кўчат қалинлиги, сақланувчанлиги, ўсиши, барг сатҳи ва қуруқ масса шаклланишига турли уруғ экиш ва азотли ўғитлар билан озиқлантириш меъёрларининг таъсири баён этилган. Уруғ экиш меъёри гектарига 3 млн донадан 6 млн донага ортиб борганда, дала унувчанлиги 17,9 фоизга камайган, ўрим-йиғим давригача кўчат сақланувчанлиги 2,4 фоизга ортган. Азотли ўғитлар меъёри N90дан N150гача ортиб борганда, дала унувчанлиги 1,9 фоизга ортиб, ўрим-йиғим давригача кўчат сақланувчанлиги 2,3 фоизга камайган. Уруғ экиш меъёри билан ўсимлик бўйи (r = 0,49) ва тўғри корреляцияда, бир ўсимлик барг сатҳи (r = – 0,67) ва бир ўсимлик қуруқ массаси (r = – 0,73) тескари корреляцияда, озиқлантириш меъёри билан бир ўсимликнинг барг сатҳи (r = 0,64), бир ўсимлик қуруқ массаси (r = 0,55), ўсимлик бўйи (r = 0,88) тўғри корреляцияда бўлган.

  • O'qishlar soni168
  • Nashr sanasi28-04-2021
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar43-49
Ўзбек

Ушбу мақолада шолининг Гулжаҳон навининг дала унувчанлиги, кўчат қалинлиги, сақланувчанлиги, ўсиши, барг сатҳи ва қуруқ масса шаклланишига турли уруғ экиш ва азотли ўғитлар билан озиқлантириш меъёрларининг таъсири баён этилган. Уруғ экиш меъёри гектарига 3 млн донадан 6 млн донага ортиб борганда, дала унувчанлиги 17,9 фоизга камайган, ўрим-йиғим давригача кўчат сақланувчанлиги 2,4 фоизга ортган. Азотли ўғитлар меъёри N90дан N150гача ортиб борганда, дала унувчанлиги 1,9 фоизга ортиб, ўрим-йиғим давригача кўчат сақланувчанлиги 2,3 фоизга камайган. Уруғ экиш меъёри билан ўсимлик бўйи (r = 0,49) ва тўғри корреляцияда, бир ўсимлик барг сатҳи (r = – 0,67) ва бир ўсимлик қуруқ массаси (r = – 0,73) тескари корреляцияда, озиқлантириш меъёри билан бир ўсимликнинг барг сатҳи (r = 0,64), бир ўсимлик қуруқ массаси (r = 0,55), ўсимлик бўйи (r = 0,88) тўғри корреляцияда бўлган.

Русский

В данной статье изложены результаты исследования влияния норм высева семян и внесения азотных удобрений на полевую всхожесть, сохраняемость растений, формирование листовой поверхности и сухой массы риса сорта Гулжахон. При увеличении нормы посева с 3 млн до 6 млн ед. на гектар полевая всхожесть уменьшилась на 17,9 %, сохраняемость растений до сбора урожая увеличилась на 2,4 %. При увеличении уровня азотных удобрений с N90 до N150 полевая всхожесть увеличилась на 1,9 %, сохраняемость растений до сбора урожая сократились на 2,3 %. Выявлено, что высота растений (r = 0,49) положительна, площадь листьев (r = – 0,67), сухая масса растений (r = – 0,73), что отрицательно коррелирует с нормой высева семян. Доза азотного питания имеет положительную связь с площадью листьев (r = 0,64), сухой массой растений (r = 0,55) и высотой растений (r = 0,88).

English

This article describes the impacts of the seeding rates of seeds and nitrogen fertilizers on the field germination as well as on preservation of plants and forming of the leaf area and dry mass of the rice of Guljakhon variety. With an increase in the seeding rate from 3 to 6 million pieces per hectare, the field germination rate has decreased by 17,9 %, and the survival rate of plants before harvest has improved by 2,4%. Increased levels of nitrogen fertilizers from N90 to N150 have improved the field germination by 1.9 %, and have dropped preservation of plants before harvest by 2,3%. It has been revealed that the plant height (r = 0,49) is positive, the leaf area (r = -0,67), and dry weight of plants (r = -0,73) negatively correlate with the seeding rate. The nitrogen nutrition dose has a positive relationship with the leaf area (r = 0,64), dry weight of plants (r = 0,55) and plant height (r = 0,88).

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Qalandarov B.I. qishloq xo'jaligi bo'yicha falsafa fanlari doktori (PhD) Sholichilik ilmiy-tadqiqot instituti ilmiy ishlar bo'yicha direktor o'rinbosari
Havola nomi
1 Saimnazarov Yu.B., Djumanov Z.N. va boshqalar O’zbekistonda sholi etishtirish bo’yicha uslubiy ko’rsatma [Methodological guidelines for the cultivation of rice in Uzbekistan] Tashkent, 2009, pр. 3-31.
2 Seitova J.A. Agrotehnika risa. [Rice agrotechnology]. Kazahstan, 2014, pр. 87-90.
3 O’razmetov Q.K. Kechpishar sholi navlari xosildorligiga ekish muddati va me’yorlarining ta’siri. [Influence of sowing timing and norms on yield of late rice varieties] (PhD) diss. Abstract. Tashkent, 2017, pр. 15-45.
4 Qashkabayeva Ch.T. O’tloqi-botqoq tuproq sharoitida o’rtapishar sholi navlarini xosildorligiga etishtirish agrotehnikasining ta’sirini o’rganish. [To study the effect of agrotechnics on the yield of medium-ripe rice varieties in meadow-swampy soil conditions]. (PhD) diss. Abstract. Tashkent, 2018, pр. 74-80, 107-109.
5 Qishloq ho’jalik ekinlarini Davlat nav sinash nazoratidan o’tkazish qo’llanmasi. [Manual for State Variety Testing of Agricultural Crops]. Tashkent, 1994, pр. 7-53.
6 Vishnu M. Bhan and H.K. Pande. Measurement of leaf area of rice doi: 10.2134/agronj 1966.00021962005800040029/. Agronomy journal, 1966, 454 p.
7 Dzyuba V.A. Teoriticheskoe i prikladnoe rastenievodstvo: na primyere pshenici, yachmenya i risa. Nauchno-metodicheskoe posobie. [Theoretical and applied crop production: the example of wheat, barley and rice. Scientific handbook]. Krasnodar, 2010, pр. 187-446.
8 Zhailybaev K.N., Tauzhenov I.A., Nurmat N.K. Urojaynost’ risa v zavisimosti ot azotnih udobreniy i norm visyeva semyan. [Rice yield depending on nitrogen fertilizers and seed seeding rates]. Grain farming, 2003, no.4, pр. 21-23.
9 Zelenskiy G.L. Ris: biologicheskie osnovi selekcii i agrotehniki. Monografiya. [Rice: the biological basis of breeding and agricultural technology]. Krasnodar: KubGAU, 2016, 236 p.
10 Ijik N.K. Polyevaya vshojest’ semyan. [Field germination of seeds]. K.: Urojay, 1976, 200 p.
11 Karlihanov T.K. i dr. Rekomendacii po resursosbyeregayushhey tehnologii vozdelivaniya risa. [Recommendations for resource-saving rice cultivation technology]. Kizilorda, 2008, 18 p.
12 Kidin V.V. Osnovi pitaniya rasteniy i primenenie udobreniy. [Fundamentals of plant nutrition and the use of fertilizers]. Moscow, 2008, 416 p.
13 Kovalev G.L. Zelenskiy, V.N. i dr. Osobennosti agrotehniki novih sortov risa: rekomendacii. [Features of agricultural technology of new varieties of rice: recommendations]. Krasnodar, 2010, 15 p.
14 Le Min’ Ch’et. Vliyanie razlichnih doz azota na organogenez i produktivnost’ rasteniy risa. [Influence of different doses of nitrogen on organogenesis and productivity of rice plants]. Krasnodar, 2010, pр. 24-28.
15 Nichiporovich A.A., Stroganova L.E., Chmora S.N., Vlasova M.P. Fotosinteticheskaya deyatel’nost’ rasteniy v posyevah. [Photosynthetic activity of plants in crops]. Moscow, 1961, 135 p.
16 Chijikov V.N. Produktivnost’ novih sortov risa v zavisimosti ot urovnya azotnogo pitaniya. Risovodstvo. [Productivity of new varieties of rice depending on the level of nitrogen nutrition]. 2002, no 1, pр. 54-58.
17 Chijikov V.N., Andrusenko V.V. Chistaya produktivnost’ fotosinteza i urojaynost’ risa v zavisismosti ot urovnya azotnogo pitaniya. Risovodstvo. [Net productivity of photosynthesis and productivity of rice depending on the level of nitrogen nutrition]. 2004, no 4, pр. 83-86.
18 Shilovskiy V.N., Ruban V.Ya. Izmenchivost’ priznakov selekcionnogo matyeriala risa v zavisimosti ot norm visyeva semyan Risovodstvo. [Variability of the traits of rice breeding material depending on the seeding rates]. Vir. 6, 2005, pр. 66-69.
19 Akinwale M.G., Gregorio G., Nwilene F., Akinyele B.O., Ogunbayo S.A., Odiyi A.C. Heritability and correlation coefficient analysis for yield and its components in rice (Oryza sativa L.). African Journal of Plant Science, 2011, 5 (3), pр. 207-212.
20 Artacho P., Bonomelli C., Meza F. Nitrogen application in irrigated rice growth in Mediterranean conditions: Effects on grain yield, dry matter production, nitrogen uptake, and nitrogen use efficiency. Journal of Plant Nutrition 32: 2009, pр. 1574-1593.
Kutilmoqda