171

Корхоналар ҳар қандай кишилик жамияти иқтисодиётининг асосий бўғини, мос равишда, бошқарув воситаси бўлган бухгалтерия ҳисобининг муҳим субъектлари ҳисобланади. Корхоналар орқали моддий ва номоддий неъматлар яратилади, турли ишлар бажарилади, хизматлар кўрсатилади ҳамда улар истеъмолчиларга етказиб берилади. Корхоналар сонини кўпайтириш, уларни бирлаштириш, йириклаштириш, ҳамкорликдаги фаолият турларини ривожлантириш, мамлакат ялпи ички маҳсулоти ҳажмини ошириш, аҳолини иш билан таъминлаш ва даромадини ошириш одамлар ҳаёт даражаси ва фаровонлигини юксалтиришнинг муҳим омилларидан биридир. Ушбу мақолада корхоналарни қайта ташкил этишни амалга ошириш шароитида бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий ҳисоботни шакллантиришнинг асосий қоидалари республикамизда амалда бўлган қонунлар ва қонуности ҳужжатлари, чунончи, миллий стандартлар асосида очиб берилган. Pеспубликамиз иқтисодиётининг бош бўғини, мос равишда, бухгалтерия ҳисобининг асосий субъектлари бўлган корхоналарни қайта ташкил қилиш шаклларининг моҳияти, хусусиятлари ва уларни амалга ошириш тартиблари таҳлил қилинган. Шунингдек, мақолада корхоналарни қайта ташкил этиш шароитида бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий ҳисоботни шакллантиришга қўйиладиган умумий талаблар кўрсатиб ўтилган.

  • O'qishlar soni171
  • Nashr sanasi27-08-2021
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar39-48
Ўзбек

Корхоналар ҳар қандай кишилик жамияти иқтисодиётининг асосий бўғини, мос равишда, бошқарув воситаси бўлган бухгалтерия ҳисобининг муҳим субъектлари ҳисобланади. Корхоналар орқали моддий ва номоддий неъматлар яратилади, турли ишлар бажарилади, хизматлар кўрсатилади ҳамда улар истеъмолчиларга етказиб берилади. Корхоналар сонини кўпайтириш, уларни бирлаштириш, йириклаштириш, ҳамкорликдаги фаолият турларини ривожлантириш, мамлакат ялпи ички маҳсулоти ҳажмини ошириш, аҳолини иш билан таъминлаш ва даромадини ошириш одамлар ҳаёт даражаси ва фаровонлигини юксалтиришнинг муҳим омилларидан биридир. Ушбу мақолада корхоналарни қайта ташкил этишни амалга ошириш шароитида бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий ҳисоботни шакллантиришнинг асосий қоидалари республикамизда амалда бўлган қонунлар ва қонуности ҳужжатлари, чунончи, миллий стандартлар асосида очиб берилган. Pеспубликамиз иқтисодиётининг бош бўғини, мос равишда, бухгалтерия ҳисобининг асосий субъектлари бўлган корхоналарни қайта ташкил қилиш шаклларининг моҳияти, хусусиятлари ва уларни амалга ошириш тартиблари таҳлил қилинган. Шунингдек, мақолада корхоналарни қайта ташкил этиш шароитида бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий ҳисоботни шакллантиришга қўйиладиган умумий талаблар кўрсатиб ўтилган.

Русский

Как известно, предприятия являются важными субъектами бухгалтерского учета, который в свою очередь является главным звеном экономики любого отдельного общества как средство управления. Через предприятия создаются материальные и нематериальные блага, выполняются различные работы, оказываются услуги потребителям. Увеличение количества предприятий, их слияние, расширение, развитие совместной деятельности – один из важных факторов увеличения благосостояния страны, занятости, доходов и уровня жизни населения. В данной статье раскрываются основные правила бухгалтерского учета и финансовой отчетности в контексте реорганизации предприятий на основе действующих нормативных правовых актов, в том числе национальных стандартов. Раскрыты сущность, особенности и порядок реорганизации предприятий, являющихся основными субъектами бухгалтерского учета, главным звеном экономики республики. В статье также изложены общие требования к бухгалтерскому учету и финансовой отчетности в условиях реорганизации предприятий.

English

Enterprises are regarded as important subjects of accounting, which is the main link in the economy of an individual society, respectively, as a means of management. Through enterprises, tangible and intangible goods are created, various works are performed, services are provided and delivered to consumers. An increase of the number of companies, their merger and expansion, as well as development of joint activities are the important factors in raising of a country’s GDP, employment and income, improving of the living standards and welfare. This article reveals basic rules of accounting and financial reporting in the context of reorganization of enterprises on the basis of current laws and regulations of a country, including national standards. The essence, features and procedures for reorganization of enterprises, considered as the main subjects of accounting, the main link of the economy of the republic, are also revealed. The article outlines general requirements for accounting and financial reporting in the context of reorganization of enterprises.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Urazov K.B. iqtisodiyot fanlari doktori, professor, “Buxgalteriya hisobi va audit” kafedrasi Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
2 Abdurasulov J.A. “Buxgalteriya hisobi va audit” kafedrasi magistranti Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
Havola nomi
1 “Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o‘tish bo‘yicha qo‘shimcha choratadbirlar to‘g‘risida. [On additional measures to transfer to international financial reporting standards]. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 24-fevraldagi PQ-4611-son qarori.
2 23-son BHMS “Qayta tashkil etishni amalga oshirishda moliyaviy hisobotni shakllantirish”. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 27.06.2005 y. 1484-son bilan ro‘yxatga olingan. [IFRS 23 “Formation of financial statements in the implementation of reorganization]. Ministry of Justice of the Republic of Uzbekistan 27.06.2005, registered under no. 1484.
3 O‘zbekiston Respublikasi qonuni “Buhgalteriya hisobi to‘g‘risida” (Yangi tahriri), 13.04.2016 yil, O‘RQ-404-son. [Law of the Republic of Uzbekistan “On Accounting” (New edition)], 13.04.2016, no. ZRU-404.
4 19-son BHMS “Inventarizastiyani tashkil etish va o‘tkazish”. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 02.11.1999 y. 833-son bilan ro‘yxatga olingan. [IFRS 19 “Organizing and Conducting Inventories”]. Ministry of Justice of the Republic of Uzbekistan 02.11.1999, registered under no. 833.
5 O‘zbekiston Respublikasi qonuni «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida» (Yangi tahriri), 26.04.1996-y. 223-I-son. [Law of the Republic of Uzbekistan «On Joint Stock Companies and Protection of Shareholders’ Rights». (new edition)]. April 26, 1996 223-I-son.
6 “Moliyaviy hisobot shakllari va ularni to‘ldirish qoidalari”. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002-yil 27-dekabrdagi 140-son buyrug‘i bilan tasdiqlangan. [“Financial reporting forms and rules for their completion”]. Approved by the Order of the Ministry of Finance of the Republic of Uzbekistan dated December 27, 2002, no. 140.
7 O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi. O‘zR 30.12.2019-y. O‘RQ-599-son Qonuni bilan tasdiqlangan. [Tax Code of the Republic of Uzbekistan]. UzR 30.12.2019 Approved by Law, no. ZRU-599.
8 5-son BHMS “Asosiy vositalar” O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 20.01.2004 y. 1299-son bilan ro‘yxatga olingan. [IFRS 5 “Fixed Assets” issued by the Ministry of Justice of the Republic of Uzbekistan on 20.01.2004]. Registered under no. 1299.
9 7-son BHMS “Nomoddiy aktivlar” O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 27.06.2005-y. 1485-son bilan ro‘yxatga olingan. [IFRS 7 Intangible Assets issued by the Ministry of Justice of the Republic of Uzbekistan on 27.06.2005]. Registered under no. 1485.
10 O‘zbekiston Respublikasi qonuni “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida” (Yangi tahriri), 26.04.1996 y. 223-I-son. [Law of the Republic of Uzbekistan “On Joint Stock Companies and Protection of Shareholders’ Rights” (new edition)]. April 26, 1996 223-I-son.
11 O‘zbekiston Respublikasi qonuni “Mas’uliyati cheklangan hamda qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatlar to‘g‘risida”, 06.12.2001-y. 310-II-son. [Law of the Republic of Uzbekistan “On Limited Liability and Additional Liability Companies”]. 06.12.2001, no. 310-II.
12 O‘zbekiston Respublikasi qonuni «Xususiy korxona to‘g‘risida», 11.12.2003-y. 558-II-son. [Law of the Republic of Uzbekistan “On Private Enterprise”]. 11.12.2003, no. 558-II.
13 O‘zbekiston Respublikasi qonuni “Oilaviy tadbirkorlik to‘g‘risida”, 26.04.2012 y. O‘RQ327-son. [Law of the Republic of Uzbekistan “On Family Business”]. April 26, 2012, no. O‘RQ327.
14 O‘zbekiston Respublikasi qonuni “Xo‘jalik shirkatlari to‘g‘risida”, 06.12.2001 y. 308-II-son. [Law of the Republic of Uzbekistan “On Economic Companies”]. December 6, 2001, no. 308-II.
15 Davlat korxonalari to‘g‘risida Nizom. (O’zR VM 16.10.2006 y. 215-son qarori bilan tasdiqlangan). [Regulations on state enterprises (approved by the Resolution of the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan dated 16.10.2006, no. 215)].
16 O‘zbekiston Respublikasining fuqarolik kodeksi, 21.12.1995. [Civil Code of the Republic of Uzbekistan]. 21.12.1995.
17 3-son MHXS (IFRS) “Biznes birlashuvlari”. [IFRS 3 “Business Associations”].
18 10-son MHXS «Konsolidastiyalangan moliyaviy hisobot”. [IFRS 10 “Consolidated Financial Statements].
19 23-son BHMS “Qayta tashkil etishni amalga oshirishda moliyaviy hisobotni shakllantirish”. [IFRS 23 “Formation of financial statements in the implementation of reorganization].
20 8-son BHMS “Konsolidasiyalangan moliyaviy hisobotlar va sho‘ba xo‘jalik jamiyatlariga investitiyalar”. [IFRS 8. Consolidated Financial Statements and Investments in Subsidiaries].
21 O‘zdavstat veb sayt materiallari. [Uzdavstat website materials].
22 Available at: https://uz.sputniknews.ru/20210529/chislo-gospredpriyatiy-vuzbekistane-sokratyat-na-75-k-2025-godu-18977013.html(https://uz.sputniknews. ru/20210529/chislo-gospredpriyatiy-v-uzbekistane-sokratyat-na-75-k-2025- godu-18977013.html).
23 Plotnikov V.S., Plotnikova O, V. Ob’edinenie biznesa i konsolidirovannaya finansovaya otchetnost. [Consolidation of business and consolidated financial reporting]. Uchebnoe posobie, Moscow, INFRA-M Publ., 2018.
24 Tashnazarov S.N. Moliyaviy hisobotning nazariy va metodologik asoslarini takomillashtirish. [Improving the theoretical and methodological basis of financial reporting]. Monografiya. Publisher SIA OmniScriptum Publishing. GlobeEdit Publishing house, 2018, 280 p. ISBN-13:978-613-8-24050-1.
25 Tashnazarov S.N. Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari. [International Financial Reporting Standards]. Darslik, Tashkent, “Iqtisod-Moliya” Publ., 2019.
26 Urazov K.B. Buxgalteriya moliyaviy hisobi. [Accounting financial accounting]. Oquv qo‘llanma. Samarqand, SamISI, 2013, 226 p.
Kutilmoqda