195

Ушбу мақолада умумий ўрта таълим мактабларида ижтимоий-гуманитар фанларни ўқитиш жараёнида ўқувчининг мустақил фикрлаш компетенциясини ривожлантиришда таълим мазмунини белгилаб берувчи асосий омиллардан бири ўқув дарсликларининг муҳим ўрни ва аҳамияти баён этилган. Ижтимоийгуманитар фанларни ўқитиш сифат-самарадорлигини оширишнинг асосий омили сифатида дарсликларга қўйиладиган педагогик ва психологик тамойиллар кўрсатилган. Шунингдек, ижтимоийгуманитар ўқув фанлари мазмун-моҳиятини белгилаш ва кўзланган мақсадга эришишда мавжуд дидактик параметрларни ҳисобга олиш зарурлиги қайд этилган. Ўқувчиларнинг мустақил фикрлаш компетенцияларини ривожлантиришга йўналтирган мактаб дарслигининг мазмунини белгилаш бўйича тавсиялар берилган.

  • O'qishlar soni195
  • Nashr sanasi24-02-2022
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar46-55
Ўзбек

Ушбу мақолада умумий ўрта таълим мактабларида ижтимоий-гуманитар фанларни ўқитиш жараёнида ўқувчининг мустақил фикрлаш компетенциясини ривожлантиришда таълим мазмунини белгилаб берувчи асосий омиллардан бири ўқув дарсликларининг муҳим ўрни ва аҳамияти баён этилган. Ижтимоийгуманитар фанларни ўқитиш сифат-самарадорлигини оширишнинг асосий омили сифатида дарсликларга қўйиладиган педагогик ва психологик тамойиллар кўрсатилган. Шунингдек, ижтимоийгуманитар ўқув фанлари мазмун-моҳиятини белгилаш ва кўзланган мақсадга эришишда мавжуд дидактик параметрларни ҳисобга олиш зарурлиги қайд этилган. Ўқувчиларнинг мустақил фикрлаш компетенцияларини ривожлантиришга йўналтирган мактаб дарслигининг мазмунини белгилаш бўйича тавсиялар берилган.

Русский

В статье описывается важная роль и значение учебников в развитии компетенции самостоятельного мышления учащихся в процессе обучения социально-гуманитарным наукам в общеобразовательных школах, учебники являются одним из основных факторов, определяющих содержание образования. Педагогические и психологические принципы, изложенные в учебниках, выделены как ключевой фактор повышения качества и эффективности преподавания социальных и гуманитарных наук. Также отмечено, что при определении содержания социально-гуманитарных наук следует учитывать и существующие дидактические параметры в достижении желаемого результата. Даны рекомендации по определению содержания школьного учебника, ориентированного на развитие самостоятельного мышления у учащихся.

English

This article describes the essential role and value of textbooks in the development of an independent-thinking competence with students in the process of teaching social sciences and humanities in the secondary education schools, which represent one of the major factors determining the content of education. The pedagogical and psychological principles outlined in the textbooks are highlighted as a crucial element in enhancing the quality and effectiveness of teaching social sciences and humanities. It is also noted, that in achieving a desired result, existing didactic parameters should be taken into account when creating the content of social sciences and humanities. Recommendations are given for forming the content of a school textbook with an emphasis on the development of independent thinking skills with students.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Musayev J.P. geografiya fanlari nomzodi, dotsent O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi ilmiy kotibi
Havola nomi
1 Yo‘ldoshev Q. Yangilangan pedagogik tafakkur va umumta’lim maktablarida adabiyot o‘qitishning ilmiy-metodik asoslari [Renewed pedagogical thinking and the scientific and methodological basis of teaching literature in secondary schools]. Abstract of PhD thesis. Tashkent, 1997, p. 49.
2 Izmailov A.E. Narodnaya pedagogika: pedagogicheskie vozzreniya narodov Srednei Azii i Kazakhstana [Folk Pedagogy: Pedagogical Views of the Peoples of Central Asia and Kazakhstan]. Moscow, Pedagogika, 1991, 252 p.
3 Karimova V., Sunnatova R., Tojiboeva R. Mustaqil fikrlash [Independent thinking]. A Textbook for Academic High Schools and Vocational Colleges. Tashkent, Sharq. 2000, 112 p.
4 O‘zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi darsligining rasmiy veb-sayti [Official website of the textbook of economic and social geography of Uzbekistan.]. 2019. Available at: www.geografiya8.uz/.
5 Musayev P., Musayev J. O‘zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasidan o‘qituvchi kitobi [Teacher’s book on economic and social geography of Uzbekistan]. Tashkent, Marifat-madadkor, 2003, 124 p.
6 Musayev P. Maktab geografiya darsliklarini yaratish mezonlari [Criteria for creating school geography textbooks]. Tashkent, 1994, Uzbek Scientific Research Institute of Pedagogical Sciences, p. 14.
7 Lailo V.V. Povyshenie gramotnosti i razvitie myshleniya [Increased literacy and development of thinking]. Moscow, Drofa, 2002, 93 p.
8 Musayev J. Darslik – didaktik majmuadir [The textbook is a didactic complex]. Prospects for the development of general secondary education. Materials of the Republican scientific-practical conference. Tashkent, Uzbek Scientific Research Institute of Pedagogical Sciences, 2006, pp. 280-284.
9 Musayev J.P. Mustaqil fikrlashga yo‘naltirilgan o‘quv materiallarini modellashtirish texnologiyasi [Technology for modeling learning materials for independent thinking]. Maktab va hayot – School and life, 2008, no. 7-8, pp. 11-12.
10 Safarova R. et al. Umumiy o‘rta ta’lim mazmunini modernizasiyalashning didaktik parametrlari [Didactic parameters of modernization of the content of general secondary education]. Tashkent, Fan Publ., 2008, p. 224.
11 Umarov A. Musayev J. Innovasion darsliklar [Innovative textbooks]. Methodology of exact and natural sciences, 2019, no. 4.
12 Yaminova S.H. O‘quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirishda ssenariyli o‘qitish usulidan foydalanish [Use scenario teaching to develop students’ independent thinking skills]. PhD thesis. Tashkent, 1997, p. 198.
13 Hoshimova M. Talabalarning axloqiy tarbiyasini rivojlantirishda ruhiyatga oid bioenergetik bilimlardan foydalanishning nazariy-amaliy asoslari [Theoretical and practical bases of using bioenergetics knowledge of psychology in the development of moral education of students]. Doctor’s degree dissertation. Tashkent, 2006, 307 p.
14 Musayev P., Musayev J. Geografiya – O‘zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi [Geography is the economic and social geography of Uzbekistan]. Textbook for 8th graders. Tashkent, Sharq, 2019, 176 p.
15 Burke B. Bell hooks on education, the encyclopedia of informal education. 2004. Available at: www.infed.org/thinkers/hooks.htm/. (accessed 14.05.2010).
16 Zürcher R. Teaching-learning processes between informality and formalization. The encyclopaedia of informal education, 2010.
Kutilmoqda