425

Maqolada Farg‘ona vodiysi sharoitida ochiq urug‘li o‘simliklarda yashovchi so‘ruvchi hasharotlar ekologik-faunistik jihatdan tahlil etilgan. Ochiq urug‘li daraxt va butalarda shiralarning 7 turi va qalqondorlarning 2 turi uchrashi qayd etilgan. Ulardan Cinara pinicola, qalqondorlardan Carulaspis visci va Carulaspis minima turlari Farg‘ona vodiysi sharoitida ilk marta qayd etildi.

So‘ruvchi hasharotlarning ozuqa o‘simliklariga bog‘lanish darajasiga ko‘ra bir pog‘onali ozuqa spektriga ega bo‘lgan turlar (Cinara picea, Eulachnus alticola, E.tauricus, Carulaspis minima, C.visci), ikki pog‘onali ozuqa spektriga ega bo‘lgan turlar (Cinara tujafilina) ekologik qatoriga ajratilgan.

Shiralar va qalqondorlarning muhim turlari biologiyasi va ekologik xususiyatlari bo‘yicha izlanishlar olib borilgan. Zararkunandalarning entomofaglarini tadqiq etishga doir dastlabki natijalar olingan.

  • Internet havola
  • DOIhttps://doi.org/10.56292/SJFSU/vol28_iss2/a54
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana15-07-2022
  • O'qishlar soni397
  • Nashr sanasi30-06-2022
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar290-294
Ўзбек

Maqolada Farg‘ona vodiysi sharoitida ochiq urug‘li o‘simliklarda yashovchi so‘ruvchi hasharotlar ekologik-faunistik jihatdan tahlil etilgan. Ochiq urug‘li daraxt va butalarda shiralarning 7 turi va qalqondorlarning 2 turi uchrashi qayd etilgan. Ulardan Cinara pinicola, qalqondorlardan Carulaspis visci va Carulaspis minima turlari Farg‘ona vodiysi sharoitida ilk marta qayd etildi.

So‘ruvchi hasharotlarning ozuqa o‘simliklariga bog‘lanish darajasiga ko‘ra bir pog‘onali ozuqa spektriga ega bo‘lgan turlar (Cinara picea, Eulachnus alticola, E.tauricus, Carulaspis minima, C.visci), ikki pog‘onali ozuqa spektriga ega bo‘lgan turlar (Cinara tujafilina) ekologik qatoriga ajratilgan.

Shiralar va qalqondorlarning muhim turlari biologiyasi va ekologik xususiyatlari bo‘yicha izlanishlar olib borilgan. Zararkunandalarning entomofaglarini tadqiq etishga doir dastlabki natijalar olingan.

Русский

В статье проведен эколого-фаунистический анализ сосущих насекомых, обитающих на голосеменных растениях в условиях Ферганской долины. На голосемянных деревьях и кустарниках отмечено 7 видов тлей и 2 вида ящериц. Среди них Cinara pinicola, Carulaspis visci и Carulaspis minima со щитов впервые отмечены в Ферганской долине.

По степени прикрепления сосущих насекомых к кормовым растениям выделяют виды с одноступенчатым спектром питания (Cinara picea, Eulachnus alticola, E.tauricus, Carulaspis minima, C.visci) и виды с двухступенчатым спектром питания (Cinara tujafilina) делятся на экологические ниши.

Были проведены исследования биологии и экологических характеристик важных видов тлей и ящериц. Получены предварительные результаты по изучению энтомофагов вредителей.

English

The article provides an ecological and faunistic analysis of sucking insects living on gymnosperms in the conditions of the Ferghana Valley. On gymnosperms and shrubs, 7 species of aphids and 2 species of lizards were noted. Among them, Cinara pinicola, Carulaspis visci and Carulaspis minima were recorded from shields for the first time in the Ferghana Valley.

According to the degree of attachment of sucking insects to forage plants, species with a one-stage nutritional spectrum (Cinara picea, Eulachnus alticola, E.tauricus, Carulaspis minima, C.visci) and species with a two-stage nutritional spectrum (Cinara tujafilina) are divided into ecological niches.

Studies have been conducted on the biology and ecological characteristics of important species of aphids and lizards. Preliminary results on the study of pest entomophages have been obtained.

Havola nomi
1 1. Akhmedov M.KH. K klassifikatsii mestoobitaniya tley // Organizm va muhit: Ikkinchi respublika simpoziumi ma’ruzalarining materiallari. –Toshkent, 1996. –B. 13-15. (To the classification of aphid habitats).
2 2. Ahmedov M.H., Qo‘shaqov J., Zokirov I. Biologiyadan ko‘rgazmali qurollar tayyorlash usullari. Uslubiy qo‘llanma. –Farg‘ona, 2007. – 39 b. (Methods of making visual aids on biology).
3 3. Zokirov I.I., Zokirova G.M., Kapizova D.R. Adventivnyye vidy nasekomykh (Insecta) ovoshchebakhchevykh kulʹtur Ferganskoy doliny // Academic research in educational sciences, 2021. –C. 39-45. (Adventive insect species (Insecta) of vegetable and gourd crops of the Fergana Valley)
4 4. Lakin G.F. Biometriya. - M.: Visshaya shkola, 1980. -372 s. (Biometria)
5 5. Mansurkhodzhayeva M.U. Fauna, biologiya i ekologicheskiye osobennosti tley (Homoptera, Aphidinea) introdutsirovannykh derevʹyev i kustarnikov Tashkenta.: Avtoref. dis. …kand. biol. nauk. –Tashkent, 1999. - 24 s. (auna, biology and ecological features of aphids (Homoptera, Aphidinea) of introduced trees and shrubs in Tashkent.).
6 6. Mustafayeva G. A. Vidovoy sostav shchitovok (Hemiptera: Diaspididae) Azerbaydzhana, ikh vredonosnostʹ i rasprostranennostʹ // Byulletenʹ nauki i praktiki. Elektron. zhurn. 2017. №3 (16). S. 86–98. (Species composition of scale insects (Hemiptera: Diaspididae) of Azerbaijan, their harmfulness and prevalence).
7 7. Narzikulov M.N. Tli (Homoptera, Aphididae) Tadjikistana i sopredelnix respublik Sredney Azii (Fauna Tadjikskoy SSR). - Dushanbe: Iz-vo ANTadj. SSR, 1962. T.IX. –vip. 1. – 272 s. (Aphids (Homoptera, Aphididae) of Tajikistan and neighboring republics of Central Asia (Fauna of the Tajik SSR).)
8 8. Nevskiy V.P. Tli Sredney Azii. UzOSTAZRa. –Tashkent,1929. -№16. -417 s. (Aphids of Central Asia).
9 9. Xusanov A.K. Sharqiy Farg‘ona shiralari (Homoptera: Aphidinea) faunasi va morfo-ekologik xususiyatlari: Biol. fan. fals. dokt. (PhD) diss. –Toshkent, 2017. - 110 b. (Fauna and morpho-ecological characteristics of Eastern Fergana aphids (Homoptera: Aphidinea).
10 10. Zokirov I.I. Markaziy Fargonaning sabzavot-poliz ekinlari hasharotlari faunasi va ekologiyasi: Biol.fan. dokt. diss. Avtoref. -Toshkent, 2019. - 59 b. (Fauna and ecology of vegetable-melon crop insects of Central Fergana).
11 11. Zokirov I.I. O`zbekiston faunasi lachnina (Homoptera, Lachnidae, Lachninae) shiralarining ozuqa spektri haqida // O`zbekiston biologiya jurnali. –Toshkent, 2009. –№ 2. (The fauna of Uzbekistan about the nutritional spectrum of Lachnina (Homoptera, Lachnidae, Lachninae) aphids)
12 12. Zokirov I.I., Kapizova D.R. Dеndrоfil kоksidlar entоmоfaglarining tadqiqiga dоir (Sharqiy Farg‘оna hududi misоlida) // Academic research in educational sciences, 2021. –C. 47-53. (On the study of entomophages of dendrophilic coccids (as an example of the Eastern Fergana region)).
Kutilmoqda