417

Maqolada jiddiy invaziv zararkunanda hisoblangan Leptinotarsa decemlineata Sayni 1824 turining Farg‘ona vodiysiga kirib kelishi va tarqalish yo‘nalishlari bayon etilgan. L.decemlineata vodiy mintaqasida aniqlangan 6 ta jiddiy invaziv turlarning biri hisoblanadi. Leptinotarsa decemlineata Say 1824 turi Farg‘ona vodiysi bo‘ylab Rishton → Markaziy Farg‘ona; O‘zbekiston → Markaziy Farg‘ona; Farg‘ona (tumani) → Markaziy Farg‘ona; Kosonsoy → Markaziy Farg‘ona yo‘nalishlarida tarqalib borgan.
Invaziv turlarning Markaziy Farg‘onaga kirib kelish yo‘nalishlari, tarqalish xususiyatlari, shuningdek ularning areallari kengayib borishida ozuqa resursi, harorat, namlik, yorug‘lik, shuningdek antropogen omillarning roli va ahamiyati muhimdir.
Kolorado qo‘ng‘izi Farg‘ona vodiysi sharoitida ertangi kartoshka agrotsenozlarida martning ikkinchi o‘n kunligidan boshlab iyunning o‘rtalariga qadar, kechki kartoshkada esa avgustning dastlabki kunlaridan oktabr o‘rtalariga qadar uchraydi.
Mazkur tur cho‘l hududiga oson moslashadi va yashovchanligini saqlab qoladi. Bu tur Farg‘ona vodiysi sharoitida 3 marta avlod beradi.

  • Internet havola
  • DOI10.56292/SJFSU/vol28_iss4/a50
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana09-11-2022
  • O'qishlar soni371
  • Nashr sanasi08-11-2022
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar245-249
Ўзбек

Maqolada jiddiy invaziv zararkunanda hisoblangan Leptinotarsa decemlineata Sayni 1824 turining Farg‘ona vodiysiga kirib kelishi va tarqalish yo‘nalishlari bayon etilgan. L.decemlineata vodiy mintaqasida aniqlangan 6 ta jiddiy invaziv turlarning biri hisoblanadi. Leptinotarsa decemlineata Say 1824 turi Farg‘ona vodiysi bo‘ylab Rishton → Markaziy Farg‘ona; O‘zbekiston → Markaziy Farg‘ona; Farg‘ona (tumani) → Markaziy Farg‘ona; Kosonsoy → Markaziy Farg‘ona yo‘nalishlarida tarqalib borgan.
Invaziv turlarning Markaziy Farg‘onaga kirib kelish yo‘nalishlari, tarqalish xususiyatlari, shuningdek ularning areallari kengayib borishida ozuqa resursi, harorat, namlik, yorug‘lik, shuningdek antropogen omillarning roli va ahamiyati muhimdir.
Kolorado qo‘ng‘izi Farg‘ona vodiysi sharoitida ertangi kartoshka agrotsenozlarida martning ikkinchi o‘n kunligidan boshlab iyunning o‘rtalariga qadar, kechki kartoshkada esa avgustning dastlabki kunlaridan oktabr o‘rtalariga qadar uchraydi.
Mazkur tur cho‘l hududiga oson moslashadi va yashovchanligini saqlab qoladi. Bu tur Farg‘ona vodiysi sharoitida 3 marta avlod beradi.

Русский

В статье описаны пути заноса и распространения Leptinotarsa decemlineata Say, 1824, считающегося серьезным инвазионным вредителем, в Ферганской долине. L.decemlineata является одним из 6 серьезно инвазивных видов, выявленных в районе долины. Leptinotarsa decemlineata Say, 1824 тип Риштон → Центральная Фергана по Ферганской долине; Узбекистан → Центральная Фергана; Фергана (район) → Центральная Фергана; Он распространился в направлении Косонсой → Центральная Фергана.
Важное значение имеют направления проникновения инвазионных видов в Центральную Фергану, особенности их распространения, а также роль и значение пищевых ресурсов, температуры, влажности, освещенности, а также антропогенных факторов в расширении их ареалов.
В условиях Ферганской долины колорадский жук встречается в утренних агроценозах картофеля со второй декады марта до середины июня, а в вечернем картофеле с первых чисел августа до середины октября. Этот вид легко приспосабливается к пустынной местности и сохраняет жизнеспособность. Этот вид размножается 3 раза в условиях Ферганской долины.
 

English

The article describes the arrival and distribution directions of Leptinotarsa decemlineata Say1824which is considered a serious invasive pest, in the Fergana Valley. L.decemlineata is one of the 6 seriously invasive species identified in the valley region. Leptinotarsa decemlineata Say, 1824 type spread along Rishton → Central Fergana along the Fergana valley; Uzbekistan → Central Fergana; Fergana (district) → Central Fergana; It spread in the direction of Kosonsoy → Central Fergana.
The directions of invasive species entering Central Fergana, their distribution characteristics, as well as the role and importance of food resources, temperature, humidity, light, as well as anthropogenic factors in the expansion of their areas are important.
In the conditions of the Fergana Valley, the Colorado potato beetle can be found in morning potato agrocenoses from the second ten days of March to mid-June, and in evening potatoes from the first days of August to mid-October. This species easily adapts to the desert area and remains viable. This species reproduces 3 times in the conditions of the Fergana Valley.

Havola nomi
1 1. Dale B. Gelman, Robert A. Bell, Lynda J.Liska and Jing S. Hu. Artificial diets for rearing the Colorado potato beetle, Leptinotarsa decemlineata // Journal of Insect Science. 2001 -№1(7): -P. 1-11.
2 2. Ergashev I.K., Murodov B.E. va boshq. O‘simliklar karantini laboratoriyasi va klinikasida foydalanish uchun uslubiy qo‘llanma. –Toshkent, 2018. - 68 b.
3 3. Xo‘jayev Sh.T. O‘simliklarni zararkunandalardan uyg‘unlashgan himoya qilish, hamda agrotoksikologiya asoslari. – Toshkent, 2014. - 540 b.
4 4. Zokirov I. I. et al. Phytophagous insects of vegetable and melon agrocenosis of Central Fergana //International Journal of Agriculture, Environment and Bioresearch (IJAEB). – 2020. – Т. 5. – №. 02. – С. 64-71.
5 5. Zokirov I. I. Markaziy Fargonaning sabzavot-poliz ekinlari hasharotlari faunasi va ekologiyasi [Fauna and ecology of insects of melon crops of Central Ferghana]: Abstract of a doctoral dissertation in biological sciences. – 2019. – 59 b.
6 6. Zokirov I.I. Markaziy Farg‘onaning sabzavot-poliz agrobiotsenozlarida uchrovchi invaziv turlar // O‘zbekiston zoologiya fani: hozirgi zamon muammolari va rivojlanish istiqbollari: Respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari. – Toshkent, 2019a. 20-21 iyun. –B. 137-140.
7 7. Зокиров И. И., Зокирова Г. М., Капизова Д. Р. Адвентивные виды насекомых (Insecta) овощебахчевых культур ферганской долины //Academic research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 12. – С. 39-46.
8 8. Жураев М.Ж. Биоэкологические особенности развития колорадского жука (Leptinotarsa decemlineata Say) в условиях Узбекистана и меры борьбы с ним: Автореф. дисс... канд. биол. наук. –Ташкент, 2000. - 24 с.
9 9. Колорадский картофельный жук, Leptinotarsa decemlineata Say (Филогения, морфология, физиология, экология, адаптация, естественные враги). Ред. кол. Под. ред. Р.С.Ушатинская. –М.: Наука, 1981. - 377 с.
10 10. Макарова Л.А., Доронина Г.М. Синоптический метод прогноза дальних миграций вредных насекомых. –Санкт–Петербург, 1994. -198 с.
11 11. Павлюшин В.А. Колорадский жук: распространение, экологическая пластичность, вредоносность, меры контроля / Павлюшин В.А., Сухорученко Г.И., Фасулати С.Р., Вилкова Н.А. // Приложение к журналу Защита и карантин растений, –Москва, 2009, № 3, - 32 с.
12 12. Фасулати К.К. Полевое изучения насекомых беспозвоночных. –М.: Высшая школа, 1971. - 96 с.
Kutilmoqda