355

Maqolada o‘zbek tilshunosligi taraqqiyotida yurislingvistika yo‘nalishining qay darajada muhim o‘rin tutishi, ahamiyati ochib beriladi. Muallif mavzu mohiyatini ochiqlashda yuridik terminlarni misol tariqasida keltiradi va O‘zbekiston Respublikasining normativ-huquqiy hujjatlarida ularning qo‘llanilishiga to‘xtalib, mazkur yo‘nalishda jahon tilshunoslari, huquqshunoslari va o‘zbek tadqiqotchilari tomonidan olib borilgan izlanishlarga murojaat qiladi. Xususan, yuridik terminlar lug‘ati, huquqiy atamalarning o‘z va o‘zlashgan qatlamga mansublik darajasi, terminlarning leksik-semantik xususiyatlari bo‘yicha amalga oshirilgan tadqiqotlarni keltirib o‘tadi. Qolaversa, ushbu mavzuda hali qilinishi lozim bo‘lgan ishlar,  ilmiy izlanishlar oldinda ekanligini qayd qiladi. Chunki shu kunga qadar yurislingvistika yo‘nalishida amalga oshirilgan izlanishlar yo tilshunoslar yoki huquqshunoslar tomonidangina olib borilgan bo‘lib, ushbu tadqiqotlarda har bir izlanuvchi o‘z ixtisosligidan kelib chiqqan holda aksariyat hollarda mavzuga biryoqlama yondoshganini bildiradi. YA’ni tilshunos o‘z nuqtai nazaridan, huquqshunos esa o‘z qarashlari bilan mavzu mohiyatini ochiqlashga kirishganligini ta’kidlaydi. Shu bilan birgalikda yurislingvistika sohasida katta ilmiy izlanishlar olib borgan o‘zbek tadqiqotchilari yutug‘ini alohida e’tirof etadi. Lekin ushbu sohadagi ilmiy izlanishlarning ham tilshunoslik, ham yuridik soha bo‘yicha bilimga ega bo‘lgan tadqiqotchilar tomonidan olib borilishi har ikki soha o‘rtasidagi oraliq muvozanatni ta’minlashda, saqlashda muhim o‘rin tutishini bildiradi.

  • Internet havola
  • DOIhttps://doi.org/10.56292/SJFSU/vol28_iss6/a49
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana19-01-2023
  • O'qishlar soni321
  • Nashr sanasi15-12-2022
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar243-245
Ўзбек

Maqolada o‘zbek tilshunosligi taraqqiyotida yurislingvistika yo‘nalishining qay darajada muhim o‘rin tutishi, ahamiyati ochib beriladi. Muallif mavzu mohiyatini ochiqlashda yuridik terminlarni misol tariqasida keltiradi va O‘zbekiston Respublikasining normativ-huquqiy hujjatlarida ularning qo‘llanilishiga to‘xtalib, mazkur yo‘nalishda jahon tilshunoslari, huquqshunoslari va o‘zbek tadqiqotchilari tomonidan olib borilgan izlanishlarga murojaat qiladi. Xususan, yuridik terminlar lug‘ati, huquqiy atamalarning o‘z va o‘zlashgan qatlamga mansublik darajasi, terminlarning leksik-semantik xususiyatlari bo‘yicha amalga oshirilgan tadqiqotlarni keltirib o‘tadi. Qolaversa, ushbu mavzuda hali qilinishi lozim bo‘lgan ishlar,  ilmiy izlanishlar oldinda ekanligini qayd qiladi. Chunki shu kunga qadar yurislingvistika yo‘nalishida amalga oshirilgan izlanishlar yo tilshunoslar yoki huquqshunoslar tomonidangina olib borilgan bo‘lib, ushbu tadqiqotlarda har bir izlanuvchi o‘z ixtisosligidan kelib chiqqan holda aksariyat hollarda mavzuga biryoqlama yondoshganini bildiradi. YA’ni tilshunos o‘z nuqtai nazaridan, huquqshunos esa o‘z qarashlari bilan mavzu mohiyatini ochiqlashga kirishganligini ta’kidlaydi. Shu bilan birgalikda yurislingvistika sohasida katta ilmiy izlanishlar olib borgan o‘zbek tadqiqotchilari yutug‘ini alohida e’tirof etadi. Lekin ushbu sohadagi ilmiy izlanishlarning ham tilshunoslik, ham yuridik soha bo‘yicha bilimga ega bo‘lgan tadqiqotchilar tomonidan olib borilishi har ikki soha o‘rtasidagi oraliq muvozanatni ta’minlashda, saqlashda muhim o‘rin tutishini bildiradi.

Русский

В статье раскрывается значение юриспруденции в развитии узбекского языкознания. Автор приводит в качестве примера юридические термины для пояснения сути темы и касается их употребления в нормативных правовых документах Республики Узбекистан, ссылаясь на исследования, проведенные мировыми лингвистами, правоведами и узбекскими исследователями в этом направлении. В частности, словарь юридических терминов, степень принадлежности юридических терминов к собственному и приобретенному слоям, лексико-семантические свойства терминов, цитируются проведенные исследования. Кроме того, он отмечает, что по этой теме еще предстоит проделать работу, впереди научные исследования. Потому что до сих пор исследования в области юриспруденции проводились только лингвистами или юристами, и в этих исследованиях у каждого исследователя однобокий подход к теме исходя из его специальности. То есть лингвист со своей точки зрения, а юрист со своей точки зрения, подчеркивает, что он приступил к раскрытию сущности предмета. При этом он особо отмечает заслуги узбекских исследователей, проведших обширные научные исследования в области юриспруденции. Однако научные исследования в этой области проводятся исследователями, обладающими знаниями как в области лингвистики, так и в области права, а значит, играют важную роль в обеспечении и поддержании промежуточного баланса между обеими областями.

English

The article reveals the importance of jurisprudence in the development of Uzbek linguistics. The author cites legal terms as an example to clarify the essence of the topic and touches on their use in the normative legal documents of the Republic of Uzbekistan, referring to the research conducted by world linguists, jurists and Uzbek researchers in this direction. In particular, the dictionary of legal terms, the degree of belonging of legal terms to their own and acquired layers, lexical-semantic properties of terms, cites the researches carried out. In addition, he notes that there is still work to be done on this topic, scientific research is ahead. Because until now, researches in the field of jurisprudence have been carried out only by linguists or lawyers, and in these studies, each researcher has a one-sided approach to the topic based on his specialty. That is, the linguist from his point of view, and the jurist from his point of view, emphasizes that he has begun to reveal the essence of the subject. At the same time, he specially acknowledges the achievement of Uzbek researchers who have conducted extensive scientific research in the field of juris-linguistics. However, scientific research in this field is carried out by researchers who have knowledge in both linguistics and legal field, which means that it plays an important role in providing and maintaining the intermediate balance between both fields.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Umarova N.R. 1 Fergana State University
2 Xamdamova M.N. 2 Fergana State University
Havola nomi
1 1. Ko‘chimov Sh. Yuridik til nazariyasi va amaliyoti. - T., 2013.
2 2. Kasimova M. Stukturno-sistemniye osobennosti yuridicheskoy terminologii uzbekskogo yazika. http://yurislingvistika.ukit.me/services
3 3. G‘ulomova G. O‘zbek yuridik terminologiyasining istiqlol davri taraqqiyoti: Filol. fan. nomz. ilmiy diss. avtoref. – Toshkent, 2005.
4 4. Tursunova O. O‘zbek davlatchiligi tarixida qo‘llanilgan huquqiy terminlarning lisoniy tadqiqi” http://yurislingvistika.ukit.me/services
5 5. Sharopova R. O‘zbek tili ijtimoiy-siyosiy terminlarining semantik-struktur xususiyatlari va leksikografik talqini. http://yurislingvistika.ukit.me/services
Kutilmoqda