140

Фермерлар янги боғларнинг мевали кўчат қатор ораларига турли полиз-сабзавот экинлари экиб, 5-8 йилгача қўшимча даромад олиши мумкин. Лекин аксарият фермер хўжаликлари бу имкониятдан тўла фойдалангани йўқ. Чунки боғ қатор оралари тупроғини экишга тайёрлаш учун эрта баҳорда шудгорланган ерларни юмшатиш, йирик кесакларни майдалаш, тупроқ юзасини текислаш ва суғориш ариқларини очиш лозим. Бу ишларни амалга ошириш учун ҳозирги даврда ҳар бир технологик жараённи бажаришга боғ қатор ораларига қишлоқ хўжалик агрегатининг алоҳида-алоҳида кириши зарур. Шу сабабли тупроқни мевали кўчат қатор ораларига полиз-сабзавот экинлари экишга тайёрлаш кўп вақт, меҳнат ва харажат талаб қилади. Юқоридагиларни ҳисобга олиб, мазкур мақолада бир ўтишида ёки бориб келишида боғ қатор ораларини полиз-сабзавот экинлари экишга тайёр ҳолга келтирувчи комбинациялашган агрегат конструкцияси ишлаб чиқиш ҳамда унинг айрим ишчи органлари параметрларини аниқлаш бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижалари келтирилган. Хусусан, боғ қатор оралари тупроғини экишга тайёрловчи комбинациялашган агрегатнинг юмшаткич панжаси тупроққа кириш бурчагининг мақбул қиймати ҳамда ушбу ишчи органнинг асосий энергетик кўрсаткичларидан бири бўлган тортишга қаршилигини аниқлаш усуллари кўрсатилган. Натижада юмшаткич панжанинг самарали ишлаши ва тортишга қаршилигининг меъёрдан ортиб кетмаслигини таъминлаш учун қабул қилинган панжанинг эни b = 0,04...0,06 м ва ишлов бериш чуқурлиги h = 0,15 м бўлганда, тупроққа кириш бурчагининг мақбул қиймати αмақ = 25...35о ҳамда шу қийматда тортишга бўлган қаршилиги R = 320...400 Н оралиғида бўлиши аниқланди.

  • O'qishlar soni59
  • Nashr sanasi24-06-2022
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar36-44
Ўзбек

Фермерлар янги боғларнинг мевали кўчат қатор ораларига турли полиз-сабзавот экинлари экиб, 5-8 йилгача қўшимча даромад олиши мумкин. Лекин аксарият фермер хўжаликлари бу имкониятдан тўла фойдалангани йўқ. Чунки боғ қатор оралари тупроғини экишга тайёрлаш учун эрта баҳорда шудгорланган ерларни юмшатиш, йирик кесакларни майдалаш, тупроқ юзасини текислаш ва суғориш ариқларини очиш лозим. Бу ишларни амалга ошириш учун ҳозирги даврда ҳар бир технологик жараённи бажаришга боғ қатор ораларига қишлоқ хўжалик агрегатининг алоҳида-алоҳида кириши зарур. Шу сабабли тупроқни мевали кўчат қатор ораларига полиз-сабзавот экинлари экишга тайёрлаш кўп вақт, меҳнат ва харажат талаб қилади. Юқоридагиларни ҳисобга олиб, мазкур мақолада бир ўтишида ёки бориб келишида боғ қатор ораларини полиз-сабзавот экинлари экишга тайёр ҳолга келтирувчи комбинациялашган агрегат конструкцияси ишлаб чиқиш ҳамда унинг айрим ишчи органлари параметрларини аниқлаш бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижалари келтирилган. Хусусан, боғ қатор оралари тупроғини экишга тайёрловчи комбинациялашган агрегатнинг юмшаткич панжаси тупроққа кириш бурчагининг мақбул қиймати ҳамда ушбу ишчи органнинг асосий энергетик кўрсаткичларидан бири бўлган тортишга қаршилигини аниқлаш усуллари кўрсатилган. Натижада юмшаткич панжанинг самарали ишлаши ва тортишга қаршилигининг меъёрдан ортиб кетмаслигини таъминлаш учун қабул қилинган панжанинг эни b = 0,04...0,06 м ва ишлов бериш чуқурлиги h = 0,15 м бўлганда, тупроққа кириш бурчагининг мақбул қиймати αмақ = 25...35о ҳамда шу қийматда тортишга бўлган қаршилиги R = 320...400 Н оралиғида бўлиши аниқланди.

Русский

В междурядьях саженцев плодовых деревьев в новых садах можно получать в течение 5-8 лет дополнительный доход за счет посева и выращивания различных овоще-бахчевых культур, однако большинство фермерских хозяйств не используют эту возможность. Причиной этого является то, что для подготовки к посеву вспаханную ранней весной почву в междурядьях садов необходимо разрыхлить, измельчить большие комья, разравнять поверхность и нарезать оросительные борозды. При выполнении этих работ в настоящее время для каждого технологического процесса необходим отдельный проход соответствующего сельскохозяйственного агрегата. А это приводит к увеличению затрат труда, времени и энергоресурсов. Учитывая вышеизложенное, в настоящей статье приведены результаты исследований по разработке конструкции комбинированного агрегата, выполняющего за один проход весь комплекс работ по подготовке почвы к посеву для выращивания овоще-бахчевых культур в междурядьях сада, а также по определению некоторых параметров рабочих органов этого агрегата. В частности, показана методика определения оптимального угла вхождения в почву рыхлительной лапы разработанного агрегата и тягового сопротивления этого рабочего органа. В результате проведенных исследований для эффективной и качественной работы агрегата определены оптимальный угол вхождения рыхлительной лапы в почву, который составил αмақ = 25...35о, а также тяговое сопротивление этого рабочего органа, которое составило R = 320...400 Н, при этом значения ширины лапы и глубины обработки почвы приняты равными соответственно b = 0,04...0,06 м, h = 0,15 м.

English

In the aisles of seedlings of fruit trees in new orchards, it is possible to receive additional income within 5-8 years by sowing and growing various vegetable and gourd crops, however, most farms do not use this opportunity. The reason for this is that in order to prepare for sowing, the soil plowed in early spring in the passages of gardens should be loosened, clods should be crushed, the surface - leveled and irrigation furrows - cut. When performing these works, at present, each technological process needs a separate passage of the corresponding agricultural unit. However, this leads to an increase in labor, time and energy costs. Considering the foregoing, this article presents findings from a research into the development of a design for a combined unit that performs a range of works, in one go, on preparing the soil for sowing when growing vegetable and gourd crops in the garden passages, as well as determining some parameters of the working bodies of this unit. In particular, a method for determining an optimal angle of entry into the soil of the loosening paw of the developed unit and the traction resistance of this working body is shown. As a result of the research, in view of effective and high-quality operation of the unit, the optimal angle of entry of the loosening paw into the soil was worked out as αмақ = 25...35о, as well as the traction resistance of this working body – as R = 320...400 N, while, the values of the width of the paw and the depth of tillage are taken equal, respectively b = 0.04...0.06 m, h = 0.15 m.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Xudoyberdiyev T.S. texnika fanlari doktori, professor Andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti
2 Abdumannopov A.M. tayanch doktorant Andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti
Havola nomi
1 Hakimov R., Rasulov F. Mevali bog‘ qator oralarida sabzavot, poliz va kartoshka ekinlarini yetishtirish bo‘yicha tavsiyalar [Recommendations for the cultivation of vegetables, melons and potato crops in the midst of a fruit garden series]. Available at: https://www.agro.uz/uz/ information/about_agriculture/574/7909/.
2 Loboda N.T., Bugay I.A. Gidrosledyashheye ustroystvo dlya obrabotki pochvy v sadah i na vinogradnikah [Hydro-tracking device for tillage in orchards and vineyards]. Horticulture, viticulture and winemaking in Moldova, 1985, no. 4, pp. 55-56.
3 Djavakyants Yu.M. Nauchnye osnovy texnologii obrabotki pochvy v sadah i vinogradnikah Uzbekistana [Scientific foundations of soil tillage technology in orchards and vineyards of Uzbekistan]. Tashkent, 2006, 240 p.
4 Musurmonov A.T. Nauchno-tehnicheskoye resheniye obrabotki pochvi v mejduryadyah i pristvolnih polos derevev v sadah [Scientific and technical decision of tillage in the tree natural strips of trees in the gardens]. Doctor’s degree dissertation. Samarkand, 2018, 208 p.
5 Musurmonov A.T. Bog‘larda daraxtlar qator oralari va tanasi atrofi tuproqlariga ishlov berishning ilmiy-texnik yechimlari [Scientific and technical solution of tillage in row spacing and trunk strips of trees in gardens]. Abstract of Doctor’s degree dissertation. Tashkent, 2019.
6 Ahmetov A.A., Aripov A.O., Murotov L.B. Innovatsionniy passivniy rabochiy organ dlya sadovodcheskogo chizel-kultivatora [An innovative passive working organ for a horticultural chisel cultivator]. Innovatsion texnologiyalar jurnal – Journal of Innovative Technologies, 2020, spec. iss., pp. 15-18.
7 Xudoyberdiyev T.S., Xudoyorov A.N., Rustamova D.I., Abdumannopov A.M. Yangi agregatning tuzilishi va uning intensiv bog‘dorchilikda ishlatilishi [The structure of the new aggregate and its use in intensive gardening]. Agro Ilm – Agro Science, 2018, no. 3 (53).
8 Xudoyberdiyev T.S., Xudoyorov A.N., Tursunov B.N., Boltaboyev B.R., Abdumannopov A.M. Bog‘dorchilikda ko‘chatlar qator oralariga ishlov berishning yangi texnologiyasi [A new technology of processing seedlings in horticulture between rows]. Irrigatsiya va Melioratsiya – Irrigation and Land Reclamation, 2019, , no. 1 (15), pp. 47-51.
9 Xudoyberdiev T.S., Xudoyorov A.N., Boltaboev B.R., Abdumannopov A.M. Research forming irrigated furgles on between fruit trees. Irrigatsiya va Melioratsiya – Irrigation and Land Reclamation, 2019, no. 3 (17), p. 7. Available at: https://uzjournals.edu.uz/tiiame/vol3/iss17/7/.
10 Xudoyberdiyev T.S., Xudoyorov A.N., Boltaboyev B.R., Abdumannopov A.M. Bog‘dorchilikda ko‘chatlar qator oralaridagi tuproqqa ishlov beruvchi kombinatsiyalashgan agregat tekislagichining parametrlarini asoslash [In horticulture, the seedlings are based on the parameters of the combined aggregate leveler, which is ground into the soil between the rows]. Irrigatsiya va Melioratsiya – Irrigation and Land Reclamation, 2019, spec. iss., pp. 90-94
11 Xudoyberdiev T.S., Boltabaev B.R., Abdumannopov A.M. Substantiation of the parameters of the grader of the combined unit for tilling the soil in the row-spacing plants in gardening. International Jornal of Psychosocial Rehabilitation, 2020, vol. 24, iss. 06, pp. 3939-3948.
12 Yudkin V.V., Boykov V.M. Tyagovoye soprotivleniye ploskorezov glubokoryx liteley [Traction resistance of deep-cut plane cutters]. Mehanizatsiya i elektrifikatsiya selskogo hozyaystva – Mechanization and electrification of agriculture, Moscow, 1984, no. 5, pp. 15-17.
13 Vagina A.T. Mehanizatsiya zashiti pochvi ot erozii [Mechanization of soil protection from erosion]. Leningrad, Kolos, 1977, 272 p.
14 Mirahmatov M. Obosnovaniye parametrov ryhlitelnoy lapy chizel-kultivatora dlya raboty na povyshennyh skorostyah dvizheniya v zone hlopkovodstva [Substantiation of the parameters of the chisel cultivator’s ripping paw for operation at increased speeds in the cotton growing zone]. PhD thesis. Yаngiyul, 1984, 150 p.
15 Juraev F.U. Obosnovaniye formy i parametrov rabochih organov chizelya-ryhlitelya dlya razuplotneniya zagipsovannyh pochv v usloviyah orashaemogo zemledeliya [Substantiation of the shape and parameters of the working bodies of the chisel-ripper for decompression of plastered soils in conditions of irrigated agriculture]. PhD thesis. Bukhara, 2000, 122 p.
16 Imomqulov Q.B. Sug‘oriladigan dehqonchilikda yerlarga tuproqni ag‘darmasdan ishlov beruvchi chizelli yumshatkich parametrlarini asoslash [Justification of linear softener parameters, which are used in irrigation farming to process the soil without agitation]. PhD thesis. Tashkent, 2010, 140 p.
17 To‘xtaqo‘ziyev A., Imomqulov Q.B. Tuproqni kam energiya sarflab deformatsiyalash va parchalashning ilmiy-texnik asoslari [Scientific and technical basis of soil deformation and decomposition with low energy consumption]. Tashkent, Komron Press, 2013, 120 p.
18 Abdulxayev X.G‘. Pushtalarga ishlov beruvchi qurilma parametrlarini asoslash [Base on the parameters of the device for processing feathers]. PhD thesis. Tashkent, 2018, 125 p.
19 Panov I.M. Vybor energosberegayushih sposobov obrabotki pochvy [The choice of energysaving methods of tillage]. Traktory i selskohozyaystvenniye mashini – Tractor and agricultural machines, Moscow, 1990, no. 8, p. 32-35.
Kutilmoqda