Мақолада инсоннинг билиш жараёнида диний тасаввурлар, тушунчалар ва ғояларни юзага келиши сабаблари, Ғарбнинг цивилизaцион доминант ғоясида Худо ҳақидаги фикрлари, ило=иётчилар томонидан Худонинг ягоналиги ва абадийлиги хусусиятлари ҳақидаги қарашлари ўрганилган. Хусусан, Фома Аквинскийнинг Худо ғоясини илгари суриши, худонинг ҳамма нарсага қодирлиги ва у ҳақида нисбий ва мутлақ қарашлар борлиги таҳлил қилинган. ХI–XIII асрлар Европа фалсафасида теология таълимотининг ўрни, унинг ўрта асрлар Европасининг концептуаллаштирилган ҳукмрон тафаккурига айланиши, теология динни тадқиқ этувчи фан сифатида, фалсафа унинг қоидаларини асослаб беришга доир қарашлар тадқиқ қилинган. Ҳозирги вақтда фалсафий теология соф фалсафий воситалар орқали, яъни илоҳий ҳақиқат далили ва мазмунидан қатъи назар, фалсафий асослаш, исботлаш ва системалаштириш мезонлари ҳамда стандартларига мувофиқ Худо тўғрисидаги таълимотни яратишга бўлган интилиш сифатида англанади. Шунингдек, мақолада мумтоз, анъанавий фалсафий-илоҳий таълимот ҳисобланадиган теизмнинг хусусиятлари, ғарб фалсафасининг пантеистик ғоялари ривожида брахманизм, ҳиндуизм, веда таълимотлари, даосизм, қадимий юнон фалсафаси вакиллари таълимотларининг ўрни ҳам ўрганилган. Кейинчалик, теоцентристик дунёқарашнинг дин фалсафасидаги Худонинг бирламчилиги тамойили, у яратган руҳнинг, жоннинг танадан, ирода ва ҳиссиётнинг ақлдан устунлиги каби ёндашувлар ривожига таъсири очиб берилган. Уйғониш давридаги динга бўлган муносабатнинг табиатшунослик фанлари хулосалари билан уйғунлашгани, ўрта асрлар католик фалсафаси ва маданиятининг қадриятларини емирганлиги учун танқид остига олиши, диннинг пайдо бўлиши ва яшаб қолиши турли халқлар, ижтимоий гуруҳлар ва алоҳида одамлар даражасида иқтисодий ва ижтимоий тараққиётнинг нотекислиги каби ижтимоий ҳолатлар таҳлил қилинган.
Мақолада инсоннинг билиш жараёнида диний тасаввурлар, тушунчалар ва ғояларни юзага келиши сабаблари, Ғарбнинг цивилизaцион доминант ғоясида Худо ҳақидаги фикрлари, ило=иётчилар томонидан Худонинг ягоналиги ва абадийлиги хусусиятлари ҳақидаги қарашлари ўрганилган. Хусусан, Фома Аквинскийнинг Худо ғоясини илгари суриши, худонинг ҳамма нарсага қодирлиги ва у ҳақида нисбий ва мутлақ қарашлар борлиги таҳлил қилинган. ХI–XIII асрлар Европа фалсафасида теология таълимотининг ўрни, унинг ўрта асрлар Европасининг концептуаллаштирилган ҳукмрон тафаккурига айланиши, теология динни тадқиқ этувчи фан сифатида, фалсафа унинг қоидаларини асослаб беришга доир қарашлар тадқиқ қилинган. Ҳозирги вақтда фалсафий теология соф фалсафий воситалар орқали, яъни илоҳий ҳақиқат далили ва мазмунидан қатъи назар, фалсафий асослаш, исботлаш ва системалаштириш мезонлари ҳамда стандартларига мувофиқ Худо тўғрисидаги таълимотни яратишга бўлган интилиш сифатида англанади. Шунингдек, мақолада мумтоз, анъанавий фалсафий-илоҳий таълимот ҳисобланадиган теизмнинг хусусиятлари, ғарб фалсафасининг пантеистик ғоялари ривожида брахманизм, ҳиндуизм, веда таълимотлари, даосизм, қадимий юнон фалсафаси вакиллари таълимотларининг ўрни ҳам ўрганилган. Кейинчалик, теоцентристик дунёқарашнинг дин фалсафасидаги Худонинг бирламчилиги тамойили, у яратган руҳнинг, жоннинг танадан, ирода ва ҳиссиётнинг ақлдан устунлиги каби ёндашувлар ривожига таъсири очиб берилган. Уйғониш давридаги динга бўлган муносабатнинг табиатшунослик фанлари хулосалари билан уйғунлашгани, ўрта асрлар католик фалсафаси ва маданиятининг қадриятларини емирганлиги учун танқид остига олиши, диннинг пайдо бўлиши ва яшаб қолиши турли халқлар, ижтимоий гуруҳлар ва алоҳида одамлар даражасида иқтисодий ва ижтимоий тараққиётнинг нотекислиги каби ижтимоий ҳолатлар таҳлил қилинган.
| № | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
|---|---|---|---|
| 1 | TASHANOV A.. | Senior teacher of department “Social and humanitarian sciences” in INTERNATIONAL ISLAMIC ACADEMY OF UZBEKISTAN, PhD | O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi |
| № | Havola nomi |
|---|---|
| 1 | 1. Abdusamedov A.E.. Dinlar falsafasi. –T.: O‘zMU. 2010. 123 b. 2. William L.Rowe. Philosophy of Religion. USA Wadsworth Cengage Learning, 2007. -R. 6-7 3. William L.Rowe. Philosophy of Religion. USA Wadsworth Cengage Learning, 2007. -R. 6-7 4. Falsafa qomusiy lug‘ati // Tuzuvchi va mas’ul muharrir Q.Nazarov. –Toshkent, “Sharq”, 2004. – 576 b. 5. Falsafa qomusiy lug‘ati // Tuzuvchi va mas’ul muharrir Q.Nazarov. –Toshkent, “Sharq”, 2004. – 576 b. 6. Mir filosofii: kniga dlya chteniya. V.2-x ch.Isxodnыe filosof. problemы, ponyatiya i prinsipы.-Moskva, Politizdat, 1991. –520 s. 7. Yangi va eng yangi davr G‘arbiy Yevropa falsafasi. S.Yo‘ldoshev va b. “Sharq”, 2002. – 336 b 8. Arinin Ye. I. Filosofiya religii : ucheb. posobie. V 3 ch. Ch. 1 / Ye. I. Arinin ; Vladim. gos. un-t. – Vladimir : Izd-vo Vladim. gos. unta, 2009. – 200 c. 9. Filosofiya religii : uchebnik dlya akademicheskogo bakalavriata / pod red. M. M. Shaxnovich. — M. : Izdatelstvo Yurayt, 2016. — 53 s 10. G‘arb falsafasi. Tuzuvchi va mas’ul muharrir Q.Nazarov. –Toshkent, “Sharq”, 2004. –720 b.; Yangi va eng yangi davr G‘arbiy Yevropa falsafasi. S.Yo‘ldoshev va b. “Sharq”, 2002. – 336 b.; Mamatov N., Xojiboev A., Jo‘raev Sh. Sharq va G‘arb falsafasi (o‘quv qo‘llanma) – Toshkent, TMI nashriyoti. 2005. 11. Mir filosofii: kniga dlya chteniya. V.2-x ch.Isxodnыe filosof. problemы, ponyatiya i prinsipы.-Moskva, Politizdat, 1991. –S. 250-251. 12. Mir filosofii: kniga dlya chteniya. V.2-x ch.Isxodnыe filosof. problemы, ponyatiya i prinsipы.-Moskva, Politizdat, 1991. –S. 262 13. G‘arb falsafasi. Tuzuvchi va mas’ul muharrir Q.Nazarov. –Toshkent, “Sharq”, 2004. –720 b. 14. G‘arb falsafasi. Tuzuvchi va mas’ul muharrir Q.Nazarov. –Toshkent, “Sharq”, 2004. – 720 b. 15. Falsafa qomusiy lug‘ati. Tuzuvchi va mas’ul muharrir Q.Nazarov. –Toshkent, “Sharq”, 2004. – 720 b. 16. William L.Rowe. Philosophy of Religion. USA Wadsworth Cengage Learning, 2007. -R. 68 17. Filosofiya religii : uchebnik dlya akademicheskogo bakalavriata / pod red. M. M. Shaxnovich. — M. : Izdatelstvo Yurayt, 2016. — 33-34 s 18. Filosofiya religii : uchebnik dlya akademicheskogo bakalavriata / pod red. M. M. Shaxnovich. — M. : Izdatelstvo Yurayt, 2016. — 143 s 19. Kant I. Religiya v predelax tolko razuma // Traktatы. SPb., 1996. S. 268, 337, 341 – 342. 54 20. Arinin Ye. I. Filosofiya religii : ucheb. posobie. V 3 ch. Ch. 1 / Ye. I. Arinin ; Vladim. gos. un-t. – Vladimir : Izd-vo Vladim. gos. unta, 2009. – 28 c. |