Мақоланинг мақсади қазиб чиқарувчи саноат комплексининг Ўзбекистон иқтисодиётида тутган ўрни, мамлакатнинг минерал-хомашё комплексининг экологик-иқтисодий моделини шакллантириш муаммолари ва минерал-хомашё ресурсларининг мамлакатнинг иқтисодий ривожланишига таъсири. Қўйилган мақсадга эришиш учун қуйидаги тадқиқот вазифалари амалга оширилган: Ўзбекистон минерал-хомашё комплексининг барқарор ривожланиши, тизимли таҳлил асосида мамлакатнинг минерал-хомашё комплексининг ҳозирги ҳолати ва иқтисодий ўсиш муаммолари, модернизация жараёнларининг таъсири, ушбу комлекснинг салоҳияти ва ривожланишининг устувор йўналишлари, тегишли чора-тадбирлар ва механизмларни тавсия этиш. Мақолада Ўзбекистон минерал ресурсларининг хусусиятлари, минерал-ҳомашё комплексининг ривожланиш тажрибаси таҳлил қилинган. Замонавий экологик вазиятда мамлакатнинг минерал-хомашё комлексининг барқарор ривожланиш хусиятлари, устувор йўналишлари кўриб чиқилган. Асосий эътибор мамлакатнинг минерал хомашё комплексининг ривожланишига экологик муаммоларнинг таъсири кўриб чиқилган. Минерал-хомашё комплексининг самарали ривожланиши учун айрим чора-тадбирлар амалга оширилиши асосланган, шу жумладан: тармоқ корхоналарини модернизациялаш ва технологик жиҳатдан такомиллаштириш, табиий муҳитга салбий таъсир этувчи омилларни камайтириш; маҳаллий, минтақавий ва миллий даражада ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг экологик жиҳатларини эътиборга олиш; экологик хавфсизлик даражасини ошириш, экологик таҳдидлар мониторингини самарасини кучайтириш ва тегишли комплекс чора-тадбирларни режалаштириш ва амалга ошириш эвазига уларнинг иқтисодиётга таъсирини камайтириш ва бартараф этиш; экологик жиҳатдан ифлосланган худуларни реабилитация қилиш ва биосфера фаолиятини тиклаш. Мамлакатнинг минерал-хомашё комплексини барқарор ривожланишининг бир қатор омиллари асослаб берилган, шу жумладан, стараплардан, венчур фондлардан, эко-инновациялардан фойдаланиш, инфраструктурани ривожлантириш. Тадқиқот усуллари: тизимли таҳлил, таҳлил ва синтез усули, омиллар асосида таҳлил, шу жумладан ретроспектив ва истиқболни аниқлаш усуллари.
Мақоланинг мақсади қазиб чиқарувчи саноат комплексининг Ўзбекистон иқтисодиётида тутган ўрни, мамлакатнинг минерал-хомашё комплексининг экологик-иқтисодий моделини шакллантириш муаммолари ва минерал-хомашё ресурсларининг мамлакатнинг иқтисодий ривожланишига таъсири. Қўйилган мақсадга эришиш учун қуйидаги тадқиқот вазифалари амалга оширилган: Ўзбекистон минерал-хомашё комплексининг барқарор ривожланиши, тизимли таҳлил асосида мамлакатнинг минерал-хомашё комплексининг ҳозирги ҳолати ва иқтисодий ўсиш муаммолари, модернизация жараёнларининг таъсири, ушбу комлекснинг салоҳияти ва ривожланишининг устувор йўналишлари, тегишли чора-тадбирлар ва механизмларни тавсия этиш. Мақолада Ўзбекистон минерал ресурсларининг хусусиятлари, минерал-ҳомашё комплексининг ривожланиш тажрибаси таҳлил қилинган. Замонавий экологик вазиятда мамлакатнинг минерал-хомашё комлексининг барқарор ривожланиш хусиятлари, устувор йўналишлари кўриб чиқилган. Асосий эътибор мамлакатнинг минерал хомашё комплексининг ривожланишига экологик муаммоларнинг таъсири кўриб чиқилган. Минерал-хомашё комплексининг самарали ривожланиши учун айрим чора-тадбирлар амалга оширилиши асосланган, шу жумладан: тармоқ корхоналарини модернизациялаш ва технологик жиҳатдан такомиллаштириш, табиий муҳитга салбий таъсир этувчи омилларни камайтириш; маҳаллий, минтақавий ва миллий даражада ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг экологик жиҳатларини эътиборга олиш; экологик хавфсизлик даражасини ошириш, экологик таҳдидлар мониторингини самарасини кучайтириш ва тегишли комплекс чора-тадбирларни режалаштириш ва амалга ошириш эвазига уларнинг иқтисодиётга таъсирини камайтириш ва бартараф этиш; экологик жиҳатдан ифлосланган худуларни реабилитация қилиш ва биосфера фаолиятини тиклаш. Мамлакатнинг минерал-хомашё комплексини барқарор ривожланишининг бир қатор омиллари асослаб берилган, шу жумладан, стараплардан, венчур фондлардан, эко-инновациялардан фойдаланиш, инфраструктурани ривожлантириш. Тадқиқот усуллари: тизимли таҳлил, таҳлил ва синтез усули, омиллар асосида таҳлил, шу жумладан ретроспектив ва истиқболни аниқлаш усуллари.
| № | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
|---|---|---|---|
| 1 | ISADJANOV A.. | Doctor of Science in economics, docent of the department “The Islamic Economy and finances, pilgrimage tourism». | O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi |
| № | Havola nomi |
|---|---|
| 1 | 1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 10 sentabr, 720-sonli «Tabiiy resurslardan samarali va oqilona foydalanishni ta’minlashning hamda davlat budjeti daromadlarini oshirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori.// http://lex.uz/docs/3901273. 2. Strategiya razvitiya mineralno-syirevoy bazy rossiyskoy federatsii do 2030 goda. Proyekt. M.: 2016. 3. Starostin S., Trofimov V., Pusharovskiy D. // Jurnal «Zolotoy Lev» № 71-72 - izdaniye russkoy konservativnoy mыsli.// www.zlev.ru (pokazan obщiy ob’em mineralnogo sыrya, skobkax - toplivnoenergeticheskiye resursы) 4. Transnatsionalnыe korporatsii v vedushix otraslyax mirovoy ekonomiki v nachale XXI veka. https://studme. org/1034050224947/ekonomika/transnatsionalnye_ korporatsii_veduschih_otraslyah_mirovoy_ ekonomiki_nachale_xxi_veka 5. O‘zbekistondagi yer ostki mineral resurslarining umumiy qiymati 5,7 trillion dollarga teng.https://kun. uz/news/2018/07/22/uzbekistondagi-er-ostki-mineralresurslarning-umumij-kijmati-57-trillion-dollargateng-kumita 6. Ukaz Prezidenta Respubliki Uzbekistan «O gosudarstvennoy programme po realizatsii strategii deystviy po pyati prioritetnyh napravleniyam razvitiya Respubliki Uzbekistan v 2017-2021 godax v «God podderjki aktivnogo predprinimatelstva, innovatsionnыx idey i texnologiy» (22.01.2018 g. http:// uza.uz/ru/documents/o-gosudarstvennoy-programmepo-realizatsii-strategii-deystvi-23-01-2018 7. “Mamlakat iqtisodiyotining tarmoqlarini talab yuqori bo‘lgan mahsulot va xomashyo turlari bilan barqaror ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 17-yanvar, PQ3479-sonli qarori. //www. Lex.uz 8. Poleznye iskopayemye doljny slujit interesam naroda. https://www.mf.uz/novosti-uzbekistana/item/2102poleznye-iskopaemye-dolzhny-sluzhit-interesamnaroda.html 9. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 10 sentabr, 720-sonli «Tabiiy resurslardan samarali va oqilona foydalanishni ta’minlashning hamda davlat budjeti daromadlarini oshirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori.// http://lex.uz/docs/3901273 10. Uzbekistan napravit na pererabotku mineralnosyrevyx resursov $40 mlrd. http://www.podrobno.uz/ cat/economic/uzbekistan-napravit-na-pererabotkumineralno-syrevykh-resursov-40-mlrd/20 Yanvarya 2017g. 11. Turamuratov I. Na territorii Uzbekistana otkryto 1895 mestorojdeniy. http://1news.uz/na-territoriiuzbekistana-otkryto-1895-mestorojdeniy/ 12. Maxmudov E. Rasshiryayetsya syrevaya baza promyshlennosti. http://www.biznes-daily.uz/ru/gazetabirja/50422-rasshiryatsya-sirvaya-baza-promishlnnosti 25.09.2017. 13. Dmitriyev V.G. Otsenka ekologicheskogo riska. analiticheskiy obzor./ https://narfu.ru/upload/iblock/ cfb/11.pdf 14. Otsenka ekologicheskogo riska. https://studref. com/305368/meditsina/otsenka_ekologicheskogo_ riska 15. Sornette D., Maillart T., Kroger W. Exploring the limits of safety analysis in complex techno logical systems / Risk Center, Zurich, 2013. http://arxiv.org/ pdf/1207.5674.pdf. 16. May R. and McLean A. Theoretical Ecology. Principles and Applications / Oxford University Press Inc., New York. 2007. 268 pp.; Legendre P., Legendre L. Numerical Ecology. Second English edition / Elsevier Science B.V., Amsterdam, 1998. 853 pp.; Gillman, M. An introduction to mathematical models in ecology and evolution: time and space / A John Wiley & Sons, Ltd., 2nd ed. 2009. 167 pp. 17. Bieda B. Stochastic Analysis in Production Process and Ecology Under Uncertainty / Berlin, New York: Springer, 2012. 189 pp. 18. Suter G.W. Ecological Risk Assessment in the United States Environmental Protection Agency: A Historical Overview // Integrated Environmental Assessment and Management. - 2008. Volume 4, Number 3. Pp. 285289. 19. Pollard S. J. T. Ecological and public health risks: analysis and management / UNESCO Encyc lopedia of Life Support Systems (EOLSS). 2002. PR. 219-235. 20. Miller, K. et al. (2011), First Assessment of the Environmental Assistance Programme for SMEs (ECAP), Final report, prepared by AEA Technology Plc. for the European Commission, DG Environmental and Climate Action, London. 21. Vokhidova M. Kh., Davirova Sh., Gulyamova G.З., Мukhamedaminov A. O. Opportunities for establishment of transborder free economic zones in Central Asia. Religacion. Revista de Ciencias Sociales y Humanidades Vol 4 • N. 16 • Quito • Trimestral • Junio 2019. pp. 754 - 761 • ISSN 2477-90 22. Sadiqova R. Foreign practice of forming competitive environment in small business. «Foreign Practice of Forming Competitive Environment in Small Business,»The Light of Islam: Vol. 2018 : Iss. 1 , Article 21. Available at: https://uzjournals.edu.uz/iiau/vol2018/ iss1/21 |