89

Ўзбекистон қадимдан дунёнинг илм-маърифат ва маънавият ривожланган  минтақаларидан  ҳисобланган. Унинг тарихи ва мамлакат қўлёзма фондларида сақланаётган юз минглаб асарлар бир томондан аждодларнинг нақадар илм-маърифатга катта аҳамият қаратганларидан далолат қилса, иккинчи жиҳатдан ушбу минтақадан олимларнинг кўплаб етишиб чиққанлигига гувоҳлик беради. Юртимиз фондларида сақланаётган қўлёзма асарларнинг катта қисми ислом илмлари, хусусан, тафсир, ҳадис, фиқҳ, ақида, балоғат, мантиқ, араб тилшунослигига оид ҳисобланади. Шундай қўлёзмалардан бири Абу Ҳафс Умар Насафий (467-537/1074-1142 йй.)нинг “Ат-тайсир фи илмит-тафсир” асаридир.  Қўлёзма тафсир илмига бағишланган бўлиб, беш жилддан иборат. Ўзбекистон  Республикаси Фанлар Академияси ҳузуридаги Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фондида ушбу асарнинг еттита қўлёзма нусхаси сақланади. Ушбу манбалар илмий нуқтаи назардан таҳлил қилиб чиқилганда, улар тўлиқ ҳолатда бизгача етиб келмагани аниқланди. “Ат-тайсир фи илмит-тафсир” асарининг қўлёзма нусхалари нафақат юртимизда, балки дунёнинг кўплаб фондларида сақланади. Жумладан, Туркиянинг қўлёзмалар сақланадиган фондларида биз сўз юритаётган асарнинг етмиш иккита нусхаси бўлиб, улар бошқа жойдаги нусхалардан анчагина яхши ҳолатда сақланган. Қуйида Туркиянинг “Сулаймония” қўлёзма фондида сақланаётган “Ат-тайсир фи илмит-тафсир” асарининг қўлёзма нусхалари ҳақида сўз юритилади.

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 28-04-2023
  • O'qishlar soni 89
  • Nashr sanasi 28-04-2023
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar8
Ўзбек

Ўзбекистон қадимдан дунёнинг илм-маърифат ва маънавият ривожланган  минтақаларидан  ҳисобланган. Унинг тарихи ва мамлакат қўлёзма фондларида сақланаётган юз минглаб асарлар бир томондан аждодларнинг нақадар илм-маърифатга катта аҳамият қаратганларидан далолат қилса, иккинчи жиҳатдан ушбу минтақадан олимларнинг кўплаб етишиб чиққанлигига гувоҳлик беради. Юртимиз фондларида сақланаётган қўлёзма асарларнинг катта қисми ислом илмлари, хусусан, тафсир, ҳадис, фиқҳ, ақида, балоғат, мантиқ, араб тилшунослигига оид ҳисобланади. Шундай қўлёзмалардан бири Абу Ҳафс Умар Насафий (467-537/1074-1142 йй.)нинг “Ат-тайсир фи илмит-тафсир” асаридир.  Қўлёзма тафсир илмига бағишланган бўлиб, беш жилддан иборат. Ўзбекистон  Республикаси Фанлар Академияси ҳузуридаги Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти фондида ушбу асарнинг еттита қўлёзма нусхаси сақланади. Ушбу манбалар илмий нуқтаи назардан таҳлил қилиб чиқилганда, улар тўлиқ ҳолатда бизгача етиб келмагани аниқланди. “Ат-тайсир фи илмит-тафсир” асарининг қўлёзма нусхалари нафақат юртимизда, балки дунёнинг кўплаб фондларида сақланади. Жумладан, Туркиянинг қўлёзмалар сақланадиган фондларида биз сўз юритаётган асарнинг етмиш иккита нусхаси бўлиб, улар бошқа жойдаги нусхалардан анчагина яхши ҳолатда сақланган. Қуйида Туркиянинг “Сулаймония” қўлёзма фондида сақланаётган “Ат-тайсир фи илмит-тафсир” асарининг қўлёзма нусхалари ҳақида сўз юритилади.

№ Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Muratov A.. researcher of the isesco department on islamic studies and the study of islamic civilization. O’zbekiston xalqaro islom akademiyasi
№ Havola nomi
1 1. Abdullayev, Abdurashid (2019) “THE METHOD OF REPORTING IN QUR‘AN,” The Light of Islam: Vol. 2019 : Iss. 1 , Article 8. 2. Laknaviy Аbdulhay. Аl-Favoidu-l-bahiya fi tarojimi-lhanafiya // Muhammad Badruddin. – Qohira: Doru-lkutubi-l-islomiy. 1324/1906. – 263 b. 3. Maxsudov, D. (2019). THE DEVELOPMENT OF TRANSMITTED AND RATIONAL TAFSIRS. The Light of Islam, 2019(1), 9. 4. Nasafiy, Najmiddin Umar. “Аt-Taysir fi ilmit tafsir”. Sulaymoniyya kutubxonasi qoshidagi Madrasa Musalla fondi, №10. 317 v. 5. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Sulaymoniyya kutubxonasi qoshidagi Mahmud Poshsho fondi, № 12. 514 v. 6. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Millat kutubxonasida Fayzulloh Afandi. № 88. 408 v. 7. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Mahmud Podsho bo‘limi. №57-58. 529 v. 8. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Murod Mulla Kutubxonasida №78-79. 278 v, 210 v. 9. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Otif Afandi fondi. №156-159. 1/572 v, 2/286 v, 3/292 v, 4/385 v. 10. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Istanbul Universiteti kutubxonasi. №A/3198. 653 v. 11. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Ayasofiya bo‘limida № 96-97 raqam. 396 v. 12. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Raisul kuttab Mustafa afandi bo‘limida №41-42 raqam. 1/592 v. 2/619 v. 13. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Hamidiya bo‘limida №63, 567 v. 14. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Hamidiya bo‘limida № 64 raqam. 944 v. 15. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Koja Rag‘ib Podshoh kutubxonasida №74/99. 617 v. 16. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Damat Ibrohim Podshoh bo‘limida №118. 647 v. 17. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Nurusmaniya kutubxonasida №254 raqam. 436 v. 18. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Saraz bo‘limida №157 raqam. 287 v. 19. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Saraz bo‘limida №156 raqam. 306 v. 20. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Topkapi Saroy muzeyi kutubxonasidagi Ravon №125. 261 v. 21. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Boyazid davlat kutubxonasida №329 raqam. 220 v. 22. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Jorulloh Ali Poshsho bo‘limida №28 raqam. 266 v. 23. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Denizli bo‘limida №27 raqam. 36 v. 24. Nasafiy, Najmiddin Umar. “At-Taysir fi ilmit tafsir”. Laleli bo‘limida №144 raqam ostida. 347 v. 25. Qurashiy Аbdulqodir. Аl-Javohir al-muziyya fi tabaqot al-hanafiya // Аbdulfattoh Muhammad Hulv tahriri ostida. 5 jildli. – Qohira: Hijr, 1993. – 3326 b. 26. Xumayro Oisha. Abu Hafs Umar Nasafiyning “AtTaysir fit tafsir” tahlili nomli kitobi. Istanbul.: 1995. 974 B. 27. Xumayro Oisha. Abu Hafs Umar Nasafiyning “AtTaysir fit tafsir” tahlili nomli kitobi. Istanbul.: 1995. 974 B. 28. Xumayro Oisha. Abu Hafs Umar Nasafiyning “AtTaysir fit tafsir” tahlili nomli kitobi. Istanbul.: 1995. 974 B. 29. Xumayro Oisha. Abu Hafs Umar Nasafiyning “AtTaysir fit tafsir” tahlili nomli kitobi. Istanbul.: 1995. 974 B. 30. Xumayro Oisha. Abu Hafs Umar Nasafiyning “AtTaysir fit tafsir” tahlili nomli kitobi. Istanbul.: 1995. 974 B. 31. Xumayro Oisha. Abu Hafs Umar Nasafiyning “AtTaysir fit tafsir” tahlili nomli kitobi. Istanbul.: 1995. 974 B.
Kutilmoqda