Мақола Марказий Осиё, хусусан, Ўзбекистондаги исна-ашарий (имомий) ва исмоилийлик оқими вакиллари бўлган шиа жамоалари тарихи ва маданиятининг таҳлилига бағишланган. Мақолада маълумотлар тарихдан маълум – шиа ва суннийлар ўртасидаги қарама-қаршиликлар нафақат диний, сиёсий ва ижтимоий муносабатларда, балки ислом доирасида икки катта йўналиш вакилларининг тўғридан-тўғри кураш олиб боришгача етганлиги ҳамда бу икки йўналиш вакилларининг бир-бирига “кофир” тамғасини қўллагани, гоҳида эса, ўзаро ҳарбий юришлар ва қонли тўқнашувлар сабаби – диний томондан қабул қилмасликни сиёсий қарама-қаршиликдан ажратиб бўлмай қолган даврлар инобатга олинган ҳолда тадқиқ этилган. Шунингдек, ҳозирда асосан ҳанафий суннийлар орасида истиқомат қилган ҳолда азалдан ўз диний анъана ва маросимларни сақлаб келаётгани ҳамда шиалик вакилларининг Марказий Осиёга кириб келиши тарихи, мавжуд шароитлар туфайли эронийларни Ўзбекистон маданияти ва фанига қўшган ҳиссаси, эронийлар каби этник гуруҳлар маҳаллий шароитларга мослашиб, ҳатто, ўзининг тегишли таъсирини кўрсата олганлиги, эронийларнинг чекланган ассимиляция жараёнини (айниқса, тил ва маданият жиҳатидан) кузатиладиган, аммо ушбу этник гуруҳ ўзига хос хусусиятлари (идентификацияси)ни сақлаб қолганлиги ҳақидаги маълумотлар тадқиқ қилинган.
Мақола Марказий Осиё, хусусан, Ўзбекистондаги исна-ашарий (имомий) ва исмоилийлик оқими вакиллари бўлган шиа жамоалари тарихи ва маданиятининг таҳлилига бағишланган. Мақолада маълумотлар тарихдан маълум – шиа ва суннийлар ўртасидаги қарама-қаршиликлар нафақат диний, сиёсий ва ижтимоий муносабатларда, балки ислом доирасида икки катта йўналиш вакилларининг тўғридан-тўғри кураш олиб боришгача етганлиги ҳамда бу икки йўналиш вакилларининг бир-бирига “кофир” тамғасини қўллагани, гоҳида эса, ўзаро ҳарбий юришлар ва қонли тўқнашувлар сабаби – диний томондан қабул қилмасликни сиёсий қарама-қаршиликдан ажратиб бўлмай қолган даврлар инобатга олинган ҳолда тадқиқ этилган. Шунингдек, ҳозирда асосан ҳанафий суннийлар орасида истиқомат қилган ҳолда азалдан ўз диний анъана ва маросимларни сақлаб келаётгани ҳамда шиалик вакилларининг Марказий Осиёга кириб келиши тарихи, мавжуд шароитлар туфайли эронийларни Ўзбекистон маданияти ва фанига қўшган ҳиссаси, эронийлар каби этник гуруҳлар маҳаллий шароитларга мослашиб, ҳатто, ўзининг тегишли таъсирини кўрсата олганлиги, эронийларнинг чекланган ассимиляция жараёнини (айниқса, тил ва маданият жиҳатидан) кузатиладиган, аммо ушбу этник гуруҳ ўзига хос хусусиятлари (идентификацияси)ни сақлаб қолганлиги ҳақидаги маълумотлар тадқиқ қилинган.
| № | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
|---|---|---|---|
| 1 | Tokhtiev S.. | Teacher of the department IRCICA of History and Source Studies of Islam | O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi |
| № | Havola nomi |
|---|---|
| 1 | 1. Aliyeva F. Iransi Samarkanda // Uzbekistanskiy gumanitarniy jurnal «Obshestvennoe mnenie. Prava cheloveka» №1 (13), – T.; 2001. 2. Aliyeva F. Samarkandskie iransi. centr-asia.narod.ru/ iran 20.06.2006-09:46 AM. 3. al-Xasan ibn Musa an-Naubaxti. Shiitskie sekti. Perevod s arabskogo, issledovanie i kommentariy S.M. Prozorova. – Moskva, Nauka, 1973. 4. Ata-Mirzaev O., Gentshke V., Murtazayeva R. Uzbekistan mnogonasionalniy: istoriko-demograficheskiy aspekt. – T.: Izd. medisinskoy literaturi imeni Abu Ali Ibn Sino, 1998. 5. Babadžanov B.M. On the history of the naqšbandīya muğaddīya in Central Maāwarā’nnahr in the late 18th and early 19th centures // Muslim culture in Rissia and Central Asia from the 18th to the early 20th centuries. – Berlin, Klaus, Schwartz, Verlag. 1998. 6. Islam na territorii bivshey Rossiyskoy imperii. Ensiklopedicheskiy slovar. Pod redaksiey S.M.Prozorova. – M.: Izdatelskaya firma «Vostochnaya literatura» RAN, 2006. T. I. 7. inform.kz./rus/article/2207169 8. Fayziev T.A. Buxoro feodal jamiyatida qullardan foydalanishga doir hujjatlar (XIX asr) («Dokumenti ob ispolzovanii rabov v feodalnoy Buxare (XIX v.)». Na uzbekskom yazike. – T.: Fan, 1990. 9. forum.turan.info/showthread; chrono-tm.org 10. Gafurov B.G. Istoriya tadjikskogo naroda v kratkom izlojenii. Tom perviy. S drevneyshix vremen do velikoy oktabrskoy sotsialisticheskoy revolyusii 1917 g. – Moskva, Gospolitizdat, 1949. 11. Lyushkevich F. D. Etnograficheskaya gruppa ironi // Zanyatiya i bit narodov Sredney Azii. – L.: SPbGU, 1971. 12. یایسآ رد ناریا هاگیاج .”idnavoheN“ iyonaS idhaM ,norheT – .)iralyoj norE igadoyisO yizakraM( یزکرم Xalqaro chin e’tiqod nashriyoti, 1376/1997. 13. planeta-imen.narod.ru/imena/azerbaijan 14. podrobno.uz/cat/calche/Azerbajdzancu v Yzbekistane 15. Shastik N. Opasnie igri na Krishe mira: Nad Sentralnoy Aziey navisla ugroza novoy agressii – ismailitskoy. pyanj.freenet.tj/opasigr 16. Slovar etnonimov. – M.: Nauka, 1988. 17. اقوام مسلمان اتحاد شوروی (Sovet ittifoqining musulmon qavmlari). Tuzuvchi Shirin Akiner, tarjimon Muhammad Husayn Oriyo. Fors tilida. – Tehron. Ilmiy va madaniy nashrlar shirkati, 1367/1988. 18. Strani mira: Ensiklopedicheskiy spravochnik. – Smolensk. Rusich, 2002. 19. sunna-press.com/news/snq/527-zapret-na-obradirafiditov.17.12.2011. 20. Suxareva O.A. K istorii gorodov Buxarskogo xanstva. – T.: Izd. AN UzSSR, 1958. 21. Suxareva O.A. Kvartalnaya obshina poznefeodalnogo goroda Buxari. – T.: Nauka. 1976. 22. Vamberi H. Buxoro yoxud Movarounnahr tarixi. Nashrga tayyorlovchi Sirojiddin Ahmad. – Toshkent, G‘ofur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1990. 23. Xaryukov L.N. Anglo-russkoe sopernichestvo v Sentralnoy Azii i ismailizm. – M.: Izd. Moskovskogo universiteta, 1995. 24. Zarubin I.I. Spisok narodnostey Turkestanskogo kraya. – L.; 1925. 25. Zarubin I.I. Naselenie Samarkandskoy oblasti. – L.; 1926. |