82

Мақолада IX-XVI асрларда Хитойдаги ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маданий шароит, исломни Хитойда ёйилиши ва унинг маҳаллий муҳитга мослашуви, мусулмон халқларнинг мамлакат ижтимоий, иқтисодий ва маданий ҳаётидаги иштироки ҳамда уларнинг маҳаллий маданиятга уйғунлашув жараёнида таълим-тарбия ҳолати ҳақида маълумот берилган. Мамлакатда тарафдорлари кўпчиликдан иборат буддавийлик, конфуцийлик ва даочилик таълимотлари орасида уларнинг муштарак эътиқодий қарашларига мослашиш орқали мусулмон жамоалари шакллангани ва бу жараёнида ўлка мусулмонлари ижтимоий ва диний ҳаётини тартибга солувчи – “Зу Тан” (“Хитойда яшаётган хорижлик”), “Фан Кэ” (“Маҳаллий мусулмонларнинг авлодлари”), “Фан Хуэ” (“Хорижликлар учун махсус мактаблар”), “қозилик бўлими” (мусулмонларнинг диний ишларини ҳал қилиш учун масъул), “учлик маъмурияти” (имом, хатиб ва муаззиндан иборат бўлган ва мусулмонларнинг кундалик масалалари билан шуғулланган) каби 10 га яқин алоҳида ҳуқуқий тизимлар юзага келгани таҳлил қилинган. Тан, Сун, Юан ва Мин сулолалари ҳукмронлик даврларида ислом динининг Хитой бўйлаб ёйилиши ва ривожланишига доир фундаментал ўзгаришлар юз берганлиги аниқланган. Империал ҳукуматларнинг миллий ассимиляция сиёсатида фаол иштирок этиш орқали мусулмонларнинг сиёсий мақоми ўзгариб, улар Хитой маҳаллий фуқаросига айланганлиги очиб берилган. Мусулмонларнинг миллий ассимиляция сиёсатига жалб этилиши умумий қадрият, этика ва маросимларга асосланган янги миллий жамоаларни шаклланиши ҳамда ислом таълимоти ва фалсафасини Хитойнинг бошқа 
ҳудудларига кенгроқ тарқалишига асос бўлганлиги тўғрисида хулосалар берилган. 

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 12-05-2023
  • O'qishlar soni 82
  • Nashr sanasi 28-04-2023
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar10
Ўзбек

Мақолада IX-XVI асрларда Хитойдаги ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маданий шароит, исломни Хитойда ёйилиши ва унинг маҳаллий муҳитга мослашуви, мусулмон халқларнинг мамлакат ижтимоий, иқтисодий ва маданий ҳаётидаги иштироки ҳамда уларнинг маҳаллий маданиятга уйғунлашув жараёнида таълим-тарбия ҳолати ҳақида маълумот берилган. Мамлакатда тарафдорлари кўпчиликдан иборат буддавийлик, конфуцийлик ва даочилик таълимотлари орасида уларнинг муштарак эътиқодий қарашларига мослашиш орқали мусулмон жамоалари шакллангани ва бу жараёнида ўлка мусулмонлари ижтимоий ва диний ҳаётини тартибга солувчи – “Зу Тан” (“Хитойда яшаётган хорижлик”), “Фан Кэ” (“Маҳаллий мусулмонларнинг авлодлари”), “Фан Хуэ” (“Хорижликлар учун махсус мактаблар”), “қозилик бўлими” (мусулмонларнинг диний ишларини ҳал қилиш учун масъул), “учлик маъмурияти” (имом, хатиб ва муаззиндан иборат бўлган ва мусулмонларнинг кундалик масалалари билан шуғулланган) каби 10 га яқин алоҳида ҳуқуқий тизимлар юзага келгани таҳлил қилинган. Тан, Сун, Юан ва Мин сулолалари ҳукмронлик даврларида ислом динининг Хитой бўйлаб ёйилиши ва ривожланишига доир фундаментал ўзгаришлар юз берганлиги аниқланган. Империал ҳукуматларнинг миллий ассимиляция сиёсатида фаол иштирок этиш орқали мусулмонларнинг сиёсий мақоми ўзгариб, улар Хитой маҳаллий фуқаросига айланганлиги очиб берилган. Мусулмонларнинг миллий ассимиляция сиёсатига жалб этилиши умумий қадрият, этика ва маросимларга асосланган янги миллий жамоаларни шаклланиши ҳамда ислом таълимоти ва фалсафасини Хитойнинг бошқа 
ҳудудларига кенгроқ тарқалишига асос бўлганлиги тўғрисида хулосалар берилган. 

№ Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 ERNAZAROV .. PHD in history, teacher of the UNESCO chair on religious studies and the comparative study of world religions, O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi
№ Havola nomi
1 1. Abdullayeva, M. (2018). Approaches for studying religious process in cyberspace. The Light of Islam, 2018 (1), 13. 2. Alidjanova, L. A. (2019). The value of the scientific approach in the study of religions and science. ISJ Theoretical & Applied Science, 12 (80), 508-512. Soi: http://s-o-i.org/1.1/TAS-12-80-96 Doi: https://dx.doi. org/10.15863/TAS.2019.12.80.96 3. Alidjanova, L. A. (2020). Questions of religion and society in the works of Ibn Khaldun. The Light of Islam, 2020 (1), 34-43. 4. Alimova, M. (2020). The contribution of Imam adDarimi to the development of hadith science. The Light of Islam, 2020 (2), 109-116. 5. Walker, A. T. (2006). Preaching of Islam: A History of the Propagation of the Muslim Faith. Forgotten Books. 6. Atwill, D. G. (2005). The Chinese sultanate: Islam, ethnicity, and the Panthay Rebellion in southwest China, 1856-1873. Stanford University Press. 7. Broomhall, Marshall (2012). Islam in China: A Neglected Problem. – London: Forgotten books. 8. Chang, Yu. (1964). Chinese muslim mobality in SungCiao-Chin Period. Journal institute of muslim minority affairs – JIMMA. Jiddah, vol. 6. 9. Dono, K. (2020). Features of information exchange aspects in the information society. Ижтимоий фанлар, 2(3). 10. Dillon, M. (1999). China’s Muslim Hui Community: Migration, Settlement and Sects. Surrey: Curzon Press. 11. Elman, B. A. (2000). A Cultural History of Civil Examinations in Late Imperial China. – USA: University of California Press. 12. Elverskog, J. (2010). Buddhism and Islam on the Silk Road (illustrated ed.). – USA: University of Pennsylvania Press. 13. Ernazarov, O. (2018). The socio-cultural life of Chinese Muslims during the Ming dynasty. The Light of Islam, 2018 (1), 11. 14. Farmer, E. L. (1995). Zhu Yuanzhang and Early Ming Legislation: The Reordering of Chinese Society Following the Era of Mongol Rule. – Leiden: BRILL. 15. Fuzailova, G. (2020). Eastern thinkers on the pedagogical mastery. The Light of Islam, 2020(2), 138144. 16. Isakdjanov, R. (2019). Rational principles in IbnSinа’s theological education and their characteristic features. The Light of Islam, 2019 (3), 8. 17. Islomov, Z. (2018). International Islamic Academy of Uzbekistan–a result of the reforms worth to the centuries. The Light of Islam, 2018 (1), 1. 18. Israeli R. (2002). Islam in China: Religion, Ethnicity, Culture and Politics. – USA: Lexington Books Publisher. 19. Kalandarova, D. (2020). Features of aspects of information exchange. The Light of Islam, 2020 (1), 210-214. 20. Kenneth W., Morgon (1993). Islam – straight path: Interpreted by muslims. – Dehli: Motilal Banarsidass Publisher. 21. Khatamov, T. A. (2019). State national program for the development of school education for 2004-2009 years: (scientific and historical analysis). Theoretical & Applied Science, (6), 128-132. 22. Lane, George (2014). “The Dali Stele”. In KilicSchubel, Nurten; Binbash, Evrim (eds.). The Horizons of the World. Festschrift for İsenbike Togan: Hududü’lAlem. İsenbike Togan Armağanı. Istanbul: Ithaki Press. p. 8. Retrieved 24 April 2014. 23. Lee, H. S. (2002). The Spread of Islamic Culture to the East Asia Before the Era of Modern European Hegemony. İslâm Araştırmaları Dergisi, 7, 57-74. 24. Leslie, Donald Daniel (1998). The Integration of Religious Minorities in China: The Case of Chinese Muslims // The Fifty-ninth George Ernest Morrison Lecture in Ethnology. 25. Lewis, Mark Edward (2009). China’s cosmopolitan empire : the Tang dynasty. – London: The Belknap Press of Harvard University Press. 26. Muhamedov, N. (2016). Keffal Şaşî’nin Diplomatik Faaliyeti. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2(2), 119-126. 27. Mukhamedov N., Turambetov N. (2020). Medieval Scientists Of The Oasis Shash And Their Contribution To Islamic Civilization. The American Journal of Social Science and Education Innovations, 2(08), 137-143. 28. Nizametdinov, N. (2019). The short history of turkic literature of India durind the ruling of baburids (XVI– XVIIIth centuries). The Light of Islam, 2019 (3), 15. 29. Radhu, A. (1997). Islam in Tibet: Tibetan Caravans. Louisville: Fons Vitae. 30. Rahimjonov, D. (2019). The importance of social rehabilitation of people who have fallen under the influence of extremist ideas in the process of globalization. The Light of Islam, 2019 (1), 12. 31. Shoujiang, Mi., Jia, You (2004). Islam in China / Translated by Min Chang. – China Intercontinental Press. 32. Sultonov, A. (2019). The new philosophical paradigm of cultural development. The Light of Islam, 2019 (4), 25. 33. Turdiyeva, D. (2020). From history of malaysien education system. The Light of Islam, 2020 (2), 20. 34. Toxtiev Mr, S. (2020). Social and cultural life of the shiite communities of Central Asia in the XX-early XXI centuries. The Light of Islam, 2020(2), 82-90. 35. Xujaev, M. I. (2019). Historical philosophy of Ahmed Zaki Validi. Scientific Bulletin of Namangan State University, 1 (12), 126-132. 36. Ziynatullayev, Z. (2020). The social-political situation in Central Asia on the eve of the advent of Islam. The Light of Islam, 2020 (2), 152-159. 37. Эрназаров, О. (2018). Ўрта аср мусулмон манбаларида Кореядаги ислом тарихига оид маълумотлар. “Шарқшунослик” ТДШИ илмий журнали, 3, 74-80. 38. Эрназаров, О. (2017). Десять лет деятельности мусульманской школы Токио (1927-1937). Россия и мусульманский мир, (11 (305)). 39. Эрназаров, О. К. (2014). Ҳозирги даврда дин ва жамият муносабатларида барқарорликни таъминлашнинг аҳамияти. In Сборники конференций НИЦ Социосфера (No. 55, pp. 40-45). Vedecko vydavatelske centrum Sociosfera-CZ sro. 40. https://www.mei.edu/publications/mosques-andislamic-identities-china 41. Kakhharova, M. (2018). Question of Studying Personal Spiritual and Moral Development. Eastern European Scientific Journal, (6). 42. Qaxxarova, M., & Tuychieva, H. (2019). Spiritualmoral environment and its basic indicators. The Light of Islam, 2019(4), 24. 43. Qaxxarova, M., & Absattorov, B. M. (2020). Evolution of views on ethics, ethical criteria and ethical standards. The Light of Islam, 2020(1), 110-115.
Kutilmoqda