76

 Мақоладан кўзланган мақсад Мовароуннаҳр олимларининг ислом ҳуқуқи назарияси – усул ал-фиқҳ фани шаклланиши ва ривожланишига қўшган ҳиссаларини тадқиқ этиш. Тадқиқотда усул алфиқҳ илмининг даставвал Ироқ ўлкасида юзага келиб, кейинчалик шарққа ёйилгани ва унга сабаб бўлган омиллар тадқиқ этилган. Мовароуннаҳр олимлари илмий фаолияти ва ёзган асарларининг усул ал-фиқҳ фани ривожига таъсири таҳлил этилган. Ҳудудда усул фанига оид ёзилган асарлар ва уларнинг хусусиятлари очиб берилган. Қаффол Шоший ўзининг “Маҳосин аш-шариъа”, Абу Зайд Дабусий “Тақвим ал-адилла” ва Фахрул-ислом Али Паздавий “Усул ал-Паздавий” асари орқали фанга олиб кирган янги тушунча ва услублар аниқланган. Шунингдек, Шамсул-аимма Муҳаммад Сарахсий, Фахрул-ислом Али Паздавий, Алоуддин Самарқандий, Абу Ҳафс Умар Насафий, Хисомиддин Ахсикатий, Низомиддин Шоший, Абул Баракот Насафий ва Садруш-шаҳид Убайдуллоҳ ибн Масъуд Бухорий каби фақиҳларнинг илмий фаолияти ва фанга оид асарлари тадқиқ этилган. “Тақвим аладилла”, “Усул ал-Паздавий”, “Усул ас-Сарахсий”, “Мезон ал-усул”, “Манор” ва “ат-Талвиҳ” каби асарлар ва уларга ёзилган шарҳ, ҳошия ва мухтасарлар ҳақида қимматли маълумотлар берилган. Якунда усул ал-фиқҳ асарларининг ислом дини назарий асослари, мақсади, мазмун-моҳиятини тўғри тушунишдаги аҳамияти очиб берилган

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 18-05-2023
  • O'qishlar soni 76
  • Nashr sanasi 18-05-2023
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar8
Ўзбек

 Мақоладан кўзланган мақсад Мовароуннаҳр олимларининг ислом ҳуқуқи назарияси – усул ал-фиқҳ фани шаклланиши ва ривожланишига қўшган ҳиссаларини тадқиқ этиш. Тадқиқотда усул алфиқҳ илмининг даставвал Ироқ ўлкасида юзага келиб, кейинчалик шарққа ёйилгани ва унга сабаб бўлган омиллар тадқиқ этилган. Мовароуннаҳр олимлари илмий фаолияти ва ёзган асарларининг усул ал-фиқҳ фани ривожига таъсири таҳлил этилган. Ҳудудда усул фанига оид ёзилган асарлар ва уларнинг хусусиятлари очиб берилган. Қаффол Шоший ўзининг “Маҳосин аш-шариъа”, Абу Зайд Дабусий “Тақвим ал-адилла” ва Фахрул-ислом Али Паздавий “Усул ал-Паздавий” асари орқали фанга олиб кирган янги тушунча ва услублар аниқланган. Шунингдек, Шамсул-аимма Муҳаммад Сарахсий, Фахрул-ислом Али Паздавий, Алоуддин Самарқандий, Абу Ҳафс Умар Насафий, Хисомиддин Ахсикатий, Низомиддин Шоший, Абул Баракот Насафий ва Садруш-шаҳид Убайдуллоҳ ибн Масъуд Бухорий каби фақиҳларнинг илмий фаолияти ва фанга оид асарлари тадқиқ этилган. “Тақвим аладилла”, “Усул ал-Паздавий”, “Усул ас-Сарахсий”, “Мезон ал-усул”, “Манор” ва “ат-Талвиҳ” каби асарлар ва уларга ёзилган шарҳ, ҳошия ва мухтасарлар ҳақида қимматли маълумотлар берилган. Якунда усул ал-фиқҳ асарларининг ислом дини назарий асослари, мақсади, мазмун-моҳиятини тўғри тушунишдаги аҳамияти очиб берилган

№ Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 GAYBULLAYEV S.S. PhD researcher INTERNATIONAL ISLAMIC ACADEMY ОF UZBEKISTAN,
№ Havola nomi
1 1. A.Laknaviy. (1998). al-Favoid al-Bahiyya. Bayrut: Dorul Alqam. 2. Aminov, H., & Primov, S. (2017). Hanafiy fiqhi tarixi, istilohlari va manbalari. Toshkent: Movarounnahr. 3. Attor, F. (2013). Usul al-Fiqh. Istanbul: IFAV nashriyoti. 4. Semyonov A.A. (1957). O’zSSRning Fanlar akademiyasi sharq qo’lyozmalari to’plami (Vol. 4). (A.A.Semyonov, Ed.) Toshkent: O’zSSR FA nashriyoti. 5. Chalabiy, K. (1992). Kashf az-Zunun an-asamil kutub val funun (Vol. 2). Bayrut: Dor al-kutub ilmiya. 6. Dabusiy, A. Z. (1993). Ta’sis an-nazar. (M. i. Qabboniy, Ed.) Qohira: Maktaba as-Subayh. 7. Dabusiy, A. Z. (2001). Taqvim al-adilla. (X. al-Miysi, Ed.) Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya. 8. Ibn Obidin, M. A. (2003). Raddul muxtor ala Durril muxtor (Vol. 1). Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya. 9. Ibn Xaldun, Y. (1980). al-Muqaddima. Qohira: Maktabatu Ibn Taymiya. 10. Jabborov, N. (2004, mart). Imom al-Moturidiy – faqih. Imom Buxoriy saboqlari, 200. 11. Jassos, A. B. (1996). al-Fusul fi ilmil usul (Vol. 1). Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya. 12. Jurjoniy, S. S. (1983). Ta’rifot. Bayrut: Dor al-kutub alilmiyya. 13. K.Brokelman. (1989). Tarix al-adab al-arabiy (Vol. 3). (D. A. Najjor, Trans.) Qohira: Dor al-ma’orif. 14. Kavsariy, M. Z. (1969). Bulug’ al-amaniy fi siyrati imom Muhammad ibn Hasan. Hims, Suriya: Al-Andalus. 15. Kavsariy, M. Z. (1989). Husnut taqoziy fi siyarti imom Abu Yusuf. Qohira: Maktaba al-azhariya. 16. Kosoniy, A. B. (1997). Badoi’ as-sanoi’ fi tartib ashsharoi’ (Vol. 7). Bayrut: Dor kutub al-ilmiyya. 17. L.Asrorova. (2014). Abu Hafs Kabir Buxoriy va hanafiy fiqhi. Toshkent: Toshkent islom universiteti nashriyoti. 18. Muhamedov N. (2015). Keffal Şaşî’nin Diplomatik Faaliyeti. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi 2 (2), 119-126. HYPERLINK “https://dergipark.org.tr/ tr/download/article-file/282071” https://dergipark.org. tr/tr/download/article-file/282071 . 19. Mukhamedov Nematullo (2020). Medieval Scientists Of The Oasis Shash And Their Contribution To Islamic Civilization // The American Journal of Social Science and Education. Innovations (ISSN – 2689-100x). Published: August 14, 2020 | Pages: 137-143. Doi: HYPERLINK “https://doi.org/10.37547/tajssei/Volume02Issue08-20” https://doi.org/10.37547/tajssei/Volume02Issue08-20 20. Мухамедов, Н. А. (2014). Хазрат Имам Абу Бакр Каффал Шаши – мухаддис из Ташкента. Peoples of eurasia. history, culture and interaction problems, 130. HYPERLINK “http://www.sociosphera.com/files/conference/2014/k-04_05_14.pdf” \l “page=130” http://www. sociosphera.com/files/conference/2014/k-04_05_14.pdf#page=130 21. N.Hakimova. (2020). Abu Bakr Qaffol Shoshiyning huquq falsafasi “fozil siyosat” atamasi. “Sharq allomalari yozma merosining ilmiy, falsafiy, ma’naviy tafakkurdagi o’rni nomli” Respulika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari (p. 446). Toshkent: ToshDU nashriyoti. 22. Nasafiy, A. M. (1993). Tabsira al-adilla (Vol. 1). Anqara: Diniy ishlar rayosati nashriyoti. 23. Pazdaviy, F.-i. (1909). Usul. Karachi: Mir Muhammad kutubxonasi. 24. Pazdaviy, F.-i. (2016). Usul. (S. Bekdosh, Ed.) Madina: Dor as-siroj. 25. S.Ahmedov. (2019, mart). Kitobini Rasululloh maqullagan buxorolik faqih. (A. J. Xo’jam, Ed.) Hidoyat, 32. 26. S.G’aybullayev. (2021, Mart). “Usul al-Pazdaviy” asosida yozilgan asarlar. (S. Ziyodov, Ed.) Imom Buxoriy saboqlari, 200. 27. Saraxsiy, A. B. (1957). Usul (Vol. 1). (A. V. Afg’oniy, Ed.) Haydarobod: Dor al-ma’orif an-No’moniya. 28. Sezgin, F. (1991). Tarix at-turos al-arabiy (Vol. 3). arRiyod: Muhammad ibn Saud universiteti nashriyoti. 29. Subkiy, T. (1964). Tabaqot ash-shofi’iyya al-kubro (Vol. 3). Bayrut: Dor ihyo al-kutub al-arabiy. 30. Z.Najmiddinov. (2019). Abu Zayd Dabusiy ilmiy merosining Movarounnahr fiqh ilmi rivojidagi o’rni. Toshkent: O’zbekiston xalqaro islom akademiyasi nashriyoti.
Kutilmoqda