Мазкур мақолада ахборотлашган жамиятда тил ва коммуникация муаммолари ва истиқболларининг ижтимоий-фалсафий ва методологик жиҳатлари таҳлил қиланган. Шунингдек, коммуникатив жараён барча ижтимоий соҳалар фаолиятининг шаклланиши ва ривожланиши, тил ва коммуникациялар одамлар ва уларнинг ўртасидаги алоқани таъминлайди ҳамда тил ахборот етказишнинг жуда муҳим воситаси сифатида катта аҳамият касб этади. Тил ва коммуникация воситалари мулоқотнинг диалогик ёки интерактив шаклини таъминлайди. Ахборотлашган жамиятда тил ва мулоқот одамлар ўртасидаги маданий, тарихий жиҳатдан шартли маънавий алоқанинг ўзига хос шаклидир. Aхборот ташувчиси сифатида алоқа воситалари, ўз навбатида, одамлар ҳаётининг маданий-тарихий, иқтисодий ва ижтимоий-сиёсий шароитларига, кишиларнинг ўзлари ишлаб чиқариш даражаси ва ривожланиш даражасига боғлиқ. Тил ва коммуникация воситаларининг ривожланиши доимо ишлаб чиқариш эҳтиёжларининг бевосита таъсири остида рўй беради. У ижтимоий ва ижтимоий тузилишнинг барча даражаларида маданий, шахслараро, этник, давлат, глобал миқёсда ўсиб боради. Шу боисдан ҳам бир-бири билан алоқа қилиш қобилияти инсон капитали тушунчасига киритилиши ва интеллектуал капиталнинг бир қисми бўлиши керак. Инсоният коммуникацияси воситаси ҳисобланган тил муаммоларининг жамият маданий тараққиёти билан уйғун ҳолатда илмий ва амалий аҳамият касб этиши аксарият олимлар томонидан қайд этилган. Ижтимоиймаданий тараққиёт ва жамият институтлари учун эса тилнинг бундай динамик хусусияти жуда муҳимдир. Тилнинг фалсафий парадигмаси фалсафа, лингвистика,
риторика, яъни, фанлар комплексининг мослашуви билан белгиланади. Чунки, улар илмий тадқиқот дастурининг асосий ўлчов, мезон (параметр)ларини аниқлашга ёрдам беради. Бу комплексда тил феномени доминант ижтимоий-фалсафий фикр вазифасини бажаради. Тил ижтимоий ва инсоний борлиқ атрибути бўлиб, инсон ҳаётининг ишлаб чиқариш ва қайта ишлаб чиқариш жараёнлари учун, айниқса, билиш, таълим, тарбия, мулоқот, суҳбат жабҳалари учун ҳам аҳамиятлидир. Тилни ахборот-коммуникатив тизим сифатида ижтимоийлашуви яъни, у ўзида рўёликни акс эттириш қобилияти ва ахборотни узатиш воситаси сифатида хизмат қилади. Шу билан энг муҳим жиҳати ахборот ва коммуникацияларнинг ўзаро ўтиш қобилиятига эга бўлади. Шу муносабат билан тил ва мулоқот маданиятида ахборот ва коммуникатив томонларнинг диалектик бирлиги пайдо бўлди.
Мазкур мақолада ахборотлашган жамиятда тил ва коммуникация муаммолари ва истиқболларининг ижтимоий-фалсафий ва методологик жиҳатлари таҳлил қиланган. Шунингдек, коммуникатив жараён барча ижтимоий соҳалар фаолиятининг шаклланиши ва ривожланиши, тил ва коммуникациялар одамлар ва уларнинг ўртасидаги алоқани таъминлайди ҳамда тил ахборот етказишнинг жуда муҳим воситаси сифатида катта аҳамият касб этади. Тил ва коммуникация воситалари мулоқотнинг диалогик ёки интерактив шаклини таъминлайди. Ахборотлашган жамиятда тил ва мулоқот одамлар ўртасидаги маданий, тарихий жиҳатдан шартли маънавий алоқанинг ўзига хос шаклидир. Aхборот ташувчиси сифатида алоқа воситалари, ўз навбатида, одамлар ҳаётининг маданий-тарихий, иқтисодий ва ижтимоий-сиёсий шароитларига, кишиларнинг ўзлари ишлаб чиқариш даражаси ва ривожланиш даражасига боғлиқ. Тил ва коммуникация воситаларининг ривожланиши доимо ишлаб чиқариш эҳтиёжларининг бевосита таъсири остида рўй беради. У ижтимоий ва ижтимоий тузилишнинг барча даражаларида маданий, шахслараро, этник, давлат, глобал миқёсда ўсиб боради. Шу боисдан ҳам бир-бири билан алоқа қилиш қобилияти инсон капитали тушунчасига киритилиши ва интеллектуал капиталнинг бир қисми бўлиши керак. Инсоният коммуникацияси воситаси ҳисобланган тил муаммоларининг жамият маданий тараққиёти билан уйғун ҳолатда илмий ва амалий аҳамият касб этиши аксарият олимлар томонидан қайд этилган. Ижтимоиймаданий тараққиёт ва жамият институтлари учун эса тилнинг бундай динамик хусусияти жуда муҳимдир. Тилнинг фалсафий парадигмаси фалсафа, лингвистика,
риторика, яъни, фанлар комплексининг мослашуви билан белгиланади. Чунки, улар илмий тадқиқот дастурининг асосий ўлчов, мезон (параметр)ларини аниқлашга ёрдам беради. Бу комплексда тил феномени доминант ижтимоий-фалсафий фикр вазифасини бажаради. Тил ижтимоий ва инсоний борлиқ атрибути бўлиб, инсон ҳаётининг ишлаб чиқариш ва қайта ишлаб чиқариш жараёнлари учун, айниқса, билиш, таълим, тарбия, мулоқот, суҳбат жабҳалари учун ҳам аҳамиятлидир. Тилни ахборот-коммуникатив тизим сифатида ижтимоийлашуви яъни, у ўзида рўёликни акс эттириш қобилияти ва ахборотни узатиш воситаси сифатида хизмат қилади. Шу билан энг муҳим жиҳати ахборот ва коммуникацияларнинг ўзаро ўтиш қобилиятига эга бўлади. Шу муносабат билан тил ва мулоқот маданиятида ахборот ва коммуникатив томонларнинг диалектик бирлиги пайдо бўлди.
| № | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
|---|---|---|---|
| 1 | KHUDAYBERGANOV R.. | Associate Professor, PhD | Tashkent State Transport University |
| № | Havola nomi |
|---|---|
| 1 | 1. Азизов, О. (1995). Тилшуносликка кириш. 2. Бекмуродов, М., & Хасанов, О. (2021). Янги Ўзбекистон - янгича дунёқараш. 3. Буштуй, Т., & Сафаров, Ш. (2007). Тил қурилиши: таҳлил методлари ва методологияси. 4. Виноградов, В. В. (1953). Основные типи лексических значений// Вопросы языкознания. 5. Гадамер, Г. Г. (1999). Деконструкция и герменевтика// Герменевтика и деконструкция. 6. Гумбольд, В. (2005). Философия языка и философия языкознания: Лингвофилософские очерки. 7. Дешериев, Ю. Д. (1977). Социальная лингвистика. К основам общей теории. 8. Дониёров, Х., & Санақулов, У. (1990). Алишер Навоий – тилшунос олим. 9. Дониёров, Х., & Санақулов, У. (1990). Алишер Навоий – тилшунос олим. 10. Жабборов, Н. (2010). Маърифат надур? 11. Каримов, Б. Р. (2003). Миллат, инсон ва тил: тараққиёт муаммолари. 12. Каримов, Б., & Мираъзамов, К. (1993). Миллат равнақи ва тил муаммолари. 23. Марчук, Ю. Н. (2006). Компьютерная лингвистика. 14. Мирзиёев, Ш. (2019). Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга мурожаатномаси. 15. Миртожиев, М., & Маҳмудов, Н. (1992). Тил ва маданият. 16. Назаров, Д. (2010). Миқдордан сифатга. 17. Назаров, Қ. (2004). Фалсафа: қомусий луғат. 18. Назаров, Қ. (2004). Фалсафа: Қомусий луғат. 19. Назаров, С. (2011). Беруний хазинасидаги тилга оид жавҳарлар// Абу Райхон Беруний мероси ва ҳозирги замон. 20. Николаев, И. С., Митренина, О. В., & Ландо, Т. М. (2017). Прикладная и компьютерная лингвистика. 21. Нурмонов, А. (2002). Ўзбек тилшунослиги тарихи. 22. Портнов, А. Н. (1994). Язык и сознание: основные парадигмы исследования проблемы в философии XIXXX вв. 23. Салимов, О. У., Қуронбоев, Қ., Жаллонов, Ш., Бекмуродов, М., & Тангиров, Л. (2019). Миллий тикланишдан миллий юксалиш сари. 24. Хайдеггер, М. (1991). Язык. Перевод и примечания. Б.В. Маркова. 25. Хайдеггер, М. (2020). Рецепция и трансформация идей Мартина Хайдеггера в русской философской мысли, антология СПб. 26. Kuysinova Fazilat Oripovna (2019). The role and political imidge of the organization of the Islamic Conference in the international relationship system. Bulletin SocialEconomic and Humanitarian Research, (2 (4)), 61-68. doi: 10.5281/zenodo.2647705 27. Oripovna, K. F. Arabian Consolidation and Organization of Islamic Conference in The 70-S of The xx Century. |