154

Maqolada virtual reallik tizimlarining qo‘llanilish sohalari va tarkibi, virtual ta’lim muhiti platformalari va qiyosiy tahlili natijalari, ularning virtual elektron formatdagi o‘quv kontentlarini namoyish etishdagi roli yoritilgan. Tadqiqot predmetini virtual muhitlarda obyektlarning 3D modellarini geometrik modellashtirish, vizuallashtirish usullari hamda dasturiy vositalari tashkil etadi. Tadqiqotning maqsadi virtual universitet tashkil qilishda eksteryer va interyer obyektlarning 3D modellarini tasvirlash va vizuallashtirishni shakllantiruvchi algoritmlari hamda virtual universitet tashkil qilishda 3D modellarini yaratish dasturiy vositasini ishlab chiqishdan iborat. Tadqiqotning ilmiy yangiligi sifatida vizuallashtirishda 3D obyektlarni geometrik modellashtirishda yangi usullar, ya’ni konstruktiv mantiqiy-algebraik R-funksiya usuli (RFM) taklif etiladi. Tadqiqotning amaliy natijalari asosida ta’lim muassasalarida o‘qitishning zamonaviy virtual 3D muhitlarda bilim oluvchilarning faolligini oshirishga mo‘ljallangan va bu orqali zamonaviy milliy landshaft dizayn bilan loyihalashtirilgan virtual uch o‘lchovli muhitda o‘qitish jarayoniga ko‘maklashuvchi o‘zbek tilidagi “vAcademia.uz” dasturiy vositasi ishlab chiqilgan.

  • O'qishlar soni48
  • Nashr sanasi22-06-2023
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar23-32
Ўзбек

Maqolada virtual reallik tizimlarining qo‘llanilish sohalari va tarkibi, virtual ta’lim muhiti platformalari va qiyosiy tahlili natijalari, ularning virtual elektron formatdagi o‘quv kontentlarini namoyish etishdagi roli yoritilgan. Tadqiqot predmetini virtual muhitlarda obyektlarning 3D modellarini geometrik modellashtirish, vizuallashtirish usullari hamda dasturiy vositalari tashkil etadi. Tadqiqotning maqsadi virtual universitet tashkil qilishda eksteryer va interyer obyektlarning 3D modellarini tasvirlash va vizuallashtirishni shakllantiruvchi algoritmlari hamda virtual universitet tashkil qilishda 3D modellarini yaratish dasturiy vositasini ishlab chiqishdan iborat. Tadqiqotning ilmiy yangiligi sifatida vizuallashtirishda 3D obyektlarni geometrik modellashtirishda yangi usullar, ya’ni konstruktiv mantiqiy-algebraik R-funksiya usuli (RFM) taklif etiladi. Tadqiqotning amaliy natijalari asosida ta’lim muassasalarida o‘qitishning zamonaviy virtual 3D muhitlarda bilim oluvchilarning faolligini oshirishga mo‘ljallangan va bu orqali zamonaviy milliy landshaft dizayn bilan loyihalashtirilgan virtual uch o‘lchovli muhitda o‘qitish jarayoniga ko‘maklashuvchi o‘zbek tilidagi “vAcademia.uz” dasturiy vositasi ishlab chiqilgan.

Русский

В статье рассматриваются области применения и содержание систем виртуальной реальности, результаты сравнительного анализа платформ виртуальной образовательной среды и их роль в представлении образовательного контента в виртуальном электронном формате. Предметом исследования является геометрическое моделирование, методы визуализации и программные средства 3D-моделей объектов в виртуальных средах. Целью исследования является разработка алгоритмов представления и визуализации 3D-моделей объектов экстерьера и интерьера в организации виртуального университета, а также программного средства создания 3D-моделей в организации виртуального университета. Научная новизна исследования заключается в том, что предлагаются новые методы геометрического моделирования трехмерных объектов в визуализации, т. е. конструктивный логико-алгебраический метод R-функций (RFM). Практические результаты исследования направлены на повышение активности обучающихся в современных виртуальных трехмерных средах в образовательных учреждениях на базе разработанного программного средства vAcademia.uz на узбекском языке и тем самым на поддержку учебного процесса в виртуальной трехмерной среде, спроектированной на основе современного отечественного ландшафтного дизайна.

English

The article discusses the fields of application and content of virtual reality systems, the results of a comparative analysis of virtual educational environment platforms, and their role in presenting educational content in a virtual electronic format. The subject of research is geometric modeling, visualization methods and software tools of 3D models of objects in virtual environments. The purpose of the research is to develop algorithms for the representation and visualization of 3D models of exterior and interior objects in the organization of a virtual university, as well as a software tool for creating 3D models in the organization of a virtual university. Scientific novelty of the research, we offer new methods for geometric modeling of 3D objects in visualization, i.e. constructive logic-algebraic R-function method (RFM). The practical results of the research are aimed at increasing the activity of learners in modern virtual 3D environments in educational institutions based on the software tool, and thereby supporting the teaching process in the virtual three-dimensional environment designed on the basis of modern national landscape design in the Uzbek language “vAcademia.uz” software was developed

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Nuraliyev F.M. texnika fanlari doktori, "Audiovizual texnologiyalar" kafedrasi professori Muhammad аl-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
2 Giyosov U.E. texnika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), "Audiovizual texnologiyalar" kafedrasi katta o‘qituvchisi Muhammad аl-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
Havola nomi
1 Fakhriddin, N., Ulugbek, G., Akbarjon, U., & Azizbek, A. (2021). Implementation of the R-Function for virtual environment objects of the simple shapes. Proceedings of the International Conference on Information Science and Communications Technologies: Applications, Trends and Opportunities. ICISCT. doi:10.1109/ICISCT52966.2021.9670271
2 Fominykha, M., Prasolova-Forland, E., Morozov, M., & Smorkalov, A. M.-D. (2013). Increasing Immersivenss into a 3D Virtual World: Motion-Tracking and Natural Navigation in vAcademia. Proceedings of the 2013 International Conference on Applied Computing, Computer Science, and Computer Engineering. Retrieved from www.sciencedirect.com
3 Jeon, S., & Choi, S. (2011). Real Stiffness Augmentation for Haptic Augmented Reality. Presence: Teleoperators and Virtual Environments, 20(4), 337-370.
4 Kumar, S., Chhugani, J., Kim, C., Kim, D., Nguyen, A., Dubey, P., Kim, Y. (2008). Second Life and the New Generation of Virtual Worlds. Computer, 46-53.
5 Lisnyak, A., & Gomenyuk, S. (2009). Application of R-functions for geometric modeling of objects of complex shape. Radioelectronics. Computer science. Management(2), 76-81.
6 Luebke, D. A Developer’s Survey of Polygonal Simplification Algorithms. IEEE Computer Graphics and Applications. Retrieved from http://www.cs.virginia.edu/~luebke
7 Morozov, M., Gerasimov, A., Fominykh, M., & Smorkalov, A. (2013). Asynchronous Immersive Classes in a 3D Virtual World: Extended Description of vAcademia. В M. Gavrilova, C. Tan, & A. Kuijper (Eds), Transactions on Computational Science XVIII (vol. 7848, pр. 81-100). Berlin: Springer Berlin Heidelberg Publ
8 Nazirov, S., Muxamedieva, D., Nuraliev, F., & Ne’matov, A. (2020). Matematik modellashtirish asoslari [Fundamentals of mathematical modeling]. Tashkent: Aloqachi P
9 Nuraliev, F., & Giyosov, U. (2020). Virtual 3D universitet o‘quv jarayonini tashkil qilishda eksteryer modellarini yaratish [Creation of exterior models in the organization of the virtual 3D university educational process]. Proceedings of the International scientific and practical online conference “Prospects for the use of innovative and modern information technologies in the fields of education and management”, (pр. 322-325). Samarkand.
10 Nuraliev, F., Giyosov, U., & Anvarov, B. (2018). Virtual 3D universitet o‘quv jarayonini tashkil qilish modellarini yaratish [Creation of virtual 3D university educational process organization models]. Proceedings of the International scientific and technical conference “Urgent issues of production of import-substituting products based on the use of local raw materials in the regions of Fergana Valley”, (pр. 213-216). Fergana.
11 Nuraliev, F., Maksumova, U., Otaxanov, N., Kamalov, I., & Xalilov, R. (2016). vAcademia muhitida o‘quv kurslarini loyihalashtirish [Designing training courses in the vAcademia environment]. Tashkent.
12 Nuraliev, F., Nazirov, S., & To‘rayev, B. (2015). Kompyuter grafikasi va dizayn [Computer graphics and design]. Tashkent: Fan va texnologiya Publ.
13 Nuraliyev, F., G‘iyosov, U., & Aliyev, A. (2022). Virtual 3D universitet o‘quv jarayoni uchun Ko‘kaldosh madrasasini uch o‘lchovli geometrik modellashtirish [Three-dimensional geometric modeling of the Kokaldosh madrasa for the virtual 3D university educational process]. Proceedings of the republican scientific and practical conference “International Islamic Academy of Uzbekistan, problems and prospects of digitalization in the field of information security”. Tashkent.
14 Nuraliyev, F., G‘iyosov, U., & Ibodullaev, S. (2022). Ta’limning virtual olamdagi ko‘rinishi uchun 3D obyektlarni joylashtirish va foydalanish usullari [Methods of placement and use of 3D objects for visualization of education in the virtual world]. Electronic scientific journal of digital economy and information technologies(2).
15 Nuraliyev, F., Giyosov, U., & Anvarov, B. (2018). Virtual 3D universitet o‘quv jarayonini tashkil qilish modellarini yaratish [Creation of virtual 3D university educational process organization models]. TATU messages, 3(47), 65-75
16 Pooley, A., Christensen, A., Merry, B., Garcia, D., Werness, E., Kolling, G., Blankenship, J. Open-GL extension ARB get program_binary specification. Retrieved from http://www.opengl.org/registry/ specs/ARB/ get_program_binary.txt
17 Smolin, A., Zhdanov, D., Potemin, I., Mezhenin, A., & Bogatyrev, V. (2018). Virtual, augmented and mixed reality systems. St. Petersburg: ITMO University.
18 Ziatdinov, R., & Valles, J. (2022). Synthesis of Modeling, Visualization, and Programming in GeoGebra as an Effective Approach for Teaching and Learning. TEM Topics. Mathematics(10), 5-12.
Kutilmoqda