89

Мазкур мақолада республикамиздаги ипакчилик корхоналаридаги пилла чувиш автоматлари, механик чувиш дастгоҳлари ҳамда пилла етиштириш ҳолати тўғрисида маълумотлар берилган. Шунингдек, Хитой ипак қурти дурагайларини маҳаллий шароитда парваришлаб, такрорий етиштирилган пиллалар қобиғининг технологик хусусиятлари улардан ишлаб чиқилган хом ипакнинг халқаро стандарт талабларига мос келиши тадқиқ этилган. Хом ипак ишлаб чиқаришдаги компенсация даври назарий томондан ўрганилган. Хом ипакни чувиш давридаги чизиқли зичликка таъсир қилувчи омиллар, ишлаб чиқариладиган хом ипакнинг чизиқли зичлигини механик ва автоматик дастгоҳларда бошқариш усуллари назарий томондан ечилиб, амалиёт натижаларига кўра, жумладан, хронометраж ўтказилган, узилган пилла ипларини тўлдириш учун сарф қилинадиган вақт ва 100 г лик калава ипидаги нуқсонли узунлик миқдори аниқланган. Турли мавсумларда етиштирилган пиллалардан қайси сифатга тегишли хом ипак олиш мумкинлиги тажриба натижалари асосида таҳлил қилинган. III-IV мавсумлардаги пиллалардан сифатли хом ипак ишлаб чиқариш имконияти пастлиги амалий томондан исботланган.

  • O'qishlar soni22
  • Nashr sanasi22-06-2023
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar83-90
Ўзбек

Мазкур мақолада республикамиздаги ипакчилик корхоналаридаги пилла чувиш автоматлари, механик чувиш дастгоҳлари ҳамда пилла етиштириш ҳолати тўғрисида маълумотлар берилган. Шунингдек, Хитой ипак қурти дурагайларини маҳаллий шароитда парваришлаб, такрорий етиштирилган пиллалар қобиғининг технологик хусусиятлари улардан ишлаб чиқилган хом ипакнинг халқаро стандарт талабларига мос келиши тадқиқ этилган. Хом ипак ишлаб чиқаришдаги компенсация даври назарий томондан ўрганилган. Хом ипакни чувиш давридаги чизиқли зичликка таъсир қилувчи омиллар, ишлаб чиқариладиган хом ипакнинг чизиқли зичлигини механик ва автоматик дастгоҳларда бошқариш усуллари назарий томондан ечилиб, амалиёт натижаларига кўра, жумладан, хронометраж ўтказилган, узилган пилла ипларини тўлдириш учун сарф қилинадиган вақт ва 100 г лик калава ипидаги нуқсонли узунлик миқдори аниқланган. Турли мавсумларда етиштирилган пиллалардан қайси сифатга тегишли хом ипак олиш мумкинлиги тажриба натижалари асосида таҳлил қилинган. III-IV мавсумлардаги пиллалардан сифатли хом ипак ишлаб чиқариш имконияти пастлиги амалий томондан исботланган.

Русский

В данной статье приведены сведения о коконоавтоматах и механических коконовальных машинах на предприятиях нашей республики по производству шелка, а также о состоянии шелководства. Изучены технологические свойства оболочек коконов повторно выращенных в местных условиях гибридов китайского шелкопряда и соответствие выработанного из них шелка-сырца требованиям международного стандарта. С теоретической точки зрения проанализирован компенсационный период в производстве шелка-сырца. Теоретически и по практическим результатам определены факторы, влияющие на линейную плотность шелка-сырца при размотке, методы контроля линейной плотности шелка-сырца, вырабатываемого на механических и автоматических машинах, в том числе время, затрачиваемое на наполнение оборванных коконных нитей и количество дефектной длины в 100 граммах коконной нити. По результатам экспериментов проанализировано качество шелка-сырца, который можно получить из коконов, выращенных в разное время года. С практической точки зрения доказано, что возможность получения высококачественного шелка-сырца из коконов III–IV сезонов невысока.

English

This article provides information about cocoon automatic- and mechanical cocoon-reeling machines in silk manufacturing enterprises of our republic, as well as the state of cocoon cultivation. The technological properties of the cocoon shells grown repeatedly in local conditions of the hybrids of Chinese silkworms and the compliance of the raw silk produced from them with the requirements of the international standard have been studied. The compensation period in raw silk production is analyzed from a theoretical point of view. The factors influencing the linear density of raw silk during reeling, the methods of controlling the linear density of raw silk produced in mechanical and automatic machines are solved theoretically and according to the results of practice, including the time spent to fill the broken cocoon threads and the amount of defective length determined in 100 grams of cocoon thread. The quality of raw silk that can be obtained from cocoons grown in different seasons was analyzed based on experimental results. It has been proven from a practical point of view that the probability of producing high-quality raw silk from the cocoons of the III-IV seasons is low.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Alimova X.A. texnika fanlari doktori, professor Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti
2 Sobirov Q.E. texnika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent Urganch davlat universiteti
3 Umurzakova X.X. texnika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti
4 Usmanova S.A. texnika fanlari nomzodi, dotsent Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti
Havola nomi
1 Akhmedov, J., Alimova, K., Daminov, A., & Bastamkulova, K. (2015). Properties and development of a textile thread model. Composite Materials, 4, 96-99.
2 Akhmedov, J., Ermatov, S., Sharipov, J., Sabirov, K., & Ilkhambaev, B. (2021, December). Technology of Production of Cocoon Raw Materials and Study of Its Impact on Raw Silk Quality. International Journal of Innovative Research in Science, Engineering and Technology (IJIRSET), 10(12), 15036-15041.
3 Akhmedov, Z., Bastamkulova, H., & Alimova, K. (2016). Tekhnologiya podgotovki syr’ya dlya proizvodstva novogo assortimenta shelkovykh tkaney [Technology of preparation of raw materials for the production of a new range of silk fabrics]. Proceedings of the II International scientific and practical conference of Natural and technical sciences: experience, problems, prospects (pp. 50-53). Logos Center for Scientific Knowledge.
4 Akhmedov, Z., Ortikova, E., Sobirov, K., Ermatov, Sh.K., & Atabaev, I. (2021). Tekhnologiya podgotovki syr’ya dlya polucheniya kachestvennogo shelka-syrtsa [Technology of preparation of raw materials for obtaining high-quality raw silk]. Academic research in educational sciences(9), 370-381.
5 Alimova, K. (2000). Analiz izmeneniya lineynoy plotnosti po dline kokonnykh nitey sovremennykh gibridov [Analysis of changes in linear density along the length of cocoon threads of modern hybrids]. Izvestiya Universities “Technology of the textile industry”(6), 94-96.
6 Alimova, K. (2002). Issledovaniye faktorov, opredelyayushchikh nerovnotu shelka-syrtsa [Study of the factors that determine the unevenness of raw silk]. Textile Problems(3), 88-90.
7 Alimova, K., & Burnashev, I. (1995). A method for calculating the allowable unevenness of threads and yarn, taking into account visual acuity. Silk(1-2), pp. 33-34.
8 Axmedov, J., Ermatov, S., Tursunov, T., & Shamsiyev, J. (2022). Surxondaryo viloyatida yetishtirilgan xitoy duragay pillarining qobiq xususiyatlari [Shell characteristics of Chinese hybrid elephants grown in Surkhandarya region]. Academic Research in Educational Sciences, 3(4), 1197-1209. doi:10.24412/2181- 1385-2022--4-1197-1209
9 Axunbabayev, U. (2022). Tut ipak qurtining ingichka tolali pillalarini chuvish texnologiyasini takomillashtirish [Improvement of the technology of spinning thin fiber cocoons of mulberry silkworm]. PhD thesis, Tashkent.
10 Axunbabayev, U., Gulamov, A., Asrarov, G., To‘ychiyev, I., & Mavlaberdiyeva, G. (2020). Yuqori sifatli 3A-sinf ko‘rsatkichlariga mos keladigan xom-ipak ishlab chiqarish uchun namunaviy texnalogik xarita [A model technological map for the production of high-quality 3A-grade raw silk]. Margilan.
11 Ermatov, S., Axmedov, J., Sobirov, K., Sharipov, J., & Umurzakova, K. (2021, January 5). Exploration of the Belly Characteristics of Living Cocoons Grown in Repeated Seasons. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 25(1), 4275-4282. Retrieved from https://www.annalsofrscb.ro/index.php/journal/ article/view/548
12 Khabibullaev, D., Alimova, K., Nabidjanova, N., & Akhmedov, J. (2022). Raw material composition and technology for producing polycomponent yarn. Proceedings of the AIP Conference, 2467 (1), p. 02066. doi:10.1063/5.0093723
13 Rubinov, E. (1981). Silk technology (cocoon winding). Moscow: Legkaya i pishchevaya promyshlennost’.
14 Rubinov, E., Mukhamedov, M., Osipova, L., & Burnashev, I. (1986). Silkworm and cocoon spinning. Moscow: Legprombytizdat.
15 Sabirov, K. (2021). Sovershenstvovaniye tekhnologii polucheniya vysokokachestvennogo shelkasyrtsa na sovremennykh kokonomotal’nykh konstruktsiyakh [Improving the technology for obtaining highquality raw silk on modern cocoon-winding structures]. PhD thesis, Tashkent.
16 Sobirov, Q., Axmedov, J., & Xoldarova, S. (2022). Pillaning pishganlik darajasi ko‘rsatkichlariga statistik ishlov berish [Statistical analysis of indicators of cocoon maturity]. Innovative, Educational, Natural and Social sciences, 2(9), 483-487. Retrieved from https://cyberleninka.ru/article/n/pillaningpishganlik-darazhasi-k-rsatkichlariga-statistik-ishlov-berish
Kutilmoqda