208

Одамлар бир-бирлари билан ақл бовар килмайдиган даражада хилма хил тилларда мулоқот қилишади, ва ҳар бир тил бошқасидан сон саноқсиз жиҳатлари билан фарқ қилади. Биз сўзлашадиган тиллар ўзимиз яшаб турган оламни, фикрлаш усулларимизни, яшаб турган ҳаётимизни шакллантирадими? Бошқа тилларда сўзлашадиган одамлар бошка тилларда сўзлаша билишлари сабабли бошқача фикрлайдиларми? Бошқа тилларни ўрганиш инсоннинг фикрлаш усулини ўзгартирадими? Турли тилларда сўзлашганда кўп тилни билувчилар бошқача фикрлармикан?

Ушбу саволлар инсон онгини ўрганиш соҳасида қарийб барча асосий қарама-қаршиликларга хос. Бу саволлар билан сон саноқсиз файласуфлар, антропологлар, тилшунослар ва психологлар шуғулланишган бу саволлар сиёсат, қонунлар ва динда ўз аксини топади. Тинимсиз эътибор қаратилиши ва баҳсларга сабаб бўлишига қарамай, яқин ўтмишга қадар бу хусусда тадқиқот ўтказилмаган эди. Узоқ вақт давомида, тил тафаккурни шакллантириши ҳакидаги ғоя, ҳеч бўлмаганда текшириб бўлмайдиган муаммо лекин оддий тарзда нотуғри ғоя деб қабул қилиниб келинган. Ушбу мақолада турли тилларда сўзлашадиган одамлар хақиқатан хам бошқача фикрлашларини ва хатто грамматикадаги кутилмаган муваффакиятлар хам дунёни қандай тасаввур қилишимизга жуда чуқур таъсир қилинишини кўрсатиб берди. Тил инсонга берилган ноёб неъмат, инсон бўлиб яшашимизнинг марказий шартидир. Тилнинг ақлий ҳаётимизни тузишдаги ролини тан олиш бизни инсонят моҳиятини тушунишга яқинлаштиради.

  • Internet havola
  • DOI10.26739/2181-9297-2018-4-2
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 15-11-2019
  • O'qishlar soni 190
  • Nashr sanasi 30-12-2018
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar11-25
Ўзбек

Одамлар бир-бирлари билан ақл бовар килмайдиган даражада хилма хил тилларда мулоқот қилишади, ва ҳар бир тил бошқасидан сон саноқсиз жиҳатлари билан фарқ қилади. Биз сўзлашадиган тиллар ўзимиз яшаб турган оламни, фикрлаш усулларимизни, яшаб турган ҳаётимизни шакллантирадими? Бошқа тилларда сўзлашадиган одамлар бошка тилларда сўзлаша билишлари сабабли бошқача фикрлайдиларми? Бошқа тилларни ўрганиш инсоннинг фикрлаш усулини ўзгартирадими? Турли тилларда сўзлашганда кўп тилни билувчилар бошқача фикрлармикан?

Ушбу саволлар инсон онгини ўрганиш соҳасида қарийб барча асосий қарама-қаршиликларга хос. Бу саволлар билан сон саноқсиз файласуфлар, антропологлар, тилшунослар ва психологлар шуғулланишган бу саволлар сиёсат, қонунлар ва динда ўз аксини топади. Тинимсиз эътибор қаратилиши ва баҳсларга сабаб бўлишига қарамай, яқин ўтмишга қадар бу хусусда тадқиқот ўтказилмаган эди. Узоқ вақт давомида, тил тафаккурни шакллантириши ҳакидаги ғоя, ҳеч бўлмаганда текшириб бўлмайдиган муаммо лекин оддий тарзда нотуғри ғоя деб қабул қилиниб келинган. Ушбу мақолада турли тилларда сўзлашадиган одамлар хақиқатан хам бошқача фикрлашларини ва хатто грамматикадаги кутилмаган муваффакиятлар хам дунёни қандай тасаввур қилишимизга жуда чуқур таъсир қилинишини кўрсатиб берди. Тил инсонга берилган ноёб неъмат, инсон бўлиб яшашимизнинг марказий шартидир. Тилнинг ақлий ҳаётимизни тузишдаги ролини тан олиш бизни инсонят моҳиятини тушунишга яқинлаштиради.

Русский

Разтообразые языков на которых люди общаются межд собой поражает воображение, и каждый язык отличается от другого своими бесчисленными свойствами. Формируют ли языки, на которых мы говорим тот мир, в котором мы живем, наш образ мышлеши. нашу жизнь? Думают ли говорящие на других языках люди по-другому из-за того что умеют говорить на других языках? Меняет ли ллзучение других языков способ мышления человека? Думают ли полиглоты по разуму, когда говорят на разных языках?

Все эти вопросы свойственны всем основным противоречиям в области изучения человеческого сознания. Эти вопросы изучались мнгими философами, антропологами, лишъистами и психологами, и эти вопросы отражаются в политике, законах и религии. несмотря на то, что на шлх постоянно обращали вшлмашле, и ошл статовились предметом споров, эмпирические исследовашля по этим вопросам до недавнего времени не проводились. Долгое время идея сформллрования мыслей о языке воспрллнималась, как мллнимум, как неконтролируемая проблема или элементарно неправильная идея. В этот статье указывается, что люди, говорящие на разных языках, действллтельно мыслят по-другому и даже неожиданные достллжешля в грамматике оказывают глубокое влияние на способ нашего восприятия мира. Язык является уникальным подарком, и является центральным условием нашего бытия. Признание роли языка в формировали нашей сознательтой жизни приближает нас к пониманию человеческой природы.

English

The diverse languages in which people communicate with each other amazes the imagination, and each language differs from the other in its countless properties. Do the languages we speak the world in which we live form our way of thinking, our lives? Do people who speak other languages think differently because they know how to speak other languages? Does learning other languages change the way people think? Do polyglots think differently when they speak different languages? All these questions are peculiar to all major contradictions in the study of human consciousness. These questions have been studied by many philosophers, anthropologists, linguists, and psychologists, and these issues are reflected in politics, laws, and religion. Despite the fact that they were constantly paid attention to, and they became the subject of controversy, empirical studies on these issues have not been conducted until recently. For a long time, the idea of forming thoughts about language was perceived, at a minimum, as an uncontrollable problem or an elementary wrong idea. This article indicates that people who speak different languages really think differently and even unexpected achievements in grammar have a profound influence on the way we perceive the world. Language is a unique gift, and is the central condition of our being. The recognition of the role of language in the formation of our conscious life brings us closer to an understanding of human nature.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Akbarov A.. профессор Пусан Чет Тиллар университета
Havola nomi
1 1. Akbarov, A. (2018a) Bilingualism in Terms of the Kazakh and Russian Language in Relation to English as a Foreign Language, Logos & Littera: Journal of Interdisci plinary Approaches to Text, Vol.1, Issue 5, (pp.71-85), University of Montenegro, Montenegro.
2 2. Akbarov, A. (2018b) Socio-Cultural Factors Involved in the Foreign Language Teaching Policy: Case Study of Bosnia and Herzegovina, Bulletin of the L.N. Gumilyov Eurasian National University, Philology Series, ¹3 (124), (pp.8-16), Astana, Kazakhstan
3 3. Akbarov, A. (2018c) Стратегии аргументации и вежливосди для усиления языковой компетенции у студентов категории, изучающих английский язык как второй иностранный язык, ЖУРНАЛ "БУХОРО ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ ИЛМИЙ АХБОРОТИ", No: 2, (pp. 237-242), Uzbekistan
4 4. Casasanto, D. et al., (2003) "How Deep Are Effects of Language on Thought? Time Estimation in Speakers of English, Indonesian Greek, and Spanish," Proceedings of the 26th Annual Conference of the Cognitive Science Society (2004)
5 5. Boroditsky L et al. (2003): Sex, Syntax, and Semantics. In Language in Mind: Advances in the Study of Language and Cognition, ed. Genter D & Goldin-Meadow S, Cambridge University Press.
6 6. Bylund, E. & Athanasopoulos, P. (2017): The Whorfian Time Warp: Representing Duration Through the Language Hourglass. J Exp Psychol Gen. 146 (7).
7 7. Gaby, A. (2012): The Thaayorre Think of Time Like They Talk of Space. Front Psychol.
8 8. Fausey CM et al. (2010): Constructing Agency: The Role of Language. Front Psychol.
9 9. Levinson, S. & Wilkins, D. eds., (2006) Grammars of Space: Explorations in Cognitive Diversity, New York: Cambridge University Press.
10 10. Levinson, S. (2003) Space in Language and Cognition: Explorations in Cognitive Diversity, New York: Cambridge University Press.
11 11. Segel, E. & Boroditsky L (2010): Grammar in Art. Front Psychol
12 12. Winawer, J. et al (2007): Russian Blues Reveal Effects of Language on Color Discrimination. Proc Natl Acad Sci USA 104(19).
Kutilmoqda