54

Мақолада Ўрта Зарафшон ҳавзасида шаклланадиган кичик дарёлар оқимининг ўзгарувчанлиги масалалари кўриб чиқилган. Шу мақсадда Ўрта Зарафшон ҳавзасидаги кичик дарёлар ва сойларда жойлашган 11 та гидрологик постларда кузатилган ўртача ойлик ва йиллик сув сарфлари маълумотларидан фойдаланилган. Дарёлар оқимининг ўзгарувчанлик коэффициенти икки ҳиcoб даври учун ҳисобланди. Уларнинг биринчиси базавий иқлимий даврга (1961-1990 йй) тегишли бўлса, иккинчи ҳиcoб даври 1991-2018 йиллар оралигини қамраб олади. Ҳисоблашлар натижаларининг таҳлили асосида вариация коэффициенти (Cv) қимайтларининг, аксарият ҳолларда, иккинчи ҳиcoб даврида биринчисига нисбатан ортганлиги аниқланди.

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 18-03-2024
  • O'qishlar soni 54
  • Nashr sanasi 30-06-2021
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar52-58
Ўзбек

Мақолада Ўрта Зарафшон ҳавзасида шаклланадиган кичик дарёлар оқимининг ўзгарувчанлиги масалалари кўриб чиқилган. Шу мақсадда Ўрта Зарафшон ҳавзасидаги кичик дарёлар ва сойларда жойлашган 11 та гидрологик постларда кузатилган ўртача ойлик ва йиллик сув сарфлари маълумотларидан фойдаланилган. Дарёлар оқимининг ўзгарувчанлик коэффициенти икки ҳиcoб даври учун ҳисобланди. Уларнинг биринчиси базавий иқлимий даврга (1961-1990 йй) тегишли бўлса, иккинчи ҳиcoб даври 1991-2018 йиллар оралигини қамраб олади. Ҳисоблашлар натижаларининг таҳлили асосида вариация коэффициенти (Cv) қимайтларининг, аксарият ҳолларда, иккинчи ҳиcoб даврида биринчисига нисбатан ортганлиги аниқланди.

Русский

В статье рассмотрены вопросы статистической оценки изменчивости стока малых рек бассейна Среднего Зеравшана. С этой целью были использованы средние месячные и годовые расходы воды, учтенные на 11 гидрологических постах, расположенных на малых реках и саях бассейна Среднего Зеравшана. Расчеты по оценке коэффициента изменчивости стока рек выполнены для двух периодов: первый расчетный период включает базовый климатический период (1961-1990 гг.), а второй расчетный период составляет 1991-2018 годы. На основе анализа полученных результатов выявлено увеличение значения коэффициента вариации (Cv) во втором расчетном периоде, относительно первого расчетного периода. 

English

The article deals with the issues of statistical assessment of the variabllity of the runoff of small rivers in the Middle Zarafshan basin. For this purpose, the average monthly and annual water discharges were used, taken into account at 11 hydrological posts located оп small rivers and says in the Middle Zarafshan basin. Calculations to estimate the coefjicient of variabllity of river runoff were carried out for two periods: the first calculation period includes the base climatic period (1961-1990) and the second calculated period includes 1991-2018. Based оп the analysis of the results obtained, ап increase in the value of the coefjicient of variation (Cv) in the second calculation period was revealed, comparing to the first calculation period. 

Havola nomi
1 Воскресенский К.Л Норма и изменчивость годового стока рек Советского Союза. - Л.: Гидрометеоиздат, 1962. -246 с.
2 Зияев Р.Р., Ҳикматов Ф.Ҳ., Мардиев ИА., Юлдошова 3.0. Зарафшон дарёси тулинсув даври оқимининг шаклланишига иқлиимий омилларнинг таъсирини статистик баҳолаш //Ўзбекистон География жамияти аҳбороти. 56-жилд, 2019. -Б. 211-215.
3 Расулов А.Р. }(икматов Ф.}(., Айтбаев Д.Л Гидрология асослари. -Тошкент: Университет, 2003. -Б. 110-113.
4 Раткович Д.Я Многолетние колебания речного стока. - Л.: Гидрометеоиздат, 1976. -255 с.
5 Чуб В.Е. Изменение климата и его влияние на гидрометеорологические процессы, агроклиматические и водные ресурсы Республики Узбекистан. -Ташкент: «VORIS NASHRIYOT», 2007. -133 с.
6 Шульц В.Л, Машрапов Р. Урта Осиё гидрографияси. -Ташкент, 1969. -Б. 128-134.
7 Шикломанов ИА. Исследование водных ресурсов суши: итоги, проблемы, перспективы.-Л.: Гидрометеоиздат, 1988. -152 с.
8 Ҳикматов Ф.Ҳ. ва бошқалар. Зарафшон ҳавзасининг гидрометеорологик шароити ва сув ресурслари. Монография. -Ташкент: Фан ва технология, 2016. -275 б.
9 Ҳикматов Ф.Ҳ.., Айтбаев Д.Л Гидрометеорологияда статистик усуллар. - Ташкент: Университет, 2007. -88 б.
Kutilmoqda