Suyuq kompleks o’g’itlar (SKO’) sanoatda ham, qishloq xo’jaligida ham muhim o’rin tutadi. Ammoniy fosfatlarning kontsentrlangan eritmalari issiqxonalar uchun zarur bo’lgan NP-o’g’itlardir. Ammo kontsentrlangan SKO’ ning narxi yuqoriligi sababli O’zbekistonda ishlab chiqarilmaydi, bu esa qimmatbaho xom ashyo – termik fosfor kislotasi yoki tozalangan ortofosfor kislotasidan foydalanish zarurati bilan belgilanadi. Qishloq xo’jaligi uchun mineral o’g’it mahsulotlarining ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish yo’llaridan biri pastkontsentratsiyali Qizilqum ekstraktsion fosfor kislotasidan (EPK) foydalanish hisoblanadi. Organik erituvchilar yordamida tozalangan EFK (35% P2O5) ni ammonizatsiya qilib, hosil qilingan ammofos bo’tqasiga ammiakli selitra qo’shish natijasida suyuq muvozanatlashgan NP-o’g’itlar olindi, shuningdek ularning tarkibi va xususiyatlari (zichlik, qovushqoqlik, to’yingan bug’ bosimi, elektr o’tkazuvchanligi) o’rganildi.
Suyuq kompleks o’g’itlar (SKO’) sanoatda ham, qishloq xo’jaligida ham muhim o’rin tutadi. Ammoniy fosfatlarning kontsentrlangan eritmalari issiqxonalar uchun zarur bo’lgan NP-o’g’itlardir. Ammo kontsentrlangan SKO’ ning narxi yuqoriligi sababli O’zbekistonda ishlab chiqarilmaydi, bu esa qimmatbaho xom ashyo – termik fosfor kislotasi yoki tozalangan ortofosfor kislotasidan foydalanish zarurati bilan belgilanadi. Qishloq xo’jaligi uchun mineral o’g’it mahsulotlarining ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish yo’llaridan biri pastkontsentratsiyali Qizilqum ekstraktsion fosfor kislotasidan (EPK) foydalanish hisoblanadi. Organik erituvchilar yordamida tozalangan EFK (35% P2O5) ni ammonizatsiya qilib, hosil qilingan ammofos bo’tqasiga ammiakli selitra qo’shish natijasida suyuq muvozanatlashgan NP-o’g’itlar olindi, shuningdek ularning tarkibi va xususiyatlari (zichlik, qovushqoqlik, to’yingan bug’ bosimi, elektr o’tkazuvchanligi) o’rganildi.
Жидкие комплексные удобрения (ЖКУ) занимают весомое место как в сфере промышленности, так и в сфере сельского хозяйства. Концентрированные растворы фосфатов аммония являются NP-удобрениями, необходимыми для тепличного хозяйства, особенно для внекорневой подкормки путем капельного внесения. Но высокая стоимость концентрированных ЖКУ определеяется необходимостью использования дорогостоящего сырья – суперфосфорной кислоты или очищенной ортофосфорной кислоты, производство которых в Узбекистане отсутствует. Одним из путей удешевления производства ЖКУ является применение низкоконцентрированной Кызылкумской экстракционной фосфорной кислоты (ЭФК). Полученые жидкие уравновешенные NP-удобрения на основе очищенной органическими растворителями ЭФК (35% Р2О5) с добавкой аммиачной селитры, а также изучены их состав и свойства (плотность, вязкость, упругость паров, электропроводность).
Liquid complex fertilizers (LCF) holds key position as in industry and so in agriculture. NP-fertilizers are as concentrated solutions of ammonium phosphates that are necessary for greenhouse economy especially for foliar by drip irrigation. However, high cost concentrated LCF can be clarified by application valuable raw material as superphosphoric acid or purified orthophosphoric acid, which are absence in Uzbekistan. One of the way to reduce manufacture of LCF production is to apply Kyzylkum wet process phosphoric acid (WPA). There have been prepared liquid balanced NP-fertilizers based on ammonization WPA (35% Р2О5) with purification organic solvent by ammonia with addition ammonium nitrate and investigation their composition and properties (density, viscosity, vapour pressure, conductivity, and degree of clarification).
№ | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
---|---|---|---|
1 | Seytnazarov A.R. | professor | O’zR FA Umumiy va noorganik kimyo instituti |
2 | Namazov S.S. | akademik | O’zR FA Umumiy va noorganik kimyo instituti |
3 | Qarshiyev B.N. | PhD | O’zR FA Umumiy va noorganik kimyo instituti |
№ | Havola nomi |
---|---|
1 | Lembrikov V.M., Malaxova N.N. Suyuq murakkab o’g’itlar. // NIUIF materiallari (NIUIFning 85 yilligiga). - Moskva, 2004. - S. 211-220. |
2 | Kochetkov V.N., Andreev M.V., Yankin V.M. 10-34-0 markali suyuq kompleks o’g’itlar ishlab chiqarish. // Kimyo sanoati - Moskva, 1980. - 2-son. - S.37-38. |
3 | TU 6-08-414-78. Suyuq murakkab o’g’itlar |
4 | Nabiev M.N. Fosfatlarni nitrat kislota bilan qayta ishlash. 2 jildda. Toshkent, Oʻzbekiston SSR FAN nashriyoti, 1976. – 820 b. |
5 | Sobirov M.M. Insektitsid ta’sirga ega bo’lgan murakkab suspenziyali azot-fosfor-kaliyli o’g’it olish texnologiyasini ishlab chiqish: Dissertatsiya avtoreferati. Diss.dok. falsafa (PhD). - Toshkent: IGIC AS RUz, 2017. - 45s. |
6 | Nomozov Sh.Yu., Alimov U.K., Jumanova M.O., Namazov Sh.S. Markaziy Qizilqum fosforitlaridan ekstraksiya fosfor kislotasi asosida suyuq azot-fosforli o’g’itlar olish. // O’zbekiston Milliy universiteti axborotnomasi (O’zMU). - Toshkent, 2017. - 3/2-son (tabiiy fanlar). – S.438-440. |
7 | Karshiev Bekzod, Seytnazarov Atanazar, Namazov Shafoat, Radzhabov Ruzmat, Akhmed Reymov, Alimov Umarbek. Purification of wet process phosphoric acid using organic solvents. // Journal of critical reviews. – Thailand, 2020. – Volume 7. – Issue 17. – pp. 2913-2918. |
8 | Каршиев Б.Н., Кахаров Э.М., Сейтназаров А.Р., Намазов Ш.С. Обессульфачивание и очистка экстракционной фосфорной кислоты с помощью кальциевых минералов и ацетона // Химическая промышленность. –2020. - т. 97. - № 3. - С. 136-144 |
9 | GOST 30181.4-94. mineral o’g’itlar. Murakkab o’g’itlar va ammoniy va nitrat shakllaridagi nitratlar tarkibidagi azotning umumiy massa ulushini aniqlash usuli (Devard usuli). |