86

Bugungi kunda tijorat bozorlarida fotoelektrik batareyalarning bir nechta turlari mavjud bo‘lib, ularning tabiiy sharoitdagi samaradorligi iqlim omillariga qarab bir-biridan farq qiladi. Bunda turli hududlarning ob-havo sharoitlari turlicha ekanligini hisobga olsak, har xil turdagi fotoelektrik batareyalarni ma’lum hudud uchun samaradorligini aniqlash va barqaror parametrga ega turini tanlab olish muammosi tug‘iladi. Ushbu muammoni yechish uchun turli tipdagi bir xil quvvatli fotoelektrik batareyalarni (FEB) ko‘chma fotoelektrik qurilma (KFEQ) ga o‘rnatib bir vaqtda, tabiiy sharoitlarda sinovdan o‘tkazishdir. Ilmiy izlanishlar FEB larni ikki o‘qli tirkamaga o‘rnatilgan KFEQ yordamida bajarildi. KFEQ 1300x800 mm o‘lchamli, 700 kg gacha yuklarga mo‘ljallangan. Unga o‘rnatilgan har bir FEB ning quvvati 50W dan bo‘lgan: frontal oynasi tekstura shakldagi orqa himoya plyonkasi oq va qora rangli monokristall, yassi oynali monokristall va polikristall fotoelektrik batareyalarda o‘tkazilgan. Tadqiqot natijasiga ko‘ra, quvvatlari bir xil bo‘lgan har-xil turdagi fotoelektrik va fotoissiqlik batareyalarini tabiiy sharoitda KFEQ yordamida sinovdan o‘tkazib, ularning elektr parametrlarining o‘zgarishi tahlil qilingan. Bundan tashqari tadqiqotda barqaror parametrga ega FEB turi aniqlangan. Ishlab chiqilgan KFEQ yordamida respublikaning turli mintaqalarida har xil turdagi FEB larni sinovdan o‘tkazish orqali, hududga mos barqaror parametrga ega FEB turini aniqlash imkoniyati yaratilgan. Bu esa qurilishi rejalashtirilgan fotoelektrik stansiyalarga (FES) foydalanish uchun mo‘ljallangan FEB turini tavsiya etish mumkin. Hududning iqlim sharoitini hisobga olib to‘g‘ri tanlangan fotoelektrik batareyadan foydalanish FES larida energiya yo‘qotishlarini kamaytirish imkoniyatini beradi.

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 23-06-2024
  • O'qishlar soni 86
  • Nashr sanasi 15-03-2024
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar75-81
Ўзбек

Bugungi kunda tijorat bozorlarida fotoelektrik batareyalarning bir nechta turlari mavjud bo‘lib, ularning tabiiy sharoitdagi samaradorligi iqlim omillariga qarab bir-biridan farq qiladi. Bunda turli hududlarning ob-havo sharoitlari turlicha ekanligini hisobga olsak, har xil turdagi fotoelektrik batareyalarni ma’lum hudud uchun samaradorligini aniqlash va barqaror parametrga ega turini tanlab olish muammosi tug‘iladi. Ushbu muammoni yechish uchun turli tipdagi bir xil quvvatli fotoelektrik batareyalarni (FEB) ko‘chma fotoelektrik qurilma (KFEQ) ga o‘rnatib bir vaqtda, tabiiy sharoitlarda sinovdan o‘tkazishdir. Ilmiy izlanishlar FEB larni ikki o‘qli tirkamaga o‘rnatilgan KFEQ yordamida bajarildi. KFEQ 1300x800 mm o‘lchamli, 700 kg gacha yuklarga mo‘ljallangan. Unga o‘rnatilgan har bir FEB ning quvvati 50W dan bo‘lgan: frontal oynasi tekstura shakldagi orqa himoya plyonkasi oq va qora rangli monokristall, yassi oynali monokristall va polikristall fotoelektrik batareyalarda o‘tkazilgan. Tadqiqot natijasiga ko‘ra, quvvatlari bir xil bo‘lgan har-xil turdagi fotoelektrik va fotoissiqlik batareyalarini tabiiy sharoitda KFEQ yordamida sinovdan o‘tkazib, ularning elektr parametrlarining o‘zgarishi tahlil qilingan. Bundan tashqari tadqiqotda barqaror parametrga ega FEB turi aniqlangan. Ishlab chiqilgan KFEQ yordamida respublikaning turli mintaqalarida har xil turdagi FEB larni sinovdan o‘tkazish orqali, hududga mos barqaror parametrga ega FEB turini aniqlash imkoniyati yaratilgan. Bu esa qurilishi rejalashtirilgan fotoelektrik stansiyalarga (FES) foydalanish uchun mo‘ljallangan FEB turini tavsiya etish mumkin. Hududning iqlim sharoitini hisobga olib to‘g‘ri tanlangan fotoelektrik batareyadan foydalanish FES larida energiya yo‘qotishlarini kamaytirish imkoniyatini beradi.

№ Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Abilfayziyev S.N. tadqiqotchi Termiz davlat universiteti
2 Abdiyev U.B. dotsent Termiz davlat universiteti
№ Havola nomi
1 [1] Rahman M.M, Hasanuzzaman M, Rahim NA. Effects of various parameters on PV-module power and efficiency. Energ Conver Manage 2015, Vol.103, pp.348–358. URL: http://dx.doi.org/10.1016/j.enconman.2015.06.067
2 [2] Makrides G, Zinsser B, Phinikarides A, Schubert M, Georghiou G. Temperature and thermal annealing effects on different photovoltaic technologies. Renew Energy 2012, Vol.43, pp 407– 417.URL:doi:10.1016/j.renene.2011.11.046
3 [3] Daniela D, Gina B, Björn M, Reise Christian R. On the impact of solar spectral irradiance on the yield of different PV technologies. Sol Energy Mater Sol Cells 2015, Vol. 132, pp 431– 442.URL:doi:10.1016/j.solmat.2014.09.034
4 [4] Dubey R, Chattopadhyay S, Kuthanazhi V, John JJ, Solanki CS, Kottantharayil A, et al. Performance degradation of field-aged crystalline silicon PV modules in different Indian climatic conditions. Presented at the 40th IEEE photovoltaic spec. Conf. Denver, CO (USA); 2014. URL:doi:10.1109/PVSC.2014.6925612
5 [5] Tamizh Mani Mani, Kuitche Joseph. Research students of ASU-PRL. Failure and degradation modes of PV modules in a hot dry climate: results after 12 to 26 years of field exposure. PV module reliability workshop NREL; 2013. [26 February]. URL:doi:10.1109/PVSC.2014.6925626
6 [6] Zagorska V, Ziemelis I, Ancevica L, Putans H. Experimental investigation of photovoltaicthermal hybrid solar collector.Agron Res Biosyst Eng Spec 2012;Vol.1,pp.227–234.
7 [7] Congedo PM, Malvoni M, Mele M, De Giorgi MG. Performance measurements of monocrystalline silicon PV modules in South-eastern Italy. Energ Conver Manage 2013;Vol.68, pp.1–10. URL:doi:10.1016/j.enconman.2012.12.017.
8 [8] Eduardo C, Bedin J, Krauss R, Nelson Melegari S, Carlos Munhoz J. Performance of monocrystalline and polycrystalline solar panels in a water pumping system in Brazil. Renew Sustain Energy Rev 2015, Vol.51, pp.1610–1616. URL: doi: 10.1016/j.rser.2015.07.082
9 [9] Midtgard O.M, Sætre TO, Yordanov G, Imenes AG, Nge CL. A qualitative examination of performance and energy yield of photovoltaic modules in southern Norway. Renew Energy 2010, Vol.35, pp.1266–1274. URL:doi:10.1016/j.renene.2009.12.002
10 [10]Abdelkader M.R, Al-Salaymeh A, Al-Hamamre Z, Sharaf F. A comparative analysis of the performance of monocrystalline and multiycrystalline PV cells in semi-arid climate conditions: the case of Jordan. Jordan J Mech Ind Eng 2010, Vol.4, pp.543–552.
11 [11]Dolara A, S. Leva, G. Manzolini, Comparison of different physical models for PV power output prediction, Sol. Energy 119 (2015) 83-99. doi:10.1016/j.solener.2015.06.017
12 [12]Wang M, Peng J, Luo Y, Shen Z, Yang H, Comparison of different simplistic prediction models for forecasting PV power output: Assessment with experimental measurements, Energy 224 (2021) 120162. URL: doi: 10.1016/j.energy.2021.120162.
13 [13]Муминов Р.А, Турсунов М.Н, Сабиров Х, Абдиев У.Б, Юлдошов Б.А, Абилфайзиев Ш.Н. “Исследование влияния температуры на параметры фототепловых батарей в южных регионах республики”. Альтернативная энергетика и экология №25_27. 40-47 стр. URL: https://doi.org/10.15518/isjaee.2021.09.040-047
14 [14]Мўминов Р.А, Турсунов М.Н, Сабиров Х, Юлдошов Б.А, Абилфайзиев Ш.Н. Фототепловая батарея с коллектором из сотового поликарбоната” Узбекистан, Ташкент, FAP № 01886 от 24.03.2022.
15 [15]Абилфайзиев Ш.Н. Фотоэлектрик батареяга бириктирилган иссиқлик коллекторида кечадиган физик жараёнларнинг математик модели. Тенденции развития физики конденсированных сред. III Международной научной конференции, Узбекистан, Фeргана (2023), Cт. 333-337
Kutilmoqda