Ushbu maqolada mahalliy va xorijiy loviya (Phaseolus vulgaris L.) nav namunalari bo‘yicha fenologik
ko‘rsatkichlar, hosil elementlari va 1000 dona don vaznining shakllanishi hamda ular o‘rtasidagi korrelyativ bog‘liqliklar
o‘rganildi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, navlar o‘rtasida sezilarli tafovutlar mavjud bo‘lib, vegetatsiya muddati 81–93
kunni tashkil etdi. 1000 dona don vazni 150,1 g dan 495,7 g gacha o‘zgarib, Rovot va Mahsuldor navlari barqaror yuqori
natijalar ko‘rsatdi, xorijiy navlardan Bolshoy va Bomba THZ yirik urug‘lari bilan ajralib chiqdi. Korrelatsion tahlil natijalariga
ko‘ra, don hosildorligini belgilashda dukkaklar soni va urug‘ yirikligi asosiy marker-belgilar sifatida ajralib chiqdi (r = 0,71).
Ushbu maqolada mahalliy va xorijiy loviya (Phaseolus vulgaris L.) nav namunalari bo‘yicha fenologik
ko‘rsatkichlar, hosil elementlari va 1000 dona don vaznining shakllanishi hamda ular o‘rtasidagi korrelyativ bog‘liqliklar
o‘rganildi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, navlar o‘rtasida sezilarli tafovutlar mavjud bo‘lib, vegetatsiya muddati 81–93
kunni tashkil etdi. 1000 dona don vazni 150,1 g dan 495,7 g gacha o‘zgarib, Rovot va Mahsuldor navlari barqaror yuqori
natijalar ko‘rsatdi, xorijiy navlardan Bolshoy va Bomba THZ yirik urug‘lari bilan ajralib chiqdi. Korrelatsion tahlil natijalariga
ko‘ra, don hosildorligini belgilashda dukkaklar soni va urug‘ yirikligi asosiy marker-belgilar sifatida ajralib chiqdi (r = 0,71).
В статье представлены результаты изучения фенологических показателей, элементов урожая и массы
1000 семян у местных и зарубежных сортов фасоли (Phaseolus vulgaris L.), а также их корреляционные взаимосвязи.
Установлено, что продолжительность вегетационного периода варьировала от 81 до 93 дней. Масса 1000 семян
изменялась в пределах 150,1–495,7 г. Местные сорта (Ровот, Махсулдор) отличались стабильными показателями,
тогда как зарубежные (Большой, Бомба THZ) выделялись крупными семенами. Корреляционный анализ показал, что
количество бобов и масса семян являются основными маркерными признаками продуктивности (r = 0,71).
This study investigated the phenological traits, yield components, and 1000 seed weight of local and foreign common
bean (Phaseolus vulgaris L.) varieties, as well as their correlation relationships. The results showed significant differences
among genotypes, with the vegetation period ranging from 81 to 93 days. The 1000 seed weight varied between 150.1 g and
495.7 g. Local varieties (Rovot, Mahsuldor) demonstrated stable performance, whereas foreign varieties (Bolshoy, Bomba
THZ) were distinguished by larger seed size. Correlation analysis revealed that the number of pods and seed size are the main
marker traits determining productivity (r = 0.71).
| № | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
|---|---|---|---|
| 1 | Abduvoxidov G.Q. | Oqqo’rg’on ITS direktori, q.x.f.f.d., k.i.x | PSUYAITI |
| 2 | Mamaraximov B.I. | director o’rinbosari, q.x.f.d., professor | Qishloq xo’jaligida bilim va innovatsiyalar milliy markazi |
| 3 | Dadakhodjayev H.T. | Toshkent ITS direktor o’rinbosari, q.x.f.f.d., k.i.x | DDEITI |
| 4 | Kozubayev S.S. | q.x.f.d, professor | Paxta seleksiyasi, urug‘chiligi va yetishtirish agrotexnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti |
| № | Havola nomi |
|---|---|
| 1 | 1. Asfaw, A., Blair, M. W., & Almekinders, C. (2009). Genetic diversity and population structure of common bean (Phaseolus vulgaris L.) landraces from the East African highlands. Theoretical and Applied Genetics, 120(1), 1–12. https:// doi.org/10.1007/s00122-009-1154-7 |
| 2 | 2. Beebe, S., Gonzalez, A. V., & Rengifo, J. (2011). Research on variability in seed size and its role in common bean improvement. Euphytica, 180(1), 49–67. https://doi.org/10.1007/s10681-011-0360-4 |
| 3 | 3. Blair, M. W., Gonzalez, L. F., Kimani, P. M., & Butare, L. (2010). Genetic diversity, inter-gene pool introgression and nutritional quality of common beans (Phaseolus vulgaris L.) from Central Africa. Theoretical and Applied Genetics, 121(2), 237–248. https://doi.org/10.1007/s00122-010-1305-4 |
| 4 | 4. Broughton, W. J., Hernández, G., Blair, M., Beebe, S., Gepts, P., & Vanderleyden, J. (2003). Beans (Phaseolus spp.) – model food legumes. Plant and Soil, 252, 55–128. https://doi. org/10.1023/A:1024146710611 |
| 5 | 5. FAO. (2023). FAOSTAT Statistical Database. Food and Agriculture Organization of the United Nations. https://www. fao.org/faostat |
| 6 | 6. Khamidov, F., Nazarov, A., & Saidov, B. (2021). Evaluation of local and foreign common bean varieties for seed productivity and adaptation. Journal of Central Asian Agriculture, 4(1), 67–75. |
| 7 | 7. Porch, T. G., & Jahn, M. (2001). Effects of drought stress on growth and yield of common bean. Field Crops Research, 73(2–3), 153–167. https://doi.org/10.1016/S0378-4290(01)00189-1 |
| 8 | 8. Singh, S. P., & Muñoz, C. G. (1999). Resistance to common bacterial blight among Phaseolus species and common bean improvement. Crop Science, 39(1), 80–89. https://doi.org/10.2135/cropsci1999.0011183X003900010013x |
| 9 | 9. Xolmatov, A., Rahimov, Sh., & Karimova, D. (2019). Loviya navlarining urug‘chilik sifat ko‘rsatkichlari va agrotexnologik xususiyatlari. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi jurnali, 3(2), 45–49 |
| 10 | 10. ICARDA. (2020). Annual Report on Legume Crop Improvement. International Center for Agricultural Research in the Dry Areas. Aleppo, Syria. |