208

Мақолада  қорақалпоқларнинг  ижтимоий-иқтисодий  турмуш  шароитларига  зич  боғлиқ  бўлган  объектлар  (бизнинг шароитимизда  белгиланувчилар)  ва  бу  объектларни  маълум  бир  тартибда  жойлашган  ҳарфлар  тизмасидан  тузилган. Ажиниёз  номидаги  занжирлар  (бизнинг  шароитимизда  белгиловчилар)  орасидаги  боғлиқликларга  семиотик  жиҳатидан ойдинлик  киритилади  ва  улар  квантитатив-типологик  жиҳатдан  таҳлил  қилинади.  Шунингдек,  тахминан  йигирманчи  аср қорақалпоқ терминологиясининг (атамашунослигининг) шаклланиш ва ривожланиш тарихи акс эттирилган. Терминларга семиотик  кўзқарашдан  ойдинлик  киритилган.  Ушбу  терминларнинг  шаклланиш  жараёнлари  мисоллар  ёрдамида  келтирилган. Атамаларнинг Алпомиш достонида қўлланилишининг квантитатив кўрсаткичлари таҳлил қилинган.  

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 19-12-2019
  • O'qishlar soni 190
  • Nashr sanasi 15-07-2019
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar137-140
Ўзбек

Мақолада  қорақалпоқларнинг  ижтимоий-иқтисодий  турмуш  шароитларига  зич  боғлиқ  бўлган  объектлар  (бизнинг шароитимизда  белгиланувчилар)  ва  бу  объектларни  маълум  бир  тартибда  жойлашган  ҳарфлар  тизмасидан  тузилган. Ажиниёз  номидаги  занжирлар  (бизнинг  шароитимизда  белгиловчилар)  орасидаги  боғлиқликларга  семиотик  жиҳатидан ойдинлик  киритилади  ва  улар  квантитатив-типологик  жиҳатдан  таҳлил  қилинади.  Шунингдек,  тахминан  йигирманчи  аср қорақалпоқ терминологиясининг (атамашунослигининг) шаклланиш ва ривожланиш тарихи акс эттирилган. Терминларга семиотик  кўзқарашдан  ойдинлик  киритилган.  Ушбу  терминларнинг  шаклланиш  жараёнлари  мисоллар  ёрдамида  келтирилган. Атамаларнинг Алпомиш достонида қўлланилишининг квантитатив кўрсаткичлари таҳлил қилинган.  

Русский

В статье  анализируются  объекты, тесно связанные с положением социально-экономической  жизни каракалпаков (в нашей ситуации обозначаемые). Эти объекты составлены из буквенных рядов (в нашей ситуации обозначающие) и расположены в определённом порядке в виде цепи. Проводится квантитативно-типологический анализ связей этих объектов в  семиотическом  плане.  Также  рассматриваются  вопросы  формирования  и  развития  терминологии  в  каракалпакском языке в XX веке. С точки зрения семиотики уточняются значения терминов и на основе примеров показано их формирование. Проанализированы квантитативные показатели терминов на материале народного эпоса «Алпамыс». 

English

The  article  is  devoted  to  the  analysis  of  objects  connected  closely  with  the  state  of  social-economical  life  of  Karakalpaks (designated in our situation), these objects are made up from letter rows (denotative in our situation), and they are arranged in a certain order in a chain. There has been done the quantitative-typological analysis of these objects’ links in the semiotic aspect. The issues of formation and development of terms in the Karakalpak language  of the XX-th century are also in the focus of investigation. The meanings of terms are determined from the point of view of Semiotics and their formation are shown on the basis of examples. Quantitative indicators of terms have been analyzed on the material of the folk epos «Аlpamis». 

Havola nomi
1 Насыров Д.С., Айымбетов М.К. Каракал- пакская терминология в двадцатом веке. Нукус: «Илим». 2013. с. 23.
2 Айымбетов М.К. Опыт лингвостатистическо- го анализа лексики и морфологии каракалпакского публицистического текста. Нукус: «Билим». 1991. с. 128.
3 А й ы м б е т о в М . Қ . Лингвистикалык информатиканың семиотикалык тийкарлары. Нөкис. 2013. 45-б.
4 Айымбетов М.К. Семиотика. Нөкис: НМПИ, 2014, 36 б.
5 Лесохи М.М. ҳəм басқалар. Введение в математическую лингвистику. Минск: «Наука и техника». 1982. с. 22-45.
6 Алексеев П.М Квантитативная типология тек- ста. Л., 1988. с.76.
7 Қарақалпақ фольклоры. Алпамыс дастаны. Нөкис: «Қарақалпақстан», 2007 (Өгиз жыраў варианты). 86-б.
8 Султанов К. «Ақ дəрья». «Қарақалпақстан», 1975.
Kutilmoqda