216

Мақолада  шу  кунгача  қорақалпоқ  тилшунослигида  тадқиқот  объекти  бўлмаган  «дағы»  боғловчисининг  роли  ва функционал-семантик  хусусиятлари  акс  эттирилган.  Айният  ва  тафовут  концепцияси  нуқтаи-назаридан  мазкур  сўзнинг соф  бириктирув  ва  бошқа  маъноларни  англатувчи  боғловчи  сифатида  боғланган  компонентлар  ўртасида  айният  ва тавофут маъно муносабатларини билдиришдаги ўрни очиб берилган. 

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 19-12-2019
  • O'qishlar soni 196
  • Nashr sanasi 15-07-2019
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar148-153
Ўзбек

Мақолада  шу  кунгача  қорақалпоқ  тилшунослигида  тадқиқот  объекти  бўлмаган  «дағы»  боғловчисининг  роли  ва функционал-семантик  хусусиятлари  акс  эттирилган.  Айният  ва  тафовут  концепцияси  нуқтаи-назаридан  мазкур  сўзнинг соф  бириктирув  ва  бошқа  маъноларни  англатувчи  боғловчи  сифатида  боғланган  компонентлар  ўртасида  айният  ва тавофут маъно муносабатларини билдиришдаги ўрни очиб берилган. 

Русский

В  статье  описаны  союзная  роль  и  функционально-семантические  свойства  союза  «дағы»,  который  до  настоящего времени  не  был  объектом  исследования  в  каракалпакском  языкознании.  В  свете  концепции  тождеств  и  различий раскрыта  роль  данного  слова  как  сочинительного  союза  с  собственно  соединительным  и  другими  значениями  в выражении семантики тождества и различия между сочиненными компонентами. 

English

The article describes the conjunction role and the functional-semantic properties of the conjunction "dag'i", which up to now has not been the object of research in Karakalpak linguistics. In the light of the concept of identities and differences, the role of this  word  is  revealed  as  a  composing  conjunction  with  the  actual  connecting  and  other  meanings  in  the  expression  of  the semantics of identity and the difference between the composed components. 

Havola nomi
1 Абдур а хма нов Г. А. Исследование по старотюркскому синтаксису (XI век). –М.: Наука, 1967. – с. 132.
2 Асқарова М. Боғловчи – юклама ҳақида. О.: Ўзбек тили ва адабиёти, 1962, 5-сон.
3 Басистов П.Е. Система синтаксиса: Изд. 2-е, безъ перемънъ. - СПб, 1878. -76 с.
4 Гаджиева Н.З., Серебренников Б.А. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Синтаксис. – М.: «Наука», 1986. – 286 с. с. 173-174.
5 Ғуломов А., Асқарова М. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. – Тошкент: «Ўқитувчи», 1987. – 162-163-бб.
6 Дəўлетов М. Қарақалпақ тилиндеги қоспа гəплердиң гейпара теориялық мəселелери. – Нөкис: Билим, 1993. – 104 б.
7 Кириллова З.Н. Устаревшие формы союзов в татарском литературном языке. //Ученые записки Казанского государственного университета. Т. 151. Кн. 6. Гуманитарные науки. 2009. с. 87-93.
8 Кононов А.А. Грамматика современного узбекского языка. –М.-Л., 1960, -213 с. с.58.
9 Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги. Т. II. – Нөкис: «Қарақалпақстан», 1984. – 54-б.
10 Қарақалпақша-русша сөзлик. Проф. Н.А.Баскаковтың редакторлаўында. – М.: Шет тиллер ҳəм миллий сөзликлер мəмлекетлик баспасы, 1958. – 156-б.
11 Қашғарий Маҳмуд. Туркий сўзлар девани (Девону луғат-ит турк). Т. III. Таржимон ва нашрга тайёрловчи С.М.Муталлибов. – Тошкент: ФАН, 1963. – 246-б.
12 Мухторов Ж. Союзы в современном узбекском языке. АКД. – Самарканд, 1955, 84-б.
13 Попова И.А. Сложносочиненные предложе- ния в современном русском языке. //Вопросы син- таксиса современного русского языка. - М., 1950.- с. 355-397.
14 Расулов Р. Ўзбек тилида ёрдамчи сўзларнинг грамматик семантик хусусиятлари. – Тошкент, 1983.168 б. 79-б.
15 С а фи ул л и на Ф. С . Синтаксические особенности поэм Мухаммедьяра (XVI век)// Исследования по татарскому языку. – Казань: Изд- во Казанского ун-та, 1977. – с. 76-98.
16 Филлмор Ч. Основные проблемы лексиче- ской семантики. //Новое в зарубежной лингвисти- ке. Вып. 12. –М., 1983. – с. 74-123.
17 Холодов H.H. Сложносочиненные предложе- ния в современном русском языке. 4.1. - Смо- ленск, 1975.
18 Ҳəзирги қарақалпақ əдебий тилиниң грамматикасы. Синтаксис. – Нөкис: «Билим», 1992. – 531-533-бб.
19 Ҳозирги ўзбек адабий тили. (Сайфуллаева Р.Р. ва бошқалар). Ўқув қўлланма. – Тошкент: Фан ва технология, 2009. – 180-б.
20 Чернухина И.Я. Очерк стилистики художе- ственного прозаического текста. – Воронеж, 1977. -205 с.
21 Чеснокова Л.Д. Связи слов в современном русском языке: Пособие для учителей. - М.: Про- свещение, 1980. - 110 с.
22 Щербак А.М. Грамматика староузбекского языка. –М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1962. -276 с. с.219.
Kutilmoqda