Мақолада XVII асрдаги Россия билан Хива ва Бухоро муносабатлари-га доир Элчилик китобларида вақтдан ютиш ҳамда қоғоз харажатларини камайтириш мақсадида сўзларни қисқартириш баробарида, ҳарфларни итло белгисини ишлатмасдан сатр устига чиқариб ёки уни қўллаган ҳолда, сатрнинг ўзида қолдириб ёзиш тизими ўрга-нилган. Унда катта фактик материалда қуйидаги жиҳатлар таҳлил қилинган: а) энг кўп ишлатиладиган ва матнда тез-тез учраб турадиган сўзлар қисқартириб ёзилган; б) қис-қартиришларни қўллаш борасида қотиб қолган, қатъий белгиланган имло қоидаларига амал қилиш талаби қўйилмаган, бунинг акси ўлароқ, улар ишлатилиш даражаси ва ёзилиш шаклига кўра эркин бўлиб, эшитилаётган нутқни қисқа вақтда ёзиб олиш, шу билан бир-га, матнни тез ўқишга имконият берган.
Мақолада XVII асрдаги Россия билан Хива ва Бухоро муносабатлари-га доир Элчилик китобларида вақтдан ютиш ҳамда қоғоз харажатларини камайтириш мақсадида сўзларни қисқартириш баробарида, ҳарфларни итло белгисини ишлатмасдан сатр устига чиқариб ёки уни қўллаган ҳолда, сатрнинг ўзида қолдириб ёзиш тизими ўрга-нилган. Унда катта фактик материалда қуйидаги жиҳатлар таҳлил қилинган: а) энг кўп ишлатиладиган ва матнда тез-тез учраб турадиган сўзлар қисқартириб ёзилган; б) қис-қартиришларни қўллаш борасида қотиб қолган, қатъий белгиланган имло қоидаларига амал қилиш талаби қўйилмаган, бунинг акси ўлароқ, улар ишлатилиш даражаси ва ёзилиш шаклига кўра эркин бўлиб, эшитилаётган нутқни қисқа вақтда ёзиб олиш, шу билан бир-га, матнни тез ўқишга имконият берган.
В статье рассматривается систематика использования в Посоль-ских книгах по связям России с Хивой и Бухарой XVII века сокращенного написания слов как без вынесения буквы над строкой с титлой, так и с вынесением буквы над строкой без титла для экономии времени и бумаги. В ней на большом фактическом материале по-казывается, что: а) сокращению подлежали слова, наиболее распространенные и часто встречающиеся в тексте; б) сокращения не были застывшими, строго установленными написаниями, они были достаточно свободны в употреблении, изображении и способст-вовали ускорению записи звучащей речи, а вместе с тем и чтения текста.
In the article there is considered shortening words in the Ambassadorial books belonging to the relations between Russia and Khiva Bukhara in the 17th century, together with the system of writing letters above line without using their tytlo marks or writing letters within the line using those marks in order not to waste time and to decrease paper expenses. The following peculiarities on it were analyzed on the basis of factual materials: a) the words, which were often used and often come across in texts, were shortened; b) there was no concrete ortho-graphical rules on using shortenings, in the opposite they were free according to their usage degree and written forms and it gave the opportunity of recording the speech in a short time and to read the text quickly.
№ | Muallifning F.I.Sh. | Lavozimi | Tashkilot nomi |
---|---|---|---|
1 | Cho'ponov O.. | Dotsent | UrDU |
№ | Havola nomi |
---|---|
1 | Сокращение род.-вин. п. ед. числа прилагательных и местоимений, восходившее к эпохе древней Руси, как пишет С.И.Котков, во второй половине XVII в. “заметно идет на убыль и к началу XVIII в. сходит почти на нет”. |