249

Мақолада дастурий пайт муносабатли боғланган қўшма гаплар деб номланган бириктирув муносабатли боғланган қўшма гапларнинг асосий маънолари баён қилинган. Таъкидланадики, вақт муносабатлари ҳамма қўшма гапларга хос ҳодисадир ва шу боис «соф» вақт муносабатли гапларни ажратиш зарурати йўқ. Айният ва тафовут концепцияси нуқтаи-назаридан вақт муносабатли боғланган қўшма гапларни алоҳида гуруҳга ажратишнинг нотўғри эканлиги асослаб берилган, дастурий равишда вақт муносабатли боғланган қўшма гаплар ҳисобланадиган тузилмалар компонентларидаги семантик хусусиятлар – шарт, зиддият, сабаб-натижа ва б. муносабатлари очиб берилган.

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 04-01-2020
  • O'qishlar soni 219
  • Nashr sanasi 30-12-2019
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar129-131
Kalit so'z
Ўзбек

Мақолада дастурий пайт муносабатли боғланган қўшма гаплар деб номланган бириктирув муносабатли боғланган қўшма гапларнинг асосий маънолари баён қилинган. Таъкидланадики, вақт муносабатлари ҳамма қўшма гапларга хос ҳодисадир ва шу боис «соф» вақт муносабатли гапларни ажратиш зарурати йўқ. Айният ва тафовут концепцияси нуқтаи-назаридан вақт муносабатли боғланган қўшма гапларни алоҳида гуруҳга ажратишнинг нотўғри эканлиги асослаб берилган, дастурий равишда вақт муносабатли боғланган қўшма гаплар ҳисобланадиган тузилмалар компонентларидаги семантик хусусиятлар – шарт, зиддият, сабаб-натижа ва б. муносабатлари очиб берилган.

Kalit so'z
Русский

В статье описаны основные значения между компонентами сложносочиненных предложений соединительного типа,которые по традиции именуются временными сложносочиненными предложениями. Отмечается, что временныеотношения характерны для всех сложных предложений и нет необходимости выделять среди них группы с «чисто»временными значениями. В свете концепции тождеств и различий обоснована неправильность выделения особой группы
предложений с временными отношениями, раскрыты семантические особенности предложений, считающихся традиционно временными, между компонентами которых существуют условные, причинно-следственные, результативно-следственные и др. значения.

Kalit so'z
English

The article describes the main values between the components of compound sentences of a connecting type, which are traditionally called temporary compound sentences. It is noted that temporary relations are characteristic of all complex sentences and there is no need to single out among them groups with "purely" temporal meanings. In the light of the concept of identities and differences, the incorrectness of the allocation of a special group of sentences with temporal relations is substantiated, uncovered the semantic features of sentences considered traditionally temporary, between the components of which there are conditional, cause-effect, result-investigative, and other meanings are revealed.

Kalit so'z
Havola nomi
1 Абд ураҳмонов Ғ. Қўшма гап синтаксиси асослари. Тошкент: ФАН, 1958. 73-б.
2 Ғ ул омов А., Асқарова М. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. Тошкент: «Ўқитувчи», 1987. 164-166-бб.
3 Д ə ў л е т о в А . , Д ə ў л е т о в М . , Қ удайб ергенов М. Ҳəзирги қарақалпақ əдебий тили. Синтаксис. Сабақлық. Нөкис: «Билим», 2009. 172-174-бб.
4 Дəўлетов М., Сейд уллаева Д. Ҳəзирги қарақалпақ тилинде қоспа гəплер. – Нөкис: «Қарақалпақстан», 2010. 31-33-бб.
5 Конда ков Н.И. Логический словарь- справочник. 2-е испр. и доп. изд-е. М.: «Наука», 1975. с. 264.
6 Қордабаев Т. Қазақ тiлiндегi құрмалас сөйлемдер синтаксисi (Оқу қуралы). 2-басылыуы. – Алматы: «Санат», 1995. 56-57-бб. ҳəм т.б.
7 Попова И.А. Сложносочиненное предложение в современном русском языке. //Вопросы синтаксиса современного русского языка. – М.: Учпедгиз, 1950. с. 361.
8 Х о л о д о в Н . Н . Сложносочиненные предложения в современном русском языке. Учебное пособие. Ч. 1. Смомленск, 1975. с. 96.
9 Ҳəзирги қарақалпақ əдебий тилиниң грамматикасы. Синтаксис. Нөкис: «Билим», 1992. 419-б.
10 Ҳəзирги қарақалпақ тили. Синтаксис. Нөкис: «Билим», 1996. 250-б.
Kutilmoqda