134

Hozirgi zamonda keng qo'llanilayotgan suvda eruvchi lok bo'yoq  materiallari suvga va kimyoviy 
reagentlarga  yuqori  chidamli,  yahshi  elektroizolyacion,  fizik-mehanik  va  dekorativ  hossalarini 
namoyon  qiladi.  Ko'pchilikka  ma'lumki,  ularni  turar  joylarida  va  ho'jalik  mollarini  ishlab 
chiqarishda, avtomobil  qurilishida,  qishloq  ho'jaligi, mashinasozligida, radio-  va elektrotehnika 
uskunalarini  bo'yashda  ishlatiladi.  Keltirilgan  maqolada  olovbardosh  suvli-dispersion 
bo'yoqlarning  ishlab  chiqarish  tehnologiyasida  kremniysaqlovchi  antipirenlarni  amaliy 
qo'llanishini tehnik asoslanishi ko'rib chiqilgan. Kremniysaqlovchi oligomerli AP-1 antipirenli 
olovbardosh suvli-dispers lok bo'yoqli qoplamalarning olish samarali tehnologiyasining shemasi 
va reglamenti ishlab chiqilgan. Poliakril dispersiyalar asosida modifikaciyalangan olovbardosh 
suvli-dispersion  lok  bo'yoqli  qoplamalarni  GOST  16363-98  bo'yicha   «Yog’och  materiallarni 
olovbardosh  vositalarini  yonuvchanligini  aniqlash»  usuli  asosida  tadqiq  etilgan.  Bu  usulda 
qoplamalarni  yonuvchanligini,  o't  olishini   aniqlashni  o'z  ichiga  olib,  bevosita  O'zR  FHM 
qoshidagi  Yong’in  havfsizligi  institutining  laboratoriya  hodimlari  bilan  hamkorlikda  olingan 
natijalari  asosida  olib  borilgan.  Yuqori  fizik-mehanik,  issiqbardosh  va  ekspluatacion  hossaga 
ega  kremniysaqlovchi  oligomerli  AP-4  antipiren  bilan  modifikaciyalangan  yangi  olovbardosh 
suvli-dispersion lok bo'yoqli    qoplamalarning ilmiy tadqiq    etish asosida olingan ma'lumotlar 
keltirilgan. Mualliflar tomonidan tavsiya etilayotgan, modifitsirlangan antipirenlarni olinishini 
ishlab  chiqilgan  tehnologik  reglament  va  tehnologik  shartlari  asosida  sanoatda  olovbardosh 
suvli-dispersion  lok  bo'yoqlarni  ishlab  chiqarishni  sanoatda  keng  qo'llashni  tavsiya  etilgan. 
Shuningdek, suvli dispers sintetik polimerlarga TU 6.12-78-2000,  TU 6.12-28-96 asosidagi turli 
hil  qo'shimchalar va AP-4 antipirenlar  qo'shilgan suspenzion pigment pasta ko'rinishida bo'lib, 
Chemistry   and   chemical   technology
85
suvli-dispersion  lok  bo'yoqlarni  biser  mel’nitsalarda  dispergirlash  va  ishlab  chiqilgan 
komponentlarni aralashtirish yo'li bilan ishlab chiqilgan.

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 27-01-2020
  • O'qishlar soni 123
  • Nashr sanasi 11-12-2019
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar84-93
Kalit so'z
Ўзбек

Hozirgi zamonda keng qo'llanilayotgan suvda eruvchi lok bo'yoq  materiallari suvga va kimyoviy 
reagentlarga  yuqori  chidamli,  yahshi  elektroizolyacion,  fizik-mehanik  va  dekorativ  hossalarini 
namoyon  qiladi.  Ko'pchilikka  ma'lumki,  ularni  turar  joylarida  va  ho'jalik  mollarini  ishlab 
chiqarishda, avtomobil  qurilishida,  qishloq  ho'jaligi, mashinasozligida, radio-  va elektrotehnika 
uskunalarini  bo'yashda  ishlatiladi.  Keltirilgan  maqolada  olovbardosh  suvli-dispersion 
bo'yoqlarning  ishlab  chiqarish  tehnologiyasida  kremniysaqlovchi  antipirenlarni  amaliy 
qo'llanishini tehnik asoslanishi ko'rib chiqilgan. Kremniysaqlovchi oligomerli AP-1 antipirenli 
olovbardosh suvli-dispers lok bo'yoqli qoplamalarning olish samarali tehnologiyasining shemasi 
va reglamenti ishlab chiqilgan. Poliakril dispersiyalar asosida modifikaciyalangan olovbardosh 
suvli-dispersion  lok  bo'yoqli  qoplamalarni  GOST  16363-98  bo'yicha   «Yog’och  materiallarni 
olovbardosh  vositalarini  yonuvchanligini  aniqlash»  usuli  asosida  tadqiq  etilgan.  Bu  usulda 
qoplamalarni  yonuvchanligini,  o't  olishini   aniqlashni  o'z  ichiga  olib,  bevosita  O'zR  FHM 
qoshidagi  Yong’in  havfsizligi  institutining  laboratoriya  hodimlari  bilan  hamkorlikda  olingan 
natijalari  asosida  olib  borilgan.  Yuqori  fizik-mehanik,  issiqbardosh  va  ekspluatacion  hossaga 
ega  kremniysaqlovchi  oligomerli  AP-4  antipiren  bilan  modifikaciyalangan  yangi  olovbardosh 
suvli-dispersion lok bo'yoqli    qoplamalarning ilmiy tadqiq    etish asosida olingan ma'lumotlar 
keltirilgan. Mualliflar tomonidan tavsiya etilayotgan, modifitsirlangan antipirenlarni olinishini 
ishlab  chiqilgan  tehnologik  reglament  va  tehnologik  shartlari  asosida  sanoatda  olovbardosh 
suvli-dispersion  lok  bo'yoqlarni  ishlab  chiqarishni  sanoatda  keng  qo'llashni  tavsiya  etilgan. 
Shuningdek, suvli dispers sintetik polimerlarga TU 6.12-78-2000,  TU 6.12-28-96 asosidagi turli 
hil  qo'shimchalar va AP-4 antipirenlar  qo'shilgan suspenzion pigment pasta ko'rinishida bo'lib, 
Chemistry   and   chemical   technology
85
suvli-dispersion  lok  bo'yoqlarni  biser  mel’nitsalarda  dispergirlash  va  ishlab  chiqilgan 
komponentlarni aralashtirish yo'li bilan ishlab chiqilgan.

Kalit so'z
English

In  the  modern  world,  widely  used  water-borne  paints  and  varnishes  form  coatings  with  high 
resistance to the action of water and chemicals, good electrical insulation, physico-mechanical 
and  decorative  properties.  Everyone  knows  they  are  used  for  painting  radio  and  electrical 
products,  in  the  automotive  industry,  agricultural  machinery,  in  the  production  of  household 
products  and  residential  buildings.The  article  discusses  the  technical  justification  of  research 
results for the practical use of silicon-containing flame retardants in the production technology 
of fire-retardant water-dispersion paint. The regulations and an effective technological scheme 
for the production of AP-1 silicon-containing oligomeric flame retardant and the technology for 
producing  fire-retardant  water-dispersion  paint  coating  have  been  developed.The  test  method 
for  modified  fire-retardant  water-dispersion  coatings  based  on  polyacrylic  dispersion  was 
carried  out  according  to  standard  methods  "Determination  of  the  combustibility  of  fire 
retardants  for  wood"  in  accordance  with  GOST  16363-98,  which  includes  methods  for 
determining  the  combustibility,  flammability  of  coatings,  obtained  in  collaboration  with 
Laboratory  Institute  of  Fire  Safety  of  the  Ministry  of  Emergencies  of  the  Republic  of 
Uzbekistan.Based on the data presented, based on the results of studies on the  modification of 
the  properties  of  fire-retardant  water-dispersion  coatings  with  silicon-containing  oligomeric 
flame  retardants,  new  fire-resistant  water-dispersion  coatings  with  high  physicomechanical, 
heat-resistant,  and  operational  properties  have  been  developed.The  developed  technological 
regulations and the condition for obtaining coatings by the modified proposed flame retardants 
proposed by the authors apply to the production of fire-retardant water-dispersion paints, which 
are a suspension of pigments and fillers in an aqueous dispersion of synthetic polymers with the 
addition  of  AP-4  flame  retardant  and  various  auxiliary  substances  according  to  TU  6.12-78-2000 , TU 6.12-28-96, produced by mixing components in mixers and dispersing pastes in bead 
mills.

Русский

В  современном  мире  широко  используемые  водоразбавляемые  лакокрасочные 
материалы  образуют  покрытия,  обладающие  высокой  стойкостью  к  действию  воды  и 
химических  реагентов,  хорошими  электроизоляционными,  физико-механическими  и 
декоративными  свойствами.  Всех  их  применяют   для  окраски  изделий  радио-  и 
электротехники,  в  автомобилестроении,  сельскохозяйственном  машиностроении,  в 
производстве  бытовых  изделий  и  жилых  сооружений.В  статье  рассматривается 
техническое  обоснование  результатов  исследований  для  практического  применения 
кремнийсодержащих  антипиренов  в  технологии  производства  огнезащитной  водно-дисперсионной  краски.  Разработаны  регламент  и  эффективная  технологическая  схема 
получения кремнийсодержащего олигомерного антипирена АП-1 и технология получения 
огнезащитного  водно-дисперсионного  лакокрасочного  покрытия.Метод  испытания 
модифицированных   огнезащитных  водно-дисперсионных  лакокрасочных  покрытий  на
основе  полиакриловой  дисперсии  был  проведен  по  стандартным  методикам 
«Определение горючести средства  огнезащиты для древесины» в соответствии с ГОСТ 
16363-98, который включает в себя методы определения горючести, воспламеняемости 
покрытий,  полученные  в  сотрудничестве  с  лабораторией   Институт  пожарной 
безопасности МЧС РУз.
Chemistry   and   chemical   technology
86
На  основании  приведенных  данных,  полученных  по  результатам  проведенных 
исследований  по  модификации  свойств  огнезащитного  водно-дисперсионного 
лакокрасочного  покрытия  с  кремнийсодержащими  олигомерными  антипиренами, 
разработаны  новые  огнестойкие  водно-дисперсионные  покрытия  с  высокими  физико-механическими,  термостойкими  и  эксплуатационными  свойствами.Предлагаемые 
авторами  разработанный  технологический  регламент  и  условие  получения  покрытий 
модифицированными предлагаемыми антипиренами, распространяется на производство 
огнезащитных водно-дисперсионных красок, представляющих собой суспензию пигментов 
и наполнителей в водной дисперсии синтетических полимеров с добавлением антипирена 
АП-4  и   различных  вспомогательных  веществ  по  ТУ  6.12-78-2000,  ТУ  6.12-28-96, 
вырабатываемых  путем  смешивания  компонентов  в  смесителях  и  диспергированием 
паст на бисерных мельницах.

Kalit so'z
Havola nomi
1 1. Nenaxov S.A., Pimenova V.P. Sovremennыe tendensii v razrabotke i primenenii ognezaщitnыx materialov. (Obzor trudov berlinskoy konferensii). //Nauch.-texn.j. Lakokrasochnaya promishlennost.- M., 2009. №7. S.7-10. 2. Krasheninnikova M.V. Ognezashitnie vspuchivayushiesya materiali na osnove organorastvorimыx plenkoobrazovateley. //Siryo, poluprodukti, materiali. 2000. №12. S.34. 3. Kurbanova M.A., Tillaev A.T., Djalilov A.T., Ismailov I.I. Razrabotka texnologii polucheniya kremniysoderjashix oligomernix antipirenov vzaimodeystviem metasilikata natriya s stearinovoy kislotoy i adduktom mochevini. //Ximiya i ximicheskaya texnologiya. –Tashkent, 2014. №3.S.39-43. 4.Kurbanova M.A., Djalilov A.T., Tillaev A.T. Issledovanie kremniy- i fosforsoderjashix oligomerov. //Aktualniye voprosi v oblasti texnicheskix i sotsialno-ekonomicheskix nauk. Resp.mejvuz.sb.-Tashkent, 2009.S.147-148. 5. Kurbanova M.A., Djalilov A.T., Tillaev A.T. Fiziko-mexanicheskie svoystva pokritiy s azot- i fosforsoderjashimi kremniyorganicheskimi antipirenami. //Aktualnie problemы ximii visokomolekulyarnix soedineniy. Materiali Respub. nauchno-prak.konf.- Buxara, 2010. S.76-78. 7.Kurbanova M.A., Djalilov A.T., Ismailov I.I., Valeeva N.G. Poluchenie ognezashitnix pokritiy s modifikatsiey P,N i Si soderjashimi soedineniyami. //Materialы resp.nauch.konf. «Nauka Chemistry and chemical technology 93 polimernix kompozitsionnix materialov i perspektivы ix proizvodstva v Uzbekistane». – Namangan,2015. S.137-139. 8.Babaxanova Z.A., Ruzimova SH.U., Turgunov SH.R. Ogneupornie grafitsoderjashie keramicheskie materialы v sisteme MgO-Al2O3 -SiO2 // Universum: texnicheskie nauki. -Moskva. 2 (35) 2017.- C. 42-53. 9.Babaxanova Z.A., Aripova M.X., Ruzimova SH. Izuchenie fazoobrazovaniya v sisteme grafitkaolin pri objige v inertnoy srede // Kimyo va kimyo texnologiyasi.-Tashkent. 2018. № 3.- C. 28-32. 10.Babaxanova Z.A. Sintez kompozitov s lyuminessentnimi svoystvami na osnove alyumosilikatov redkozemelьnыx elementov s ispolzovaniem kremniyorganicheskix soedineniy // Kompozitsionnыe materialы. –Tashkent. 2018. № 4.- C. 9-15. 11.Babakhanova Z. A., Aripova M. Kh. Highly Refractory Alumina-Periclase-Carbon Ceramic Materials Based on a Spinel Binder// Refractories and Industrial Ceramics. Springer Science+Business Media. - New York. 2019. Volume 59. No 5. - P-454-458. ttps://link.springer.com/article/10.1007/s11148-019-00253-w. Springer (11). IF - 0,59. 12. Nurkulov F.N., Djalilov A.T., Tadjixodjaev Z.A. Noviy ekologicheski bezopasniy ognezashitniy oligomerniy antipiren AR-110 dlya drevesnix materialov. //Materiali Respublikanskoy nauchno-prakticheskoy konferensii «Aktualnie problemi ximicheskoy nauki i innovatsionnie texnologii eyo obucheniya». –Tashkent, 30-31 mart 2016g. S.198. 13.Babaxanova Z.A., Aripova M.X., Ruzimova SH.U., Turgunov SH.R. Poluchenie shlakoustoychivix ogneupornix grafitsoderjashix keramicheskix materialov /«Fan-texnika, ta‟lim va texnologiyalar: dolzarb muammolar va rivojlanish tendensiyalari» ilmiy-texnik anjuman materiallari to„plami (2-qism). - Jizzax, 14-15 aprel 2017. - S. 65-68. 14. Samigov N.A., Djalilov A.T., Siddikov I.I., Maxkamov S.M., Nurkulov F.N., Samigov U.N., Jumaev S.K. Ognezaщita stroitelnix materialov s primeneniem oligomernogo antipirena. // Materialы respublikanskoy nauchno-texnicheskoy konferensii “O„zbekistonda qurilish texnologiyalari va ularni rivojlantirish masalalari». –Tashkent, TASI, 20-21 noyabrь.2015.S.55. 15.Ruzimova SH.U., Babaxanova Z.A. Modelirovanie ogneupornix sostavov v sisteme MgOAl2O3 -SiO2 /Trudi XXVI-nauchno-texnicheskoy konferensii molodix uchenix, magistrantov i studentov bakalavriata «Umidli kimyogarlar-2017». - Tashkent, TXTI. 2017.- S.101-102. 16.Babakhanova Z., Aripova M. Ceramic Nanocomposites for the Needs of Metallurgy /Seventh Balkan Conference on Glass Science and Technology. 19 th Conference on Glass and Ceramics. -Nessebar. Bulgariya. 01.10-04.10.2017.- P. 5. 17. Babakhanova Z., Sh.Ruzymova, Sh.Turgunov. Slag-Resistant Ceramic Composition. /Seventh Balkan Conference on Glass Science and Technology. 19 th Conference on Glass and Ceramics. -Nessebar. Bulgariya. 01.10-04.10.2017.- P. 6. 18.Babakhanova Z., Gulyamova F., Abdusattarov Sh.M. Shortcrete with Refractory Compositions of Linings of Ovens /Sb. trudov nauchno-texnicheskoy konf. « Kimyo, neft-gazni va oziq-ovqat sanoatlari hamda neft-gaz qayta ishlashning innovatsion texnologiyalarini dolzarb muammolari». -Tashkent, 22-23 noyabr 2017. - S. 219-220. 19.Babakhanova Z.Slag-Resistant Ceramic Composition for Metallurgical Industry /Proceedings of International Conference Integrated Innovative Development of Zarafshan Region: Achievements, Challenges and Prospects. Volume I. - Navoi, Uzbekistan. October 26-27, 2017. -P. 321-323. 20.Babaxanova Z.A., Gulyamova F. Razrabotka ogneupornix kompozitsiy dlya metallurgicheskoy otrasli / Nauchno-texnicheskaya konferensiya «Ximiya i ximicheskaya texnologiya: dostijeniya i perspektivы». 27-28 Noyabrya 2018 g.-Kemerovo-S.102.1-102.3.
Kutilmoqda