251

   Мазкур мақолада Фахрий Ҳиравийнинг ғазалиётда бадиий санъатнинг мураккаб турларидан бири бўлган “Радд” яъни, қайтариш санъатини қўллаш
маҳорати ёритилади. Ушбу санъатдан аксарият ҳолатда шоирнинг ижодий ниятини ўқувчига етказиш, сўзнинг таъсир кучини, оҳангдорлигини ошириш,
бирор бир ҳолатга урғу бериш мақсадида қўлланилади. Мақолада Фаҳрий томонидан “радд” нинг 11 та тури, жумладан, садр, ажуз, зарб, аруз, ибтидо ва
ҳашв турлари кенг қўлланилганлиги шеърий мисоллар орқали асосланилади.
   Тадқиқотда Саид Ҳисомиддин Рошидий томонидан жамлаб тартиб берилган “Равзат ус-салотин” ва “Жавоҳир ул-ажойиб” рисоласига илова тарзида
киритилган Фаҳрий девони танлаб олинди. Тадқиқотда шоир ғазалларнинг мавзулар кўлами ҳам ўрганилди, уларда ёр тимсоли ва таърифи, табиат таснифи,
айрилиқ мотиви, соқийга мурожат, улуғлаш, яшашдан нола, умидворлик ва тасаввуфий мотивлар кенг қўлланилганлиги аниқланди.

  • Internet havola
  • DOI
  • UzSCI tizimida yaratilgan sana 04-02-2020
  • O'qishlar soni 236
  • Nashr sanasi 21-11-2019
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar115-121
Ўзбек

   Мазкур мақолада Фахрий Ҳиравийнинг ғазалиётда бадиий санъатнинг мураккаб турларидан бири бўлган “Радд” яъни, қайтариш санъатини қўллаш
маҳорати ёритилади. Ушбу санъатдан аксарият ҳолатда шоирнинг ижодий ниятини ўқувчига етказиш, сўзнинг таъсир кучини, оҳангдорлигини ошириш,
бирор бир ҳолатга урғу бериш мақсадида қўлланилади. Мақолада Фаҳрий томонидан “радд” нинг 11 та тури, жумладан, садр, ажуз, зарб, аруз, ибтидо ва
ҳашв турлари кенг қўлланилганлиги шеърий мисоллар орқали асосланилади.
   Тадқиқотда Саид Ҳисомиддин Рошидий томонидан жамлаб тартиб берилган “Равзат ус-салотин” ва “Жавоҳир ул-ажойиб” рисоласига илова тарзида
киритилган Фаҳрий девони танлаб олинди. Тадқиқотда шоир ғазалларнинг мавзулар кўлами ҳам ўрганилди, уларда ёр тимсоли ва таърифи, табиат таснифи,
айрилиқ мотиви, соқийга мурожат, улуғлаш, яшашдан нола, умидворлик ва тасаввуфий мотивлар кенг қўлланилганлиги аниқланди.

Русский

    В данной статье впервые представлены исследования поэтического мастерства Фахри Хирави, а именно применение в его газелях различных видов
«радд», искусство повтора, одного из сложных приёмов классической поэтики. Большая часть этого искусства используется для того, чтобы передать читателю творческие намерения поэта, повысить силу слова, подчеркнуть тон. Статья основана на поэтических примерах того, что Фахри использует 11 типов радд, включая садр, ажуз, зарб, аруз, ибтидо и хашв. Художественное средство изображения «радд» применяется в 126 бeйтах газелей. 116
    В качестве объекта исследования было выбрано 100 газелей Фахрий, представленных в научном трактате Саида Хисомиддина Рашидия «Равзат
ассалатин» и «Джавахар ал-ажайиб». В работе также исследовался круг поэтических газелей, которые широко использовались в описании природы и её
классификации, мотиве разлуки, обращений к сакий, восхвалении, надежды и в мистических мотивах.

English

   In this article, “Radd” (returning) art using mastery in Fahriy Hiraviy’s gazelles will be discussed. This is considered to be one of the difficult kind of the feature art in
literature. This art is usually used in order to deliver poet’s aim to the reader, strengthen the words’ affecting meaning, highlight the particular situation or condition. 11 kinds of “Radd” used by Fahriy will be proved with the examples of poems. The kinds of radd are as following: sadr, ajuz, zarb, aruz, ibtido and hashv.
   As an object of the research the divan of Fahriy was selected. It was included to the brochures of “Ravzat us salotun” and “Javohir al Ajayib” collected by Said
Hisomiddin Roshidiy. In the article themes of the gazelles, symbol and description of lover, nature, motives of breaking up, addressing the saki, respect, complaint of life,
hope and sufism motives were investigated and studied.

Havola nomi
1 1. Ё.Исҳоқов. Сўз санъати сўзлиги. “Зарқалам”.2006. Б.100.
2 2. С.Ҳисомиддин Рашидий. Равзат ус-салотин ва Жавоҳир ул-ажойиб, Ҳайдаробод,1968. Б. 125-181.
3 4. “Туҳфат ул-Ҳабиб мажмуэйи радойиф ул-ашъор”, ТошДШИ қўлёзмалар фондида №235 рақам остида сақланади.
Kutilmoqda